Τα Σκουπίδια στη Ζάκυνθο Είναι μια Πονεμένη Ιστορία

Η Ζάκυνθος, ο ηλιόλουστος τόπος που οι Ενετοί αποκαλούσαν, στους τρεις αιώνες της κυριαρχίας τους, «Φιόρο του Λεβάντε» (άνθος της ανατολής), είναι ένα από τα ομορφότερα σημεία της Ελλάδας. Αμμώδεις παραλίες με βαθυγάλαζα νερά, απόκρημνες ακτές που συνθέτουν ένα φυσικό τοπίο ασύγκριτης ομορφιάς, βραχώδη σπήλαια που στις κοιλότητές τους φυλάσσονται οι ανομολόγητες ιστορίες του νησιού. Αυτή είναι η εικόνα που έχουμε συνηθίσει.

Το τελευταίο διάστημα, όμως, το τρίτο μεγαλύτερο σε μέγεθος νησί του Ιονίου, επανήλθε εκ νέου στην επικαιρότητα όχι για τις παραλίες του που αξιώνουν, κάθε χρόνο, τιμές ανάμεσα στα κορυφαία αξιοθέατα του πλανήτη, ούτε για τη βενετσιάνικη κομψότητά του, αλλά για κάτι λιγότερο εξωτικό: τον Χώρο Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων του νησιού, στην περιοχή Σκοπός, ένα διαχρονικό πρόβλημα που έχει ταλαιπωρήσει αρκετά τους κατοίκους της Ζακύνθου.

Κάτω ακριβώς από τον ΧΥΤΑ στον Σκοπό, βρίσκεται το Καλαμάκι. Ένα καταπράσινο χωριό γεμάτο ελαιώνες και αγροκτήματα, δίπλα στον Λαγανά, το πλέον πολυσύχναστο τουριστικό θέρετρο του νησιού. Το φυσικό όριο ανάμεσα στις δύο περιοχές είναι ένα πευκόφυτο, παραθαλάσσιο δάσος, ενώ η παραλία του Καλαμακίου αποτελεί τη φυσική συνέχεια της μεγάλης αμμώδους παραλίας του Λαγανά. Ο κόλπος της περιοχής είναι γνωστός, παγκοσμίως, ως περιοχή ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας καρέτα-καρέτα και προστατεύεται από το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο της Ζακύνθου. Με λίγα λόγια, το τελευταίο πράγμα που θα περίμενε κανείς πάνω από την παραλία του Καλαμακίου θα ήταν μια χωματερή που είναι παράνομη και έχει κορεστεί, προκαλώντας πλήθος αντιδράσεων στην τοπική κοινωνία.

Πριν από λίγες ημέρες, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, ΑΡΧΕΛΩΝ, MEDASSET, MOm και WWF Ελλάς, εξέδωσαν μια ανακοίνωση σχετικά με την τοποθέτηση δεματοποιητή και την επαναλειτουργία του ΧΥΤΑ, στην περιοχή Σκοπός, μέσα στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο, κάνοντας λόγο για πρωτοφανή δυσφήμιση του νησιού, αλλά και για σοβαρούς υγειονομικούς κινδύνους που διατρέχουν οι πολίτες και οι επισκέπτες. Μεταξύ άλλων, ανέφεραν πως «η παράνομη λειτουργία ενός χώρου ταφής, ο οποίος έχει υποθετικά κλείσει αποτελεί σοβαρό κίνδυνο όχι μόνο για το περιβάλλον αλλά και την υγεία των ανθρώπων. Ήδη, την προηγούμενη εβδομάδα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κίνησε εκ νέου προδικαστική διαδικασία, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε νέα καταδίκη της χώρας και επιβολή προστίμου λόγω μη συμμόρφωσης με την προηγούμενη απόφαση του ευρωπαϊκού δικαστηρίου». Η δαιδαλώδης υπόθεση του ΧΥΤΑ της Ζακύνθου μόνο καινούρια δεν είναι, τουναντίον πρόκειται για μια αμαρτωλή ιστορία πολλών ετών.

