Οι Αριθμοί Δεν Βγαίνουν: Η Έφοδος του Υπερτουρισμού «Σκοτώνει» το Καλοκαίρι (για τους Έλληνες)

Αν περπατήσεις στο κέντρο της Αθήνας, αν κάνεις μια βόλτα προς τον Πειραιά, αν αρχίσεις να ψάχνεις κανένα δωμάτιο για τις διακοπές σου, θα το καταλάβεις: Το ελληνικό καλοκαίρι έχει αλλάξει. Δεν είναι τόσο εύκολο. Δεν είναι τόσο φθηνό. Η Ελλάδα είναι της μόδας και όλο και περισσότεροι τουρίστες έρχονται να δουν πως «βγήκαμε από την κρίση». Αυτό είναι καλό. Αλλά και κακό.

Μέσα στην κρίση, ο ελληνικός τουρισμός ήταν ίσως ο μόνος τομέας που όχι μόνο δεν επηρεάστηκε αρνητικά, αλλά συνέχισε να αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς. Το 1990 επισκέφτηκαν την Ελλάδα 2,6 εκατ. τουρίστες, το 1995 4,1 εκατ., το 1998 6,2 εκατ., το 2005 14,8 εκατ., το 2010 15 εκατ., το 2014 22 εκατ., το 2017 27,4 εκατ., ενώ το 2018 υπολογίζεται ότι θα επισκεφτούν την Ελλάδα 32 εκατ. τουρίστες, αριθμός ρεκόρ στην ιστορία του ελληνικού τουρισμού. Η παραπάνω ραγδαία αύξηση έχει κάνει την Ελλάδα από το 2010 τον έβδομο πιο γρήγορα αναπτυσσόμενο τουριστικό προορισμό στον κόσμο (πρώτο στη σχετική ευρωπαϊκή λίστα), πίσω μόλις από την Ιαπωνία, την Ινδία, το Βιετνάμ, την Ταϊλάνδη, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τις Φιλιππίνες.

Η πρώτη ανάγνωση των παραπάνω αριθμών είναι ότι ο τουρισμός έχει οδηγήσει στην εισροή ζεστού χρήματος στην ελληνική οικονομία, που περιμένει πώς και πώς κεφάλαια από το εξωτερικό, για να αντιμετωπίσει την ύφεση και να δημιουργήσει θέσεις εργασίας. Ωστόσο, όλο και περισσότεροι φαίνεται ότι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου σχετικά με τις αρνητικές συνέπειες που μπορεί να έχει σε βάθος χρόνου η ραγδαία αύξηση των τουριστών στην Ελλάδα. Οι παραπάνω ανησυχίες δεν εκφράζονται μόνο στην Ελλάδα, αφού πολλές ευρωπαϊκές πόλεις, όπως η Βαρκελώνη, η Βενετία και το Άμστερνταμ, έχουν αντιδράσει και λάβει μέτρα, για να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο του «υπερτουρισμού», που τείνει να αλλοιώσει ή και να καταστρέψει τον χαρακτήρα των πόλεων. Για παράδειγμα, τον Ιανουάριο του 2017, η Βαρκελώνη αποφάσισε τον περιορισμό των αδειών για καινούριες ξενοδοχειακές μονάδες, ενώ τον Ιούνιο του ίδιου έτους, ο υπεύθυνος για την πολεοδομία της Βενετίας, Massimiliano de Martin, υπέβαλε ένα σχέδιο «για την προστασία της πόλης», σύμφωνα με το οποίο θα απαγορεύεται η δημιουργία νέων καταλυμάτων στο ιστορικό κέντρο της πόλης.

