Ναλοξόνη: Το Αντίδοτο στον Θάνατο από Overdose Κυκλοφορεί στις Πιάτσες της Αθήνας

Πεζόδρομος, πέριξ της Ομόνοιας. Ένα σμάρι ανθρώπων που ψάχνουν τη δόση τους σχηματίζει κύκλο - στο κέντρο του οι ντίλερ και χέρια φαίνονται να κινούνται γρήγορα, να δίνουν και να παίρνουν. Φωτογραφίζω από κάποια απόσταση. Οι ντίλερ αρχίζουν να με τσεκάρουν επίμονα. Κατεβάζω την κάμερα. Καβατζωμένος πίσω από μια γωνία, αθέατος από το ανθρωπομάνι, ο Γ. ετοιμάζει τη δόση του. Έχει ακουμπήσει δύο φιξάκια στο πεζοδρόμιο και θα τα αναμίξει, ένα tai (ηρωίνη) και ένα κόκα - το καθένα 0,1 g. περίπου και κοστίζει από 3 έως 5 ευρώ.

«Θέλω 30 τέτοια κάθε μέρα», λέει σιγανά. «Κρατάω τσίλιες για τους ντίλερ και αυτοί με φτιάχνουν με φιξάκια. Ξεφτίλα». Τα πόδια του είναι σε κακή κατάσταση, πρησμένα, με αποστήματα. «Έχω ξεκόψει αρκετές φορές από την χρήση, αλλά υποτροπιάζω, κολλάω πάλι», μου λέει. Όσο μιλάμε ένας άνθρωπος, όρθιος, τρεκλίζει και ψάχνει τις τσέπες του για να «γίνει». Κάποιος περνάει δίπλα του - και χωρίς να ανταλλάξουν κουβέντα, τον γρονθοκοπά στο πρόσωπο. Ο άνθρωπος σωριάζεται στον δρόμο με αίματα. Ένας άλλος «βαράει ντάγκλες», σαν κοιμισμένος ή ημιλυπόθυμος. «Τώρα που κοιμήθηκε, μπορεί να κάνει και αναρρόφηση», λέει ο Γ. «Βγάλε φωτογραφίες, να βλέπει ο κόσμος την κατάντια, να κάνει πίσω», μου λέει. «Κάθε βδομάδα πεθαίνει κι ένας».

Στον θλιβερό, απάνθρωπο μικρόκοσμο της πιάτσας, τίποτα δεν φαίνεται να έχει αλλάξει. Κι όμως, στο βανάκι του ΟΚΑΝΑ που έχει σταθμεύσει λίγο πιο δίπλα, φορτωμένο σε χαρτόκουτα υπάρχει πλέον, διαθέσιμο στους streetworkers ένα αντίδοτο στην ηρωίνη, στην υπερδοσολογία της και τον πιθανό θάνατο. Ένα απλό ρινικό σπρέι που περιέχει ναλοξόνη - μια ουσία που επαναφέρει τον ανθρώπινο οργανισμό σε λίγα δευτερόλεπτα από την παύση των ζωτικών λειτουργιών, στη ζωή. 

Στην Ελλάδα, μέχρι τον Νοέμβριο του 2021 η ναλοξόνη ήταν ουσιαστικά απαγορευμένη. Υπήρχε μόνο στα νοσοκομεία. Ακόμα και οι διασώστες του ΕΚΑΒ, αν δεν είχαν γιατρό μαζί τους, δεν μπορούσαν να χορηγήσουν ναλοξόνη επί τόπου, στο δρόμο. Απαγορευόταν. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης, αλλά και στις ΗΠΑ, την Αυστραλία, εδώ και χρόνια είχε δοθεί ελεύθερη πρόσβαση σε αυτό το αντίδοτο - άλλοι χρήστες, ή το πλήρωμα του ασθενοφόρου είχαν μαζί τους ναλοξόνη και την εφάρμοζαν στο πεδίο, την κρίσιμη στιγμή. Εδώ, αν κάποιος πάθαινε overdose, δεν υπήρχε άλλος τρόπος για να τον σώσεις από το να καλέσεις ασθενοφόρο. Χαστούκια, νερό στα μούτρα και άλλες μίζερες, μεσαιωνικές γραφικότητες μέχρι το ΕΚΑΒ να φτάσει για να τον πάει στο νοσοκομείο. Και να του κάνουν (ενέσιμη) ναλοξόνη εκεί. Οι καθυστερήσεις ήταν συχνές και μεγάλες - και πέθαιναν άνθρωποι γιατί δεν προλάβαιναν να φτάσουν ζωντανοί στα εξωτερικά ιατρεία.

