Η Expe Ραπάρει και Τραγουδάει Εξίσου Καλά

Ένα απόγευμα με βρήκε να ακούω το «Μέντα» ξανά και ξανά. Οι εναλλαγές που κάνει η Expe ανάμεσα σε ραπάρισμα και τραγούδι είναι ένα στοιχείο που την κάνει να ξεχωρίζει στη ραπ σκηνή. Τα κομμάτια της αφήνουν μια αίσθηση μεθυστική, με μελωδικότητα, φωνητικές ικανότητες, ωραία flows, φρέσκια αισθητική. Οι στίχοι της είναι μία μίξη προσωπικών βιωμάτων, συναισθημάτων και κοινωνικών φαινομένων που βλέπει ως παρατηρητής, ενώ υπάρχει έντονα και το battle στοιχείο. «Πως για γυναίκα είμαι καλή γι' αυτούς, αυτό ποτέ μην ξανακούσω» λέει με τσαμπουκά σε ένα από τα κομμάτια της και όπως μου εξηγεί έχει δεχθεί τέτοιου είδους σεξιστικά σχόλια, αλλά δεν είναι κάτι που την αγγίζει.

Μεγάλωσε μέσα στη μουσική, έκανε πιάνο, κλασικές σπουδές, τζαζ και όπερα, όμως τα τραγούδια που είχαν γρήγορο λόγο και flow, πάντα, τη συγκινούσαν. Δεν εγκλωβίζεται σε στερεότυπα, δεν της αρέσει να επαναπαύεται, ούτε θεωρεί ότι το φύλο είναι advantage για να εδραιωθεί στην κοινότητα. Όπως λέει, χρειάζεται σκληρή δουλειά και συνεχή ενασχόληση. Η 28χρονη από τη Θεσσαλονίκη ήρθε σαν έκρηξη μέσα στην πανδημία για να δώσει μία νέα νότα δημιουργικότητας και ζωντάνιας στο ραπ. Μετά από δύο προσωπικούς δίσκους (Laguna και ΠΣΤΚΝ) και πολλά singles, η Expe ετοιμάζει τον νέο της δίσκο “Easy”, ο οποίος θα βγει αρχές Ιουνίου.

«Προέρχομαι από μια οικογένεια που είχαμε πολλή μουσική στο σπίτι, έπαιζε από παραδοσιακή μουσική μέχρι ροκ της εποχής. Ο μπαμπάς δάσκαλος κρουστών, η μαμά δασκάλα χορού- ήταν αυτονόητο να πάρω τέτοια κλίση. Και δεν τους φαινόταν άπιαστο όνειρο να ασχοληθώ με τον τομέα της μουσικής, ήταν ανοιχτόμυαλοι, οπότε θα ήταν θετικοί σε ό,τι και αν επέλεγα. Σε πολλούς μπορεί να φαίνεται τρελό να γίνει κάποιος καλλιτέχνης, επειδή είναι πολύ μικρή η αγορά στην Ελλάδα. Εγώ από τεσσάρων χρονών έπαιζα πιάνο, μετά έκανα κλασικές σπουδές πάνω στη μουσική και γύρω στα 16 άρχισα κλασικό τραγούδι όπερας. Τότε μόνο με κλασικό ρεπερτόριο μπορούσες να αποδείξεις ότι ξέρεις μουσική, οπότε ήταν μονόδρομος να στραφώ εκεί. Και μου άρεσε κιόλας, δεν το έκανα με βαριά καρδιά», μου λέει η Expe ένα μεσημέρι που μιλήσαμε μέσω Zoom.

Η ίδια ήθελε να γίνει πιανίστρια και έπαιζε πιάνο μέχρι τα 17 της, αλλά στην εφηβεία ανακάλυψε ότι προτιμά να τραγουδάει και να συνοδεύει τον εαυτό της στο πιάνο, παρά να είναι σολίστ πιανίστρια. «Συν τοις άλλοις ήμουν πάρα πολύ αγχώδης, οπότε όταν έπρεπε να βγω στη σκηνή και να παίξω πιάνο δεν το έκανα με ευχαρίστηση. Αντιθέτως, όταν έβγαινα να τραγουδήσω, είχα την αυτοπεποίθηση να το κάνω. Έτσι το παράτησα το πιάνο. Παίζω καμία φορά για να συνοδεύω τον εαυτό μου επειδή είμαι μουσικός και το χρειάζομαι, αλλά το χρησιμοποιώ σαν εργαλείο πλέον».