Τα παραπάνω δείχνουν την αρνητική δυναμική που μπορεί να έχει ο «υπερτουρισμός» και για τους ελληνικούς προορισμούς, οι οποίοι πολλές φορές στερούνται των αναγκαίων υποδομών, για να φιλοξενήσουν τα εκατομμύρια τουριστών που επισκέπτονται τα ελληνικά νησιά, στα οποία τον χειμώνα διαμένουν μερικές χιλιάδες κάτοικοι. «Δεν μπορούμε να δεχόμαστε συνέχεια μεγαλύτερο αριθμό τουριστών. Δεν μπορούμε να έχουμε μικρά νησιά, με μικρές κοινότητες, που θα φιλοξενούν ένα εκατομμύριο τουρίστες μέσα σε λίγους μήνες. Υπάρχει κίνδυνος οι υποδομές να κριθούν ανεπαρκείς και όλο αυτό να γυρίσει μπούμερανγκ, αν επικεντρωθούμε μόνο στους αριθμούς και δεν προσπαθήσουμε να αναπτύξουμε ένα πιο βιώσιμο μοντέλο τουρισμού», είπε ο οικολόγος πρώην ευρωβουλευτής Νίκος Χρυσόγελος σε πρόσφατο αφιέρωμα του Observer στον ελληνικό τουρισμό.

Για να δώσουμε ένα παράδειγμα των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι δημοφιλείς τουριστικοί προορισμοί στην Ελλάδα, τον περασμένο χρόνο υπολογίζεται ότι 5,5 εκατ. τουρίστες επισκέφτηκαν τη Σαντορίνη, το νησί που υποδέχτηκε τους περισσότερους τουρίστες, με την Κρήτη, την Κέρκυρα, τη Ρόδο και τη Μύκονο να ακολουθούν. Ο παραπάνω αριθμός τουριστών, που αποτελεί ένα εντυπωσιακό ρεκόρ για τη Σαντορίνη, είναι 36.065% μεγαλύτερος από τον πληθυσμό του νησιού, που υπολογίζεται σε μόλις 15.250 κατοίκους. Είναι προφανές ότι οι υποδομές και οι υπηρεσίες ενός νησιού μόλις 76 τ.χιλ., με τόσο μικρό πληθυσμό, είναι αδύνατον να εξυπηρετήσει τις ανάγκες ενός όγκου επισκεπτών που ξεπερνάει σε αριθμό τους κατοίκους της Αθήνας και φτάνει τον μισό πληθυσμό της χώρας. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, ο Δήμαρχος Σαντορίνης, Νίκος Ζώρζος, έχει θέσει «ταβάνι» στον αριθμό των τουριστών που μπορούν καθημερινά να αποβιβαστούν στο νησί από κρουαζιερόπλοια, αφού κατά δήλωσή του, η Σαντορίνη έχει φτάσει σε «σημείο κορεσμού». Ο ίδιος είχε πει πέρυσι στην εφημερίδα The Guardian ότι «η Σαντορίνη έχει πλέον αποκτήσει τα προβλήματα μιας πόλης. Έχουμε κατασκευάσει πολλές υποδομές αφαλάτωσης και ετοιμαζόμαστε να στήσουμε τη μεγαλύτερη στην Ελλάδα, ωστόσο ανησυχώ ότι σε πέντε χρόνια ούτε αυτό δεν θα είναι αρκετό».

Η Σαντορίνη, η Μύκονος και τα υπόλοιπα νησιά δεν είναι τα μόνα που αντιμετωπίζουν σημαντικά ζητήματα εξαιτίας του αυξανόμενου αριθμού τουριστών. Με τον Πειραιά να είναι ένα από τα ταχύτερα αναπτυσσόμενα λιμάνια στον κόσμο, υποδεχόμενο ετησίως πάνω από ένα εκατομμύριο τουρίστες, η Αθήνα δέχεται ένα όλο και μεγαλύτερο αριθμό επισκεπτών, κυρίως εξαιτίας της αύξησης των αφίξεων από την Κίνα. Αν και η παραπάνω τάση έχει ευεργετικά αποτελέσματα για την οικονομία, αφού οι Κινέζοι που αποβιβάζονται στην πρωτεύουσα κατά κανόνα ξοδεύουν περισσότερο από τους Ευρωπαίους, έχει οδηγήσει παράλληλα σε ραγδαία αύξηση των σπιτιών που προσφέρονται σε πλατφόρμες βραχυπρόθεσμης μίσθωσης -κυρίως στο Airbnb- κάτι που έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των κατοικιών που διατίθενται για την παραδοσιακή μίσθωση και ως εκ τούτου την αύξηση των ενοικίων σε δημοφιλείς συνοικίες της Αθήνας, όπως το Κουκάκι και το Παγκράτι.