«Το 2021 πάρθηκε η απόφαση να διευρυνθεί το πλαίσιο χορήγησης της ναλοξόνης, να εισαχθεί δηλαδή η εισπνεόμενη ναλοξόνη στο πεδίο», μου λέει ο Θανάσης Θεοχάρης, πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ. Αν ο ίδιος και ο Οργανισμός δεν είχαν γνωμοδοτήσει θετικά για την «απελευθέρωση» της ναλοξόνης, τίποτα δεν θα είχε αλλάξει.

«Τότε έγινε το μεγάλο άνοιγμα», συνεχίζει ο ίδιος. «Οι επαγγελματίες στον χώρο των εξαρτήσεων, οι streetworkers οργανισμών, φορέων και δήμων που δουλεύουν στον δρόμο και τις πιάτσες, σε ξενώνες και υπνωτήρια που φροντίζουν εξαρτημένους ανθρώπους, αλλά και στις φυλακές, μπορούν να κάνουν χρήση της ναλοξόνης σε περιστατικά υπερδοσολογίας».

«Και στις 15 Μαρτίου του 2023 έγινε το τελευταίο βήμα για την διεύρυνση της ναλοξόνης. Ήταν αυτό που εξαρχής είχαμε προτείνει ως ΟΚΑΝΑ: να δοθεί σε όλους πρόσβαση στην (εισπνεόμενη) ναλοξόνη, ακόμα και στους ίδιους τους χρήστες και τους οικείους τους, αλλά και σε ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στο πεδίο».

«Θα μπορεί έτσι ο καθένας να χορηγεί ναλοξόνη στον (συν)άνθρωπό του σε περίπτωση τοξίκωσης και υπερδοσολογίας», λέει ο πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ. «Αν βρίσκεσαι στο ίδιο σπίτι με άνθρωπο που παθαίνει overdose, αν δεις κάποιον πεσμένο στο πεζοδρόμιο, να μπορείς να τον βοηθήσεις. Να τον σώσεις. Ακόμα και ένας ομότιμος, ένας χρήστης που βλέπει τον διπλανό του σε υπερδοσολογία, να μπορεί να του εφαρμόσει ναλοξόνη. Οι Έλληνες χρήστες δεν έχουν εκπαιδευθεί στη λογική του “ομότιμου” - με την απελευθέρωση της ναλοξόνης μπαίνουμε και σε αυτή τη διαδικασία, να αλλάξει η νοοτροπία των χρηστών». 

«Ο σχετικός νόμος ψηφίστηκε και απομένει η υπουργική απόφαση που θα καθορίζει πώς θα γίνεται η προμήθεια και διάθεση της ουσίας. Εμείς ως ΟΚΑΝΑ έχουμε το φάρμακο και μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε, αλλά ακόμη δεν έχουμε τη δικαιοδοσία για να το διανείμουμε».

«Έχουμε προτείνει να διατίθεται η ναλοξόνη από τα φαρμακεία- για να υπάρχει το αντίδοτο παντού, σε όλη τη χώρα. Δεν είναι αθηνοκεντρικό το ζήτημα των ναρκωτικών. Και δεν είναι μόνο οι θάνατοι που επιφέρει η χρήση», σημειώνει ο κ. Θεοχάρης. 

«Ένα overdose μπορεί να μην σκοτώσει τον χρήστη, αλλά να προκαλέσει βλάβες στον οργανισμό του. Μια ανεπαρκής, κακή οξυγόνωση του εγκεφάλου μπορεί να προκαλέσει σωρεία βλαβών. Με τη ναλοξόνη κάνουμε λοιπόν “μείωση βλάβης” στην κυριολεξία, βοηθάμε τον χρήστη και στο οργανικό και στο βιωτικό του επίπεδο».

