Τα Παιδιά των Ναζί

Το θέμα δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE US.

Μόνο μια στιγμή τρυφερότητας θυμάται από τον πατέρα του ο Niklas Frank -τότε που του έβαλε λίγο αφρό ξυρίσματος στη μύτη, έτσι για αστείο. Οι υπόλοιπες παιδικές αναμνήσεις του είναι γεμάτες με σκηνές από τον πόλεμο, τον κατεστραμμένο γάμο των γονιών του και την απαιτητική καριέρα του πατέρα του ως δικηγόρου του Χίτλερ και γενικού κυβερνήτη της κατεχόμενης Πολωνίας.

Υψηλόβαθμος πολιτικός των ναζί ήταν και ο Otto von Wächter, πατέρας του Horst von Wächter. Ήταν ένας από τους αναπληρωτές κυβερνήτες του Hans Frank και κυβερνήτης -ο ίδιος- της Κρακοβίας και έπειτα της Γαλικίας, την περίοδο της ναζιστικής Κατοχής. Αλλά όταν ο Horst θυμάται την παιδική του ηλικία, θυμάται τότε που περνούσαν καιρό στο παραλίμνιο σπίτι που είχαν στην Αυστρία και έναν πατέρα που θαύμαζε. Αυτό δεν σημαίνει πως ο Horst συμπαθεί τους ναζί ή είναι αρνητής του Ολοκαυτώματος. Απλά αρνείται να δει τον πατέρα του ως έναν άνθρωπο που συμμετείχε σε μαζικές δολοφονίες. Για εκείνον, ο Otto von Wächter ήταν ένας αξιοπρεπής άνθρωπος.

Δεκαετίες αργότερα, οι ιστορίες των δυο ανδρών παρουσιάζονται σε ένα νέο ντοκιμαντέρ με τίτλο What Our Fathers Did: A Nazi Legacy (Τι Έκαναν οι Πατέρες μας: Μια Ναζιστική Κληρονομιά ). Τους έφερε σε επαφή ο Philippe Sands, δικηγόρος του διεθνούς ποινικού δικαίου. Γνωρίστηκαν όταν ο Sands έκανε έρευνα για ένα βιβλίο διεθνούς ποινικής νομοθεσίας. Ο Ουκρανοεβραίος παππούς του ήταν ο μόνος από την 80μελή οικογένειά του που επέζησε. Μαζί, οι τρεις τους, ταξιδεύουν σε όλη την Ευρώπη για να αντιμετωπίσουν το παρελθόν τους.

Φέτος τον Νοέμβριο, συμπληρώνονται 70 χρόνια από τις δίκες στη Νυρεμβέργη, όταν απονεμήθηκε δικαιοσύνη για τα εγκλήματα πολέμου των ναζί στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Hans Frank δικάστηκε και εκτελέστηκε, ενώ ο Otto von Wächter αναζήτησε καταφύγιο στο Βατικανό, όπου αργότερα πέθανε.

Η ταινία θέτει υπό αμφισβήτηση το πώς μπορούμε να κρίνουμε αμερόληπτα όλους όσοι βρίσκονται κοντά μας και το πώς οι αναμνήσεις μας και η άποψή μας για δικαιοσύνη μπορούν να σκιαστούν από τη συγγένεια. Μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη της ταινίας David Evans για το πώς γυρίστηκε το φιλμ, τα απροσδόκητα συναισθήματα που προέκυψαν από αυτό, αλλά και τον τρόπο που οι δυο άνδρες αντιμετωπίζουν το φρικτό παρελθόν των πατέρων τους.

VICE: Κατά κύριο λόγο, έχετε σκηνοθετήσει τηλεοπτικές σειρές. Γιατί να κάνετε μια ταινία σαν αυτή;
DavidEvans: Η αλήθεια είναι πως η διαδρομή μου σε αυτήν την ταινία ήταν εντελώς προσωπική. Ο Philippe είχε σχέση με τον Niklas και τον Horst, πολύ πριν μου τους αναφέρει. Όταν όμως μου μίλησε για εκείνους, είπε: «πραγματικά δεν μπορώ να πιστέψω τις ιστορίες που αυτοί οι άνθρωποι έχουν να διηγηθούν για τους γονείς τους».