Η επιβάρυνση των υποδομών και του φυσικού περιβάλλοντος, καθώς και η αύξηση των ενοικίων, φαίνεται πως δεν είναι οι μόνες αρνητικές συνέπειες του «υπερτουρισμού», αφού ο τελευταίος έχει καταστήσει εξαιρετικά ακριβές τις διακοπές στην Ελλάδα για τους Έλληνες. Συγκεκριμένα, ο μικρός αριθμός κλινών και καταλυμάτων σε ελληνικά νησιά και άλλους δημοφιλείς προορισμούς και η ραγδαία αύξηση των τουριστών που διεκδικούν αυτές τις ελάχιστες κλίνες, έχει το προφανές αποτέλεσμα: εκτίναξη της ζήτησης, περιορισμό της προσφοράς και τελικά αύξηση των τιμών, που συχνά γίνονται απαγορευτικές για τον μέσο Έλληνα. Η παραπάνω εικόνα φαίνεται λογική, αφού από τις αρχές του 1990 ο αριθμός τουριστών που επισκέπτεται την Ελλάδα έχει αυξηθεί πάνω από 1.400%, με τις κλίνες που εξυπηρετούν αυτούς τους επισκέπτες να αυξάνεται με πολύ πιο αργούς ρυθμούς κάθε χρόνο.

VICE Video: Το Αυτόνομο Κράτος της Μυκόνου

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Σε ρεπορτάζ της Καθημερινής, ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων, Γρηγόρης Τάσιος, είπε σχετικά: «Αν ψάχνει κάποιος να πάει στη Νάξο στο peak της καλοκαιρινής περιόδου, δεν θα βρει, τα δωμάτια είναι ελάχιστα, όσα ήταν και πριν από πέντε χρόνια είναι και σήμερα. Στην Πάρο, το ίδιο. Το ίδιο και στα Ιόνια νησιά. Σε ό,τι έχει να κάνει με Κυκλάδες και μικρά σε δυναμικότητα κλινών νησιά, δεν μπορεί να βρει κάποιος ούτε και τον Ιούλιο ή θα βρει ακριβά. Το 2018 προστέθηκαν 25.000 κρεβάτια στην Ελλάδα, αντιλαμβάνεστε ότι με τη ζήτηση που υπάρχει είναι ελάχιστα». Η παραπάνω εικόνα έχει ως αποτέλεσμα οι διακοπές να έχουν γίνει μια πολύ δύσκολη υπόθεση για τους Έλληνες: «Έχει αλλάξει το target group των Ελλήνων πελατών, είναι πολύ λίγοι αυτοί που μπορούν να κάνουν διακοπές, εκεί που ήταν 100 έγιναν 30. Όταν έρχεται αυτό το 70 και το καλύπτει σαρωτικά η ξένη αγορά, αντιλαμβάνεστε τι γίνεται λόγω της ζήτησης».

Η παραπάνω κατάσταση έχει οδηγήσει πολλούς στο να αναζητήσουν τουριστικούς προορισμούς στο εξωτερικό, όπου οι τιμές συχνά είναι χαμηλότερες σε σύγκριση με την Ελλάδα και γενικότερα τη Μεσόγειο, όπου την περίοδο του Ιουλίου και του Αυγούστου οι τιμές εκτοξεύονται, συχνά στα όρια της αισχροκέρδειας. Για όσους δεν τα καταφέρουν να βρουν το budget για τις φετινές διακοπές τους, υπάρχει και η λύση ανάγκης του να περάσουν την άδειά τους στην Αθήνα, κάτι που κάποιοι το προτιμούν, από το να φάνε σε χρόνο-ρεκόρ τις οικονομίες τους σε κάποιο ελληνικό νησί.

Περισσότερα από το VICE

Ποιoς θα Πάρει Φέτος το Mundial, Χρήστο Σωτηρακόπουλε;

Αυτοί που Χειροκροτούν τον Δολοφόνο Ενός Παιδιού, Ζουν Ανάμεσά μας

«Είμαστε Τρελοί κι Ευτυχισμένοι»: Μια Γερή Φωτογραφική Βουτιά στα Εξάρχεια του 1980