«Αλλά η ναλοξόνη πρέπει να λειτουργήσει και θεραπευτικά», συμπληρώνει ο ίδιος. «Αυτό το αντίδοτο δίνει στον χρήστη μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή - να μην πεθάνει αλλά και να σκεφτεί διαφορετικά, να αναθεωρήσει. Τον προσεγγίζουμε μέσω (και) της ναλοξόνης- και τον υποστηρίζουμε για να μπει σε ένα θεραπευτικό πλαίσιο, με υποκατάσταση ή στεγνό πρόγραμμα. Ξεκινά, έστω, μια πιο ασφαλή χρήση στον ΧΕΧ (Χώρος Εποπτευόμενης Χρήσης) αντί στον δρόμο. Είναι μια αρχή».

Ρωτάω τον πρόεδρο του ΟΚΑΝΑ για τη δράση της ναλοξόνης και το αποτέλεσμα, την επίδραση που έχει στον χρήστη.

«Η ναλοξόνη μπλοκάρει τους υποδοχείς των οπιοειδών. Και σταματάει τη δράση τους», απαντά. «Τη στιγμή που παίρνει τη ναλοξόνη, σταματάει το φτιάξιμο, “μαχαίρι”. Η επίδρασή της σε κάθε χρήστη είναι διαφορετική- ανάλογα με την ποσότητα που έχει πάρει, πόσες φορές έκανε χρήση, την ουσία ή τις μίξεις ουσιών που χρησιμοποίησε, την περιεκτικότητα της κάθε μιας. Στον ΧΕΧ σύντομα θα έχουμε μηχάνημα drug checking και θα γνωρίζουμε ποιες ακριβώς ουσίες και σε πόση “καθαρότητα” έχει πάρει ο χρήστης». 

«Σαφώς, μετά τη χορήγηση της ναλοξόνης επέρχεται αύξηση της αδρεναλίνης, ο οργανισμός ξυπνάει. Επανέρχεται, έντονα».

Στον Χώρο Εποπτευόμενης Χρήσης συναντιέμαι με δύο χρήστες, τον Θ. και τον Κ.. Αυτά που μου λένε για τη ναλοξόνη επιβεβαιώνουν ότι είπε και ο πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ: οι Έλληνες χρήστες είναι άμαθοι να λειτουργούν ως «ομότιμοι», να αλληλοβοηθιούνται δηλαδή- και η επίδραση της ναλοξόνης διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. 

Ο Θ. μιλάει με ειρμό - είναι, όμως, εμφανώς υπό την επήρεια της χρήσης. Στην αρχή της κουβέντας μας είναι αρνητικός για τη ναλοξόνη.

Περιγράφει το τελευταίο του overdose όπου του χορηγήσανε ναλοξόνη: «Μόλις ξύπνησα, άρχισα να βγάζω στερητικά. Τους λέω (στους γιατρούς) “τι κάνετε;”. “Για να ζήσεις”, μου είπαν. “Τώρα πεθαίνω”, τους λέω. Είχα τρελά στερητικά, όσα στερητικά βγάζεις σε μια βδομάδα αν “κόψεις”, η ναλοξόνη στα βγάζει στα πρώτα δέκα λεπτά. Νιώθεις να σε σκοτώνει γιατί σου τραβάει σαν σφουγγάρι το όπιο από τον οργανισμό».

«Η ναλοξόνη μόνο να σε σηκώσει μπορεί, μόνο αυτό το καλό κάνει», μου λέει.

«Αυτό δεν είναι το πιο σημαντικό;», τον ρωτάω.

Το σκέφτεται για μερικές στιγμές. «Σαν αντίδοτο στο overdose, σώζει ζωές, ναι», μου λέει.

Τον ρωτάω πόσες φορές τον έχει σώσει η ναλοξόνη.

«Αρκετές» απαντάει. «Μια φορά στο νοσοκομείο και τρεις στο δρόμο. Πήγα να πεθάνω, αν δεν υπήρχε η ναλοξόνη δεν θα τα λέγαμε τώρα”, μου λέει. “Με τη ναλοξόνη ξύπνησα, στα “μπαμ”, σηκώθηκα».

«Δεν υπάρχει άλλο φάρμακο, άλλο αντίδοτο στο overdose», μου λέει. «Μόνο η ναλοξόνη».

Ο Κ. μου περιγράφει το τελευταίο του overdose, πριν 4 μήνες, όταν είχε κάνει χρήση ηρωίνης και μαζί είχε πάρει δύο καρτέλες υπνοστεντόν.

«Στον δρόμο ήμουν», μου λέει. «Κοντά στο μετρό της Ομόνοιας, περίπου 20 λεπτά μετά τη χρήση, έχασα τον κόσμο, σωριάστηκα. Το μόνο που θυμάμαι είναι τους δύο streetworkers του ΟΚΑΝΑ που μου έκαναν ναλοξόνη. Με έσωσαν», μου λέει.