«Αλήθεια, πιστεύω ότι πρέπει να κινηματογραφήσουμε αυτούς τους τύπους» είπε, εννοώντας πως πρέπει να μείνουν οι μαρτυρίες τους στις επόμενες γενιές. Σαν κάποιος να έπρεπε να έχει καταγράψει τι λένε αυτοί οι άνδρες για τους πατεράδες τους. Δεν είναι νέοι άνδρες, οπότε έπρεπε να το κάνουμε τώρα. Όταν αρχίσαμε να κινηματογραφούμε, πριν από δυο χρόνια, ήμασταν εμείς κι εμείς. Εγώ κι ακόμα δύο άτομα πηγαίναμε με ένα βαν στην όχθη της λίμνης στη Βαυαρία και οι Nik, Horst και Philippe έρχονταν μ' ένα αυτοκίνητο από το άλλο άκρο. Συναντιόμασταν στη μέση και αρχίζαμε το γύρισμα. Δεν είχαμε ιδέα τι επρόκειτο να συμβεί.

Φαίνεται ξεκάθαρο γιατί ο Niklas ήθελε να συμμετέχει στην ταινία - έχει αποκηρύξει τη ναζιστική κληρονομιά του. Αλλά ο Horst γιατί;
Γνωρίζαμε ότι υπήρχε κάποια διαφορά μεταξύ του Niklas και του Horst. Γνωρίζαμε ότι ο Niklas, πραγματικά, επέκρινε δημοσίως και σε ακραίο βαθμό τον πατέρα του. Το 1987, εξέδωσε το βιβλίο του In the Shadow of the Reich (Στη Σκιά του Ράιχ), που είναι μια μακροσκελής διατριβή κατά του πατέρα του. Ο Niklas ήταν το μόνο μέλος εκείνης της γενιάς των παιδιών των ναζιστών που ήταν τόσο ακραίος, τόσο βίαιος στη ρητορική του για τους γονείς του. Μερικά από τα άλλα παιδιά έχουν επίσης μιλήσει και έχουν καταγραφεί οι μαρτυρίες τους. Υπάρχει μια πολύ καλή ταινία, ενός Ισραηλινού σκηνοθέτη, το Hitler's Children (Τα Παιδιά του Χίτλερ) στην οποία μιλούν άλλα μέλη της ίδιας γενιάς, συμπεριλαμβανομένου του Nik. Οπότε, τη θέση του τη γνωρίζαμε με σαφήνεια.

Ο Horst, όπως οι περισσότεροι άνθρωποι των οποίων οι οικογένειες εμπλέκονταν σε μεγάλο βαθμό με το ναζιστικό καθεστώς, είχε επιλέξει να σιωπήσει. Ποτέ δεν επεδίωξε να δηλώσει δημοσίως ότι θα συμμετέχει στην ταινία μας. Ουσιαστικά τον φέραμε στο προσκήνιο εγώ και ο Philippe.

Γνωρίζατε τον βαθμό στον οποίο ο Horst θα υπερασπιζόταν τον πατέρα του;
Καθώς αρχίσαμε να γυρίζουμε την ταινία, σε ένα διάστημα περίπου 18 μηνών, ο Horst αγανάκτησε και εμφανίστηκε αποφασισμένος να υπερασπίσει το όνομα του πατέρα του. Οπότε, όχι, δεν γνωρίζαμε ότι θα κατέληγαν σε τόσο άγρια αντιπαράθεση οι δυο άνδρες μεταξύ τους.

Υπάρχει μια σκηνή όπου ο Philippe συντονίζει έναν δημόσιο διάλογο μεταξύ του Niklas και του Horst -αντιπαρατίθενται σχετικά με τον τρόπο που βλέπουν τους πατέρες τους- και είναι σαφές πως είναι η πρώτη φορά που ο Horst καλείται να αντιμετωπίσει κριτική για το βίαιο παρελθόν του πατέρα του. Είναι αρκετά επώδυνο.

Λυπηθήκατε τον Horst;
Ίσως λιγάκι. Σίγουρα ήταν οδυνηρό να παρακολουθείς.

Ο Horst είναι τόσο συναισθηματικός. Ο Horst έχει αυτόν τον αέρα του ευάλωτου που βλέπεις στην ταινία. Οπότε, προτού να το καταλάβεις, αρχίζεις να μπερδεύεσαι συναισθηματικά και να μην ξέρεις που βρίσκεσαι μεταξύ των δυο ανδρών.