Η Ιόλη Χριστοπούλου είναι η υπεύθυνη πολιτικής για το φυσικό περιβάλλον της WWF Ελλάς. Παρακολουθεί στενά το θέμα του ΧΥΤΑ της Ζακύνθου εδώ και χρόνια. Όπως μου εξηγεί: «Το παράδοξο με τη Ζάκυνθο είναι πως υπάρχει εδώ και πολύ καιρό μια αδειοδοτημένη θέση για τη δημιουργία ενός νέου Χώρου Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ) στη θέση Λίβας, η οποία μάλιστα έχει και την έγκριση του Συμβουλείου της Επικρατείας. Παρόλα αυτά, δεν έχουν προχωρήσει ο σχεδιασμός και οι εργασίες. Παράλληλα, οι μεταβατικές λύσεις που έχουν προταθεί, κάποιες μάλιστα έχουν αδειοδοτηθεί κιόλας, επίσης δεν προχωρούν, με αποτέλεσμα το πρόβλημα να παραμένει. Τον Δεκέμβριο του 2016, έπειτα από συννενόηση του Δήμου Ζακύνθου με το Υπουργείο Εσωτερικών, προέκυψε ένας "οδικός χάρτης" για τη διαχείριση των απορριμμάτων στο νησί, ο οποίος υποτίθεται θα δρομολογούσε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για να τερματιστεί νομικά και πρακτικά η λειτουργία του ΧΥΤΑ στον Σκοπό. Εν τέλει, καταλήξαμε τους προηγούμενους μήνες να μείνουν τα σκουπίδια στους δρόμους δημιουργώντας επικίνδυνες συνθήκες για τη δημόσια υγεία, προκαλώντας προβλήματα στην καθημερινότητα των πολιτών, κι όλα αυτά λίγο πριν από την έναρξη της τουριστικής σεζόν. Για να μην αναφερθώ στη σταθερή θέση του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου ότι το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο προστασίας της περιοχής δεν προβλέπει τη λειτουργία ΧΥΤΑ ή δεματοποιητή μέσα στα όρια του Πάρκου».

Ρωτώ την Ιολή Χριστοπούλου τι κινδύνους εγκυμονεί για την τοπική κοινότητα και το περιβάλλον η λειτουργία του ΧΥΤΑ. «Καταρχάς, είναι δυνατόν να έχουμε έναν από τους πλέον προβεβλημένους τουριστικούς προορισμούς, διεθνώς, ο οποίος φιλοξενεί έναν παγκοσμίου φήμης βιότοπο και να δεσπόζει από πάνω του μια χωματερή που μολύνει τον υδροφόρο ορίζοντα; Ο κόλπος του Λαγανά είναι από τις πιο σημαντικές περιοχές ωοτοκίας της καρέτα-καρέτα που είναι συνυφασμένη με το νησί. Την ίδια ώρα, υπάρχουν πρακτικά προβλήματα. Τα έργα αντιστήριξης που έγιναν στο παρελθόν, για να μην πέσουν τα σκουπίδια στον κόλπο, έχουν φθαρεί. Σήμερα τα σκουπίδια τοποθετούνται πρόχειρα και ξεχειλίζουν, δεν περιορίζονται μέσα στα κύτταρα του ΧΥΤΑ όπου υπάρχουν μεμβράνες για να συγκρατούν τα υγρά που προκύπτουν από τα απορρίμματα. Η κατάσταση είναι τραγική».

Ο Αντώνης Νικολουδάκης είναι ξενοδόχος στην περιοχή του Λαγανά. Έχει ζήσει από πρώτο χέρι τόσο τις πρόσφατες όσο και τις παλαιότερες περιπέτειες με «πρωταγωνιστή» τον περίφημο ΧΥΤΑ στον Σκοπό. «Ο κόσμος της Ζακύνθου έχει ταλαιπωρηθεί αρκετά με αυτή την ιστορία. Ο ΧΥΤΑ έκλεισε για ένα εξάμηνο και το αποτέλεσμα ήταν να γεμίσει όλη η Ζάκυνθος σκουπίδια, δημιουργώντας μια αφόρητη κατάσταση για τους πολίτες και μια εκρηκτικά επικίνδυνη προοπτική για τον τουρισμό στο νησί. Η αφετηρία του προβλήματος, βέβαια, είναι το κλείσιμο του κορεσμένου ΧΥΤΑ, το 2014, με απόφαση της περιφέρειας χωρίς καν να έχει προβλεφθεί που θα πάνε τα σκουπίδια την επόμενη ημέρα!», λέει περιγράφοντας την αποκαρδιωτική εικόνα του όμορφου νησιού τους προηγούμενους μήνες, όταν η αποκομιδή των απορριμμάτων κατέληξε σε ένα πινγκ πονγκ ευθυνών μεταξύ αρμοδίων και μη. Ρωτώ τον Αντώνη Νικολουδάκη πως είναι η κατάσταση σήμερα. «Ευτυχώς, έχει βελτιωθεί αισθητά τις τελευταίες μέρες. Με μια αμοιβαία ανοχή των υπηρεσιών και των κοινωνικών φορέων τα απορρίμματα συγκεντρώνονται προσωρινά και δεματοποιούνται στον παλιό ΧΥΤΑ», ξεκαθαρίζει. Του ζητώ να μου πει τι συζητούν μεταξύ τους οι επαγγελματίες του τουρισμού. «Αυτό που ζητάμε εμείς από τη στιγμή που υπάρχει αδειοδότηση, είναι να προχωρήσει η δημιουργία του Χώρου Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ) στην περιοχή του Λίβα. Ελπίζουμε πως σύντομα θα ξεκινήσουν οι εργασίες».