«Μια χαρά ήμουν μετά», απαντάει όταν τον ρωτάω για την επίδραση του αντίδοτου. «Μπορεί να τραβάει την πρέζα αλλά χαρμάνης δεν είσαι, συνέρχεσαι, σε κάνει καλά. Και να σου πω, εγώ δε φοβάμαι μην χαρμανιάσω, βάζω τη ζωή μου πάνω απ’ τη μαστούρα». 

Ο Κ. δεν θέλει να έχουν τη ναλοξόνη οι χρήστες- μου ακούγεται περίεργο. Και τον ρωτάω γιατί.

«Δεν εμπιστεύομαι τους άλλους χρήστες», μου λέει. «Είμαι σχεδόν είκοσι χρόνια στη χρήση και έχουν δει πολλά τα μάτια μου, φοβάμαι. Και αν ο φίλος μου, αυτός που είναι δίπλα μου, φύγει (για όποιον λόγο) και με αφήσει να πεθάνω; Αν πουλήσει τη ναλοξόνη; Η σύντροφός μου και η οικογένειά μου, ναι, να έχουν (ναλοξόνη). Και οι street workers και οι γιατροί, ναι. Αυτούς τους εμπιστεύομαι», μου λέει.

Όσο μιλούσα με τον Κ. ένας άλλος χρήστης βρέθηκε σε κατάσταση τοξίκωσης. Με τα μάτια κλειστά, το κεφάλι γυρτό, χωρίς καμία επαφή με το περιβάλλον, δεν αντιδρούσε σε κανένα ερέθισμα, σε καμία από τις προσπάθειες που κατέβαλλε ο γιατρός του ΟΚΑΝΑ να επικοινωνήσει μαζί του. Η εικόνα του ήταν ανθρώπου που «φεύγει». Και ο γιατρός τού εφάρμοσε ναλοξόνη.

Ο άνθρωπος άρχισε σε δευτερόλεπτα να συνέρχεται, άνοιξε τα μάτια του, ανταποκρίθηκε στις ερωτήσεις των ανθρώπων του ΟΚΑΝΑ. Μετά από λίγα λεπτά ήταν σε θέση να δέσει τα κορδόνια του. Σηκώθηκε όρθιος. Πλέον, ήταν εκνευρισμένος, σε διέγερση. Έβρισε τον γιατρό που του έκανε ναλοξόνη. «Αν χαρμανιάσω τώρα, τι θα γίνει; Δώσε μου δέκα ευρώ να “γίνω” πάλι», φώναζε. «Κούλαρε ρε, να πεθάνεις πήγες, σε σώσαν οι άνθρωποι», άκουσα έναν άλλο χρήστη να του λέει. Τα στελέχη του ΟΚΑΝΑ, εξοικειωμένοι με αυτό το άγριο ξύπνημα που, πράγματι,  συχνά επιφέρει στερητικά, έμειναν ψύχραιμοι. Και πολύ γρήγορα ηρέμησε και ο άνθρωπος- άρχισε να περπατά, όπως του συνέστησε ο γιατρός και ζήτησε κάτι να φάει.

«Έχετε μια σοκολάτα;», ρώτησε. Ήταν ζωντανός. Και δεν έψαχνε πρέζα, αλλά γλυκόζη.

«Ένας άνθρωπος που βρίσκεται σε υπερδοσολογία δεν μπορεί να καταλάβει, εκ των υστέρων θα εκτιμήσει όμως», μου λέει ο Σωτήρης Παπαδόπουλος, ειδικός θεραπευτής του ΟΚΑΝΑ. «Οι χρήστες στον δρόμο είναι ενήμεροι για τη ναλοξόνη. Και έχω την αίσθηση ότι όσο οι άνθρωποι μαθαίνουν ότι υπάρχει αυτό το αντίδοτο διαθέσιμο, αισθάνονται πιο ασφαλείς».

Ο Σωτήρης κάνει streetwork από το 1997, ήταν μέλος της πρώτης ομάδας του ΟΚΑΝΑ που δούλεψε στο πεδίο. Λέει ότι στον δρόμο συναντά τουλάχιστον ένα περιστατικό overdose το μήνα, στον Χώρο Εποπτευόμενης Χρήσης αρκετά περισσότερα. Πλέον, σε κάθε εξόρμηση η ομάδα του είναι εφοδιασμένη με ναλοξόνη. «Την έχουμε χρησιμοποιήσει, ναι», μου λέει.