Το ραπ ήρθε στη ζωή της απρόσμενα, τη στιγμή που ανακάλυψε τα Ημισκούμπρια όταν ήταν 11 χρονών μέσω ενός ξαδέρφου της. Η λεξιπλασία, το funky και αστείο ύφος ήταν κάτι που την τράβηξε, ενώ ανέκαθεν την άγγιζαν τα κομμάτια με γρήγορο λόγο και flow, είτε ήταν ραπ, είτε εντάσσονταν σε άλλο είδος. Άκουγε Eminem και 50 Cent που ήταν πιο mainstream, αλλά λόγω γλώσσας δεν μπορούσε να συνδεθεί τόσο άμεσα.

«Έτσι λοιπόν, ο ξάδερφός μου παρείχε όλα τα CD που είχαν επιλογές από ραπ κομμάτια της εποχής, Βόρεια Αστέρια, Bong da City, Ladose, ΒήταΠεις, ΖΝ και μετά άρχισα να το ψάχνω μόνη μου. Πήγα σε μουσικό γυμνάσιο, βρήκα ανθρώπους που άκουγαν ραπ, υπήρχε καθημερινή ανατροφοδότηση και κάπως έτσι φτιάξαμε το πρώτο μας ραπ συγκρότημα, που λεγόταν B. Free. Είχαμε ανεβάσει επτά κομμάτια, κάναμε κάποια live, αλλά η φάση κράτησε έναν χρόνο. Όμως εγώ συνέχισα να γράφω ραπς, να βρίσκω ανθρώπους της φάσης και να πηγαίνω σε στέκια στη Θεσσαλονίκη που ήμασταν όλοι ράπερ», λέει.

«Αγαπημένη μου ράπερ αυτήν τη στιγμή είναι η 070 Shake, γιατί με επηρεάζει ως έναν βαθμό και μου αρέσει πολύ η φάση της. Και επειδή από παλιά ψαχνόμουν με τη γυναικεία φάση, ήξερα την Inka λόγω Bong da City, μετά ανακάλυψα την Dogmother που είναι από τις αγαπημένες μου -αν και δεν είναι σε δράση τώρα- ενώ μ' αρέσει πολύ η Missy Elliott και η Lauryn Hill».

Τη ρωτάω με ποιον/α ράπερ θα ήθελε να συνεργαστεί και να βγάλει κομμάτι. «Με πολλούς, αλλά σίγουρα θα ήθελα με Hatemost, Μικρό Κλέφτη, ΒήταΠεις, Joker/Two Face», απαντά.

Πέρα από το ραπ, η Expe είναι μουσικός σε νηπιαγωγεία και παιδικούς σταθμούς, ενώ κάνει μαθήματα φωνητικής σε ενήλικες. Από αυτά βιοπορίζεται και όπως αναφέρει, θεωρεί λειτούργημα το να μεταλαμπαδεύει μουσική σε παιδιά και να επηρεάζει τον τρόπο σκέψης τους.

Μέσα στην ανδροκρατία που επικρατεί στη σκηνή, έχει καταφέρει να αφήσει το δικό της αποτύπωμα. Η ταυτότητά της είναι τόσο έντονη και οι εναλλαγές ανάμεσα σε ραπάρισμα και τραγούδι είναι μία ιδιαιτερότητα που την κάνει να αναδεικνύεται από το πλήθος. «Παλιότερα χρησιμοποιούσαν τις γυναίκες μόνο σε ρεφρέν. Οπότε ναι, πιστεύω ότι είναι ένα στοιχείο μου που με έχει βοηθήσει να ξεχωρίσω ως έναν βαθμό», εξηγεί.

«Υπάρχει μια εσφαλμένη εντύπωση ότι επειδή είσαι γυναίκα θα ξεχωρίσεις πιο εύκολα, αλλά δεν είναι αλήθεια. Μπορεί να τραβήξεις τα βλέμματα, αλλά αν δεν είσαι καλή, δεν έχει κάποιο advantage το φύλο στην προκειμένη. Πρέπει να έχουμε συνεχή τριβή και να δίνουμε χρόνο στον εαυτό μας, να κάνουμε grow up. Δεν θεωρώ πως το κοινό φταίει που δεν είναι εξοικειωμένο με το γυναικείο ραπ. Για να υπάρξει εξοικείωση, πρέπει να υπάρχει διαρκής παρουσία των γυναικών στο χώρο. Οπότε θα πρέπει να έχουμε δυναμισμό, αυτοπεποίθηση και να δουλέψουμε για να εδραιωθούμε ως καλλιτέχνες».

