Η «Kρυμμένη» Aσθένεια της Eπιλόχειας Kατάθλιψης

Άρχισε σιγά-σιγά, σχεδόν ανεπαίσθητα, όταν ο Evan ήταν πολύ μικρός. Ανησυχούσα για την υγεία του, την αναπνοή του, τον δεσμό μας. Στο λίγο που κοιμόμουν, πήγαινα πίσω στο χρόνο όταν ήμουν στο χειρουργικό κρεβάτι για την καισαρική και ρωτούσα τους γιατρούς εάν το μωρό μας, το οποίο παρέμενε σιωπηλό στον αναπνευστήρα, τα είχε καταφέρει. Η έλλειψη απαντήσεων, η σιωπή, τα