«Όλοι όσοι δουλεύουμε έξω, στο πεδίο, είμαστε εκπαιδευμένοι στις πρώτες βοήθειες, ήμασταν ήδη εξοικειωμένοι με την αναγνώριση ενός overdose και, άρα, πότε πρέπει να εφαρμόσουμε ναλοξόνη. Δοκιμάζουμε πρώτα άλλους τρόπους για να συνεφέρουμε τον άνθρωπο, όλες τις τεχνικές που γνωρίζουμε: τον τοποθετούμε σε μια άλλη στάση για να έχει καλύτερη αναπνοή, τσεκάρουμε τον σφυγμό του και άλλες ζωτικές λειτουργίες. Και από αυτή τη συμπτωματολογία κρίνουμε αν χρειάζεται χορήγηση ναλοξόνη. Κάνουμε μία πρώτη δόση ναλοξόνης με το ρινικό σπρέι, περιμένουμε λίγο και αν χρειαστεί κάνουμε και δεύτερη». 

«Καταλαβαίνεις», μου λέει, «όταν έχεις έναν άνθρωπο σε αυτή την κατάσταση στο δρόμο, αισθάνεσαι το βάρος της πράξης. Η ναλοξόνη υποστηρίζει κι εμάς».

Περισσότερα από 25 χρόνια στο streetwork, ο Σωτήρης έχει ζήσει θανάτους από υπερδοσολογία. «Πριν λίγες μέρες είχα περιστατικό όπου ένας άνθρωπος μόλις είχε πεθάνει, στον δρόμο», μου λέει. «Κι έχω βάλει ανθρώπους στο ασθενοφόρο που τελικά δεν τους πρόλαβαν, έμαθα ότι κατέληξαν».

«Η αίσθηση ότι χάνεται ένας άνθρωπος που προσπάθησες να σώσεις, που τον έχεις βοηθήσει σε άλλες στιγμές- γιατί εμείς γνωριζόμαστε με τους ανθρώπους στον δρόμο - είναι πολύ δύσκολη, επώδυνη».

«Η ναλοξόνη έχει γρήγορη δράση με άμεσα αποτελέσματα. Ως street workers, με τη ναλοξόνη στα χέρια μας αισθανόμαστε μεγαλύτερη ασφάλεια, ότι δε θα μας “μείνει” κάποιος άνθρωπος».

«Είναι άσχημο να χάνουνται ζωές από υπερδοσολογία, ενώ υπάρχουν τόσοι άλλοι άνθρωποι γύρω τους», λέει ο Σωτήρης Παπαδόπουλος. «Δεν είναι απομονωμένοι σε κάποια ερημιά, ήταν αδιανόητο να χάνουμε έτσι ανθρώπους μέσα στην πόλη μας».

Αδιανόητο, όντως: το αντίδοτο στο overdose υπήρχε, αλλά στην Ελλάδα ήταν κλειδωμένο στα ντουλάπια των νοσοκομείων. Ακόμα και σε μορφή ρινικού σπρέι, που είναι πανεύκολο στη χρήση του, ήταν «ποινικοποιημένο» σε ό,τι αφορά τον ευρύ πληθυσμό. Γιατί συνέβαινε αυτό;

«Η ναλοξόνη ανήκει στην οικογένεια των οπιοειδών- όπως η ηρωίνη και η μορφίνη- μόνο που είναι ανταγωνιστής, δηλαδή καταπολεμά την δράση των οπιοειδών. Είναι αντίδοτο, όχι υποκατάστατο».

Αυτά μου λέει η Φωτεινή Λεομπίλλα, κοινωνιολόγος, πρόεδρος του Κέντρου Πρόληψης Εξαρτήσεων του Δήμου Αθηναίων και αντιπρόεδρος του ΚΕ.ΘΕ.Α.

«Ο νομοθέτης την αντιμετώπιζε σαν ναρκωτικό, ενώ δεν έχει καμιά ευφορική δράση, δεν “φτιάχνει”. Και αν δεν υπήρχε παρουσία οπιοειδών στον οργανισμό, η χορήγηση ναλοξόνης δεν έχει καμία απολύτως δράση. Δεν καταλαβαίνεις ότι πήρες ναλοξόνη», συνεχίζει η ίδια.