Μπορεί η ελληνική ραπ σκηνή -σε ό,τι αφορά την παρουσία των γυναικών- να είναι «πίσω» σε σχέση με εκείνες άλλων ευρωπαϊκών χωρών, ωστόσο διαφαίνεται φως στον ορίζοντα, αφού τα τελευταία δύο χρόνια κάνουν blow up πολλές ράπερ. «Τα πράγματα είναι δυσκολότερα για μια γυναίκα. Οπότε πρέπει να συνεχίσω να δουλεύω, να βγάζω κομμάτια, να το προσπαθώ, να ρίχνω λεφτά και να αφιερώνω χρόνο. Δεν είναι σωστό όταν μια γυναίκα πατάει λίγο καλά στο μέτρο, να λέμε ότι “περνάει”. Πρέπει να πειραματίζεσαι συνεχώς με τη φωνή σου, με το flow σου, με τον στίχο σου, με τα είδη, να μην επαναπαύεσαι ποτέ επειδή κάποιος σου πει ότι είσαι καλή. Αύριο δεν θα σε θυμάται κανείς. Θέλει συνεχή δουλειά και ενασχόληση».

Τι της δίνει έμπνευση για να γράφεις στίχους; «Η έμπνευσή μου είναι προσωπικά βιώματα και κοινωνικά φαινόμενα που παρατηρώ. Γράφω φουλ για την προσωπική μου ζωή. Και υπάρχει πολύ battle στοιχείο, γιατί κάνουμε ραπ οπότε πρέπει να το στηρίξουμε και μου αρέσουν τα punch lines και το flow να είναι πιο τεχνικό». Δέχεται πολλά μηνύματα για τη μουσική της και από γυναίκες που τις ενθαρρύνει να ξεκινήσουν το ραπ και το γράψιμο, και προσωπικές εμπειρίες από εκείνους που ταυτίζονται με αυτά που λέει. «Αυτό είναι πάρα πολύ όμορφο, όταν τα βλέπω και συγκινούμαι πολύ και πάντα απαντάω. Είναι σημαντικό και για μένα, με ενθαρρύνουν και με κάνουν να σκέφτομαι ότι το 'χω».

«“Πήγαινε πίσω στην κουζίνα σου”, “άμα σε δω σε live θα σου χώσω μπουνιά, το ραπ είναι για άντρες” ή “για γυναίκα καλή είσαι”», μου απαντά όταν τη ρωτάω αν έχει γίνει αποδέκτης σεξιστικών μηνυμάτων ή comments. «Ευτυχώς αυτά τα σχόλια είναι περιορισμένα, οπότε δεν με επηρεάζει». Όπως εξηγεί, επειδή διανύουμε περίοδο που μπαίνει μεγάλος όγκος καλλιτέχνιδων στη ραπ και είναι ακόμη περισσότερο open genre μετά την άφιξη του τραπ, θα αρχίσει να ευαισθητοποιείται ο κόσμος όταν ακούει μια γυναίκα να ραπάρει.

«Όσο για τους καλλιτέχνες που έχουν σεξιστικό στίχο, δεν φταίνε απαραίτητα οι ίδιοι, ο καθένας είναι ελεύθερος να κάνει ό,τι θέλει. Είμαι της άποψης ότι η τέχνη δεν επιδέχεται κριτικής. Άμα πάρει εκατομμύρια views και likes, φταίει μόνο εκείνος που το λέει; Δεν πρέπει να κουνάμε το δάχτυλο σε κανέναν, νομίζω ότι το κοινό πρέπει φιλτράρει αυτά που ακούει. Και εγώ όταν ήμουν μικρή άκουγα TUS που έλεγε, για παράδειγμα, “όλες οι γυναίκες είναι πουτάνες” και “θα γαμήσω τη μάνα σου” και το τραγουδούσα. Παρ' όλα αυτά, μεγαλώνοντας, ούτε αυτό γράφω, ούτε αυτό πρεσβεύω. Οπότε είναι θέμα παιδείας, πρέπει να έχουμε κριτήριο και βάσεις. Δεν θίγομαι από καλλιτέχνες, έχει και το κοινό βάρος της ευθύνης. Αν δεν γράψω κάτι βαρύ, σημαίνει ότι δεν είμαι κοινωνικά ευαίσθητη ή δεν έχω άποψη για άλλα ζητήματα; Το τι επιλέγω να γράψω είναι μια πτυχή του εαυτού μου, αλλά δε σημαίνει ότι είμαι μόνο αυτό».