Όταν προκαλείται, ο Horst λέει κάτι σαν «πραγματικά δεν ενδιαφέρομαι για το τι πιστεύεις. Ο λόγος που είμαι εδώ είναι γιατί νιώθω πως είναι καθήκον μου ως γιος να υπερασπιστώ τη φήμη του πατέρα μου». Αυτό είναι το σημείο όπου αρχίζει να φαίνεται ότι είναι εξαιρετικά σκληρός. Πάντα φανταζόμασταν πως η ταινία που φτιάχναμε ίσως κορυφωνόταν σε αυτό το σημείο. Πιστεύαμε ότι κάτι θα συνέβαινε και ο Nik θα φώναζε στον Horst και ο Philippe θα του παρουσίαζε ήρεμα πολλά τεκμηριωμένα στοιχεία και ο Horst θα κατέρρεε, θα έκλαιγε και θα έλεγε «Έχεις δίκιο. Είναι φρικτό. Νιώθω τόσο ένοχος». Κάναμε λάθος. Ο χαρακτήρας του Horst δεν λειτουργεί μ' αυτόν τον τρόπο. Δεν δικαιολογεί τους ναζιστές, ούτε είναι αρνητής του Ολοκαυτώματος, αλλά εξακολουθεί να λέει ότι ήταν δυνατό οι ανώτεροι αξιωματικοί των Ναζί να ήταν καλοί άνθρωποι.

Ήταν στόχος σας να δημιουργήσετε μια μελέτη χαρακτήρων αντί μιας ιστορικής ταινίας, ή έστω πραγματικά με θέμα του ναζιστές;
Δεν υπήρχε κανένας λόγος να γυρίσουμε μια ταινία που θα αφορούσε κυρίως το Ολοκαύτωμα, διότι αυτού του είδους οι ταινίες έχουν ήδη γίνει και δεν υπάρχει πραγματικά κάτι που θα μπορούσαμε να προσθέσουμε. Είναι απολύτως θεμιτό να υποθέσουμε ότι όσοι παρακολουθήσουν την ταινία δεν θα είναι ανίδεοι για το τι είναι το Ολοκαύτωμα. Οπότε, αυτό ήταν μια μεγάλη απόφαση. Είναι μια μελέτη χαρακτήρων; Δεν είμαι βέβαιος. Σε ό,τι με αφορά, η ταινία πραγματεύεται τη σχέση μεταξύ μνήμης, δικαιοσύνης και αγάπης. Τον τρόπο που όταν σκέφτεσαι τους ανθρώπους που αγαπάς ή που νομίζεις ότι πρέπει να αγαπάς, ξαφνικά δεν μπορείς να έχεις την αμεροληψία που προσπαθούν να έχουν οι δικηγόροι σε μια δικαστική αίθουσα. Εκεί βλέπεις τον Philippe, έναν άκρως επαγγελματία δικηγόρο διεθνούς δικαίου, να μην μπορεί να διατηρήσει τη νομικίστικη αδιαφορία του. Δεν μπορεί παρά να μπει μέσα σε όλο αυτό και να δείξει ενδιαφέρον.

Η ταινία είναι επίσης η ιστορία ενός Εβραίου δικηγόρου ο οποίος προσπαθεί να αιχμαλωτίσει αναμνήσεις και να αποκτήσει μια σοβαρή σχέση με μια χαμένη γενιά, με την οποία είχε μόνο μια λεπτή σχέση μέσω του παππού του με τον οποίο ποτέ δεν το είχε συζητήσει. Οπότε, ναι, η ταινία αποτελεί μια μελέτη χαρακτήρων όπως και ο Hamlet (Άμλετ). Ελπίζω η δύναμη της ταινίας να σας κάνει να σκεφτείτε τον τρόπο που επισκιάζεται η κρίση κάποιου αλλά και το πόσο εύκολο είναι να κρίνεις τα λάθη των άλλων όταν σε χωρίζει απόσταση από εκείνους.

Τι θα θέλατε να πάρουν οι θεατές από αυτήν την ταινία;
Δεν υπάρχει κάποιο μήνυμα. Προσωπικά, αυτό που έμαθα κάνοντας αυτό το ντοκιμαντέρ ήταν ότι το να παρακολουθείς μια ταινία και να εμπλέκεσαι πλήρως μ' αυτή έχει να κάνει με τη φαντασία. Τη συναισθηματική ταύτιση, το να μπαίνεις στη θέση άλλων ανθρώπων και να νιώθεις ιστορίες που Θεού θέλοντος δεν θα βιώσεις ποτέ. Θέλω να πω ότι είναι τρομερό να έχεις γονείς σαν κι αυτούς. Στην ταινία μπορείς να παρακολουθήσεις αυτούς τους ανθρώπους για να καταλάβεις το λόγο πού είναι όπως είναι. Αυτός είναι πραγματικά ο ρόλος που θα έπρεπε να έχει μια ταινία.

Περισσότερα από το VICE

Wannabe Hipsters: Η Νέα Εκνευριστική Υποκουλτούρα της Πόλης

10+1 Τρόποι να Καβαντζώσεις Θέση Στάθμευσης στο Κέντρο του Πειραιά

Ο ΣΥΡΙΖΑ Προσπερνά το Γεγονός ότι Είναι Κυβέρνηση και Καλεί στην Γενική Απεργία