«Έγινε ένα λάθος και δεν βρέθηκε μετά κανείς για να πιέσει αρκετά ώστε αυτό να αλλάξει. Δεν θεωρήθηκε προτεραιότητα να “αποποινικοποιηθεί” η ναλοξόνη».

Την ρωτάω πως τελικά «απελευθερώθηκε» η ναλοξόνη.

«Από το 2019 μέχρι το 2021 υπήρξε μια συνεχής προσπάθεια πολλών ανθρώπων, φορέων, οργανισμών και οργανώσεων για να φτάσουμε στην υπογραφή της υπουργικής απόφασης», μου λέει η κ. Λεομπίλλα.

«Ως Δήμος Αθηναίων συνεργαστήκαμε με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και επιστημονικές εταιρείες, όπως ο “Προμηθέας” και η “Ελληνική Επιστημονική Εταιρεία Έρευνας AIDS και Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενων Νοσημάτων”. Με χορηγία από το Bloomberg Philanthropies και το Vital Strategies “τρέξαμε” ένα πρόγραμμα πρόληψης θανάτων από υπερδοσολογία- με απώτερο σκοπό τη διανομή σκευασμάτων ναλοξόνης σε χρήστες οπιοειδών».

«Προκειμένου να γίνει αυτό έπρεπε να φτάσουμε στη δυνατότητα να χορηγήσουμε ναλοξόνη- το νομικό πλαίσιο που είχαμε δεν μας το επέτρεπε. Έπρεπε να δουλέψουμε για να το αλλάξουμε. Βρήκαμε επίσημα στοιχεία για τους θανάτους από υπερδοσολογία στην Ελλάδα (........) και αναδείξαμε τι εφαρμόζεται σε άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως τα take home naloxone programmes. Σχηματίστηκε μια επιστημονική επιτροπή που εργάστηκε σχετικά και συνεργαστήκαμε με τον ΟΚΑΝΑ- βάσει του νόμου αυτός έπρεπε να γνωμοδοτήσει για τους όρους και τις προϋποθέσεις χορήγησης της ναλοξόνης».

«Δεν καταφέραμε να υλοποιήσουμε το πρόγραμμα όπως ακριβώς το είχαμε σχεδιάσει γιατί μας περιόριζε ο νόμος, όμως μέσα από την προεργασία πιέσαμε και συμβάλλαμε στην αλλαγή της νομοθεσίας», λέει η Φωτεινή Λεομπίλλα. «Κινητοποιήσαμε αυτούς που έπρεπε και έγινε σαφές ότι για να σώσουμε ζωές έπρεπε να υπάρχει πρόσβαση στη ναλοξόνη, ειδικά από τους χρήστες και, ιδανικά, το αντίδοτο αυτό να μην είναι συνταγογραφούμενο».

«Για αυτό το πρότζεκτ», συνεχίζει η κ. Λεομπίλλα, «ο Δήμος Αθηναίων βραβεύτηκε τον Μάρτιο σε συνέδριο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Bloomberg στο Λονδίνο».

Όσο στην Ελλάδα προσπαθούμε για τα αυτονόητα, σε άλλες περιοχές του κόσμου, η κουλτούρα διαχείρισης του προβλήματος των ναρκωτικών είναι πολύ πιο απελευθερωμένη από συντηρητικά, φοβικά αντανακλαστικά.

«Στη Βοστόνη τρέχει πρόγραμμα με αυτόματα μηχανήματα σε κεντρικά σημεία της πόλης- όπως στην Βιβλιοθήκη- όπου ο καθένας, ανώνυμα και άνετα, μπορεί να προμηθευτεί ναλοξόνης», μου λέει η Φωτεινή Λεομπίλλα. «Αντίστοιχοι αυτόματοι πωλητές συριγγών υπάρχουν πολύ πιο κοντά μας, στην Κύπρο, όπου έχουν τοποθετηθεί στα νοσοκομεία των μεγάλων πόλεων. Αυτές είναι πρακτικές που σώζουν κόσμο σε μια ώρα ανάγκης».

Η κ. Λεομπίλλα έχει υπάρξει η ίδια χρήστρια, γνωρίζει βιωματικά τις πιάτσες αλλά και τον τρόπο σκέψης και την ψυχολογία των τοξικοεξαρτημένων.