Ένα είδος που έχει αναδειχθεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια είναι η τραπ μουσική, η οποία τείνει να εξελίσσεται και να προσελκύει όλο και μικρότερες ηλικίες. «Ανά τα χρόνια, ολόκληρες γενιές διέπονταν από συγκεκριμένα είδη μουσικής. Παλιότερα ήταν το ροκ, τώρα είναι η τραπ. Ενδεχομένως να υπάρχει μια ευαισθητοποίηση που κάνει τους νέους να ακούνε αυτά τα τραγούδια, γιατί υπάρχουν τραπ κομμάτια που δεν είναι τόσο ελαφριά ή μπορεί να τους αρέσει το instrumental στοιχείο. Το εντάσσω και στο μοτίβο της μόδας, χωρίς να υποτιμώ την ποιότητα των κομματιών. Πιστεύω ότι υπάρχει ποιότητα στο τραπ, δεν πιστεύω ότι είναι σκουπίδια -όπως μας κατονομάζουν- και άνθρωποι που μπορεί να μην έχουν άμεση σχέση με τη μουσική και πιο παλιά μυαλά με άλλες προσλαμβάνουσες από εμάς. Και εγώ γουστάρω την τραπ και δεν τη θεωρώ διαφορετικό είδος, εντάσσεται στο ραπ».

Η πανδημία ήταν για εκείνη μια αμιγώς δημιουργική περίοδος, αφού τότε κυκλοφόρησε και ο πρώτος της δίσκος (Laguna). Ενώ είχε κάνει μια μεγάλη παύση με το ραπ και ασχολιόταν με άλλα είδη μουσικής -όπως το τζαζ τραγούδι- όταν ήρθε ο εγκλεισμός ήθελε να γράψει στίχους και να φτιάξει beats. «Ήταν καθοριστική στιγμή, σαν δώρο για μένα, γιατί είχα βυθιστεί αρκετά στα στερεότυπα και είπα πως κάτι πρέπει να κάνω με τον εαυτό μου. Ήταν και όνειρο, απλά βρήκα και το χρόνο. Δηλαδή αν δεν ερχόταν η πανδημία, δεν ξέρω αν θα το είχα αποφασίσει όλο αυτό», λέει. «Εγώ δεν ζούσα σαν τους υπόλοιπους ράπερς που εκείνη τη στιγμή είχαν τους δίσκους τους, τα live τους, τη ρουτίνα τους. Όταν βιοπορίζεσαι από αυτό και βλέπεις ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά και δεν υπάρχει κάποια δικλείδα ασφαλείας μέσω των μέτρων υποστήριξης, πόση όρεξη να έχεις; Οι τέχνες είχαν πληγεί πρώτες. Εγώ δεν είχα τίποτα να χάσω, δεν με επηρέαζε κάπως στη μουσική μου, γιατί δεν είχα μουσική τότε».

«Κάτι που νιώθω πιο ξεχωριστό είναι το κομμάτι μου “Ωμή” το οποίο έχει περισσότερα views γιατί είναι ένα κομμάτι τεράστιο και το έγραψα με μεγάλη χαρά, και ήταν αυτό που με έκανε πιο γνωστή στον κόσμο. Από εκεί και έπειτα άρχισε πολύς κόσμος της ραπ σκηνής να με στηρίζει και να μου δίνει τα respect, οπότε για μένα ήταν πολύ μεγάλη επιτυχία, γιατί ένιωθα ότι κάνω κάτι καλά και ότι δεν είναι στο κεφάλι μου. Και μετά, το “Μέντα” ήταν ένα κομμάτι που άρχισε να με εδραιώνει», λέει η Expe.

Aρχές Ιουνίου, βγαίνει ο καινούργιος της δίσκος. «Ο δίσκος λέγεται “Easy” και τον ετοιμάζω από τον Οκτώβρη. Έχει οκτώ κομμάτια, με πάρα πολλά διαφορετικά vibes και beats, δεν υπάρχει μία συνοχή. Υπάρχει μια εναλλαγή μεταξύ ραπ και μελωδικών κομματιών. Το δουλεύουμε με πολλή αγάπη και προσοχή. Αυτό που πραγματεύεται σαν concept είναι προσωπικές μου καταστάσεις, βιώματα, κοινωνικά φαινόμενα, υπάρχει battle και τεχνική και flows. Θα έχει απ' όλα, θα καλύψει τα περισσότερα γούστα του δικού μου κοινού».

Επιστήμονες μας Δείχνουν τις Αγαπημένες τους Φωτογραφίες από το Διάστημα

HGEMONA$: «Ο Λεξ Είναι από τα Καλύτερα Άτομα που Έχω Γνωρίσει στη Σκηνή»

Φωτογραφίες και Ιστορίες από τον Μυστικό Κόσμο των Στριπτιτζάδικων

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.