Στην περιοχή του Λίβα, πάντως, υπάρχουν αντιδράσεις από την τοπική κοινότητα, η οποία δεν επιθυμεί τον ΧΥΤΥ στην περιοχή της. Μάλιστα κάποιοι κάτοικοι προσέφυγαν στο παρελθόν στο Συμβούλειο της Επικρατείας, το οποίο εν τέλει όμως γνωμοδότησε υπέρ της δημιουργίας του Χώρου Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων στη συγκεκριμένη θέση. Γιατί, λοιπόν, δεν έχουν προχωρήσει οι εργασίες; Τον Ιανουάριο του 2017, ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου, Νίκος Τσίπηρας, υποστήριξε, σύμφωνα με την ΕΡΤ, πως αυτός που κάνει παρεμβάσεις και κωλυσιεργεί σκόπιμα τις διαδικασίες, για να μη προχωρήσει η ενδιάμεση αλλά και η οριστική λύση στον χώρο του Λίβα, είναι ο τοπικός βουλευτής και υπουργός Δικαιοσύνης, Σταύρος Κοντονής, ενώ φέρεται να είναι επίσης αντίθετοι με τη επιλογή της περιοχής τόσο στελέχη του τοπικού ΣΥΡΙΖΑ όσο και κάποιοι δημοτικοί σύμβουλοι. Ο υπουργός Δικαιοσύνης από την πλευρά του, με αφορμή κινητοποίηση κατοίκων της Ζακύνθου για τα πολύμηνα προβλήματα της μη αποκομιδής απορριμμάτων, κάλεσε στις 15 Μαρτίου 2017, τη δημοτική αρχή «να μην παίζει με την υγεία των πολιτών και το χειρότερο να μην μεταθέτει την ευθύνη που της αναλογεί, αναιρώντας κάθε φορά όσα είχε υποσχεθεί ότι θα τηρούσε».

Το «Ηφαίστειο» της Καλύμνου Δεν Είναι Αυτό που Νομίζεις. Δες το βίντεο του VICE Greece.

Κι ενώ ο Λίβας θερμαίνει το πολιτικό παιχνίδι, ο ΧΥΤΑ στον Σκοπό συνεχίζει να διατηρεί μια δεσπόζουσα θέση στο κάδρο της τοπικής επικαιρότητας. Λειτουργεί άραγε όπως υποστηρίζουν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ή όχι; Ο διευθυντής του φορέα διαχείρισης στέρεων αποβλήτων (ΦοΣΔΑ), Θοδωρής Κάρδαρης είναι κατηγορηματικός. «Όχι δεν λειτουργεί ο ΧΥΤΑ, έχει τοποθετεί απλώς ο δεματοποιητής απορριμμάτων. Τα σκουπίδια που υπάρχουν θα μεταφερθούν το επόμενο διάστημα στην περιοχή του Λίβα, όπως προβλέπει ο σχεδιασμός και το χρονοδιάγραμμα», υποστηρίζει κατά τη σύντομη επικοινωνία μας. Η Ιόλη Χριστοπούλου, υπεύθυνη πολιτικής για το φυσικό περιβάλλον της WWF Ελλάς, έχει διαφορετική γνώμη. «Και στο παρελθόν υπήρχαν διαβεβαιώσεις πως δεν λειτουργεί ο ΧΥΤΑ και μετά έβρισκε κανείς στη Διαύγεια κονδύλια του Δήμου που αφορούσαν τη μεταφορά απορριμμάτων στον ΧΥΤΑ. Σήμερα, αυτό που βλέπουμε είναι φορτηγά να αδειάζουν τα σκουπίδια στον χώρο».

Αναρτημένη Πράξη στη Διαύγεια για τη μεταφορά απορριμμάτων στον ΧΥΤΑ του Σκοπού, ο οποίος με απόφαση του Περιφερειάρχη Ιονίων νήσων ήταν κλειστός από το 2014. Πατήστε επάνω για να το δείτε.

Σε κοντινή απόσταση από τον ΧΥΤΑ διατηρεί την καντίνα του ο Γιώργος Καμπιώτης, επιχειρηματίας και κάτοικος της περιοχής. Όταν τον ρωτώ αν γίνεται ρίψη απορριμμάτων εντός του ΧΥΤΑ, λέει: «Απ' ό,τι γνωρίζω γίνεται δεματοποίηση και περιμένουμε να μεταφερθούν σύντομα τα σκουπίδια στον Λίβα, έτσι μας λένε τουλάχιστον». Την ίδια στιγμή, ρεπορτάζ στον τοπικό Τύπο κάνουν λόγο για συναντήσεις και συνεννοήσεις μεταξύ στελεχών του Δήμου, του ΦοΔΣΑ και των κατοίκων, προκειμένου να αρθεί το αδιέξοδο, ενόψει της τουριστικής σεζόν. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις πάλι, που παρακολουθούν στενά το θέμα, απέστειλαν πρόσφατα μια επιστολή στον Επίτροπο της Commission για θέματα περιβάλλοντος, Paul Speight, γνωστοποιώντας του τις ανησυχίες τους.

Η επιστολή που απέστειλαν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις στον Ευρωπαίο Επίτροπο της Commission σε θέματα περιβάλλοντος, Paul Speight. Πατήστε επάνω για να το δείτε.

Το 2006 έληξαν οι περιβαλλοντικοί όροι του συγκεκριμένου χώρου ταφής απορριμμάτων, ο οποίος, βάσει της απόφασης 107064/3-10-2000, κρίθηκε κορεσμένος και ακατάλληλος. Επειδή δεν είχε προβλεφθεί, όμως, άλλος χώρος για τη διαχείρηση των απορριμμάτων στο νησί, ο ΧΥΤΑ συνέχισε να λειτουργεί παράνομα. Το 2011 υπήρξε έγκριση νέων περιβαλλοντικών όρων, από τις αρμόδιες υπηρεσίες της ελληνικής πολιτείας, σε μια προσπάθεια να υπάρξει μια επίφαση νομιμότητας, χωρίς, όμως, να έχει πραγματοποιηθεί αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Το γεγονός αυτό οδήγησε τα αρμόδια όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να καταδικάσουν, τον Ιούλιο του 2014, την Ελλάδα, ζητώντας με απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, την οριστική διακοπή της λειτουργίας του ΧΥΤΑ. Λίγους μήνες νωρίτερα, είχε προηγηθεί απόφαση του Περιφερειάρχη Ιονίων νήσων, η οποία προέβλεπε τη διακοπή των εργασιών στο χώρο. Έκτοτε, έχουν περάσει τρία χρόνια και ο ΧΥΤΑ φέρεται, σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, να συνεχίζει απρόσκοπτα τη λειτουργία του.

Πριν από δέκα ημέρες, στις 29 Απριλίου 2017, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέστειλε προειδοποιητική επιστολή στην Ελλάδα για μη συμμόρφωση με την απόφαση του ΔΕΕ. Κοινώς, αν η χώρα μας δεν συμμορφωθεί το επόμενο διάστημα, θα τιμωρηθεί με πρόστιμο. Δεν θα είναι ούτε η πρώτη, ούτε κατά πως φαίνεται η τελευταία φορά. Στα τέλη του περασμένου Απριλίου, η Ελλάδα τιμωρήθηκε με βαρύ πρόστιμο από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τον προβληματικό ΧΥΤΑ του Τεμπλονίου στην Κέρκυρα. Οι ευρωκαταδίκες δεν σταματούν εκεί –η διαχείριση των απορριμμάτων στην Ελλάδα αποτελεί αγκάθι για δεκάδες περιοχές στη χώρα και είναι ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα των χρόνιων παθογενειών του δυσκίνητου ελληνικού κράτους, το οποίο αναδεικνύεται πρωταθλητής στα πρόστιμα, σε μια εποχή όπου οι υπερφορολογούμενοι πολίτες αδυνατούν να ανταπεξέλθουν σε απλές, καθημερινές ανάγκες.

Η ιστορία του ΧΥΤΑ στη Ζάκυνθο δεν διαφέρει και πολύ από την αμαρτωλή ιστορία πολλών ΧΥΤΑ ανά την Ελλάδα – η χώρα μας παραμένει ουραγός στο θέμα της ανακύκλωσης με το 81% των αστικών απορριμάτων, σύμφωνα με στοιχεία τη Eurostat, να καταλήγει συχνά σε ακατάλληλους και κορεσμένους χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων την ώρα που τα πρόστιμα από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο όχι απλώς δεν μας αφυπνίζουν, αλλά καταλήγουν και εκείνα στα σκουπίδια.

Περισσότερα από το VICE

Όσα Έζησα στο Ματωμένο Πανθεσσαλικό Στάδιο: Απόπειρες Δολοφονίας και Λίγο

Ποδόσφαιρο Συγκάτοικοι με Ταραντούλες, Φίδια και ένα Γεράκι στα Αθηναϊκά Διαμερίσματα

Αυτή Είναι η Σχέση που Έχεις με την Κάνναβη Ανάλογα με το Ζώδιό σου