«Πιστεύω ότι οι περισσότεροι χρήστες θα θέλουν να έχουν ναλοξόνη μαζί τους- η ελεύθερη πρόσβαση στη ναλοξόνη ήταν αίτημα της κοινότητας των χρηστών εδώ και δεκαετίες», μου λέει. «Γιατί έχουν χάσει φίλους και αγαπημένα τους πρόσωπα από overdose- και δεν μπορούσαν να τους βοηθήσουν. Τα μόνα που ξέρανε ήταν τα αλατόνερα... Να του κάνεις ένεση με αλατόνερο, γιατί έτσι θα συνέλθει. Να του κόψεις τις φλέβες για να φύγει το αίμα, να τον χαρακώσεις.... Ή να τον βάλεις στο μπάνιο, να τον καταβρέξεις και να τον πλακώσεις στα χαστούκια... Αυτές ήταν οι πρακτικές. Επικίνδυνα πράγματα. Και χωρίς κανένα αποτέλεσμα, σαν να δίνεις ασπιρίνη στον καρκίνο. Γιατί στο overdose από οπιοειδή όλα τα ζωτικά όργανα, η καρδιακή και η αναπνευστική λειτουργία, καταρρέουν».

«Παλιότερα, όταν ήταν παράνομη η ίδια η χρήση, δεν ήταν εύκολο να καλέσεις ούτε ασθενοφόρο αν έβλεπες κάποιον δικό σου να “φεύγει”», μου λέει η ίδια. «Γιατί μπορεί να σου “φόρτωναν” κατηγορία, άρα εκεί ήταν “ου μπλέξεις. Τον άφηνες τον άλλο άνθρωπο- αν ήταν στο σπίτι σου μπορεί να τον έβγαζες έξω και να τον παράταγες στο πεζοδρόμιο, αν ήσασταν σε μια “καβάτζα”, απλά έφευγες. Και έπαιρνες το 166 για να τους δώσεις- ανώνυμα- το σημείο του συμβάντος».

«Έχεις βιώσει τέτοιους θανάτους;», τη ρωτάω.

«Πάρα πολλούς», απαντάει. «Ο σύζυγός μου πέθανε από overdose. Ήταν μαζί με κάποιον άλλον, κάνανε χρήση - ο άνδρας μου έπαθε υπερδοσολογία, ο άλλος προφανώς φοβήθηκε, τον άφησε κι έφυγε. Και τον βρήκανε μετά από κάποιες ώρες νεκρό».

«Οι θάνατοι από υπερδοσολογία στο παρελθόν ήταν πολύ περισσότεροι- υπήρχαν χρονίες στη δεκαετία του ‘90 με 350 έως 400 νεκρούς από overdose. Και αυτοί ήταν οι επίσημα καταγεγραμμένοι, στην πραγματικότητα πρέπει να ήταν αισθητά περισσότεροι γιατί σε πολλές περιπτώσεις- αυτό συμβαίνει ακόμα- δεν καταχωρείται ως αιτία θανάτου η υπερδοσολογία αλλά “πνευμονικό οίδημα”, για παράδειγμα».

«Τώρα, επίσημα, οι θάνατοι είναι 80 έως 120. Πολλές ζωές, ακόμα», λέει η Φ. Λεομπίλλα.

Σκέφτομαι πόσο έχουμε καθυστερήσει, πόσο αδιαφορήσαμε ως κοινωνία. Το αντίδοτο για την αποτροπή αυτών των θανάτων υπάρχει σε ένα ρινικό σπρέι που χωράει στην τσέπη και είναι απλό στην χρήση, σαν αυτό για το συνάχι. Είναι φάρμακο, όχι ναρκωτικό. «Σκοτώνει» το όπιο και σώζει τους ανθρώπους.

Για να μπορεί όποιος το χρειάζεται να το έχει στην τσέπη του, απομένει μια υπουργική απόφαση.

2023. Βάλτε την τελευταία τζίφρα, επιτέλους.

Περισσότερα από το VICE

Η Ευανθία Έκανε Coming Out στα Παιδιά της ως ΛΟΑΤΚΙ+ Άτομο

Ρωτήσαμε Ανθρώπους που τους Έχουν Κερατώσει Πώς το Κατάλαβαν

Τρία Χρόνια Μετά το Τέλος του ο «Παρασκευάς» Λείπει Από την Καθημερινότητά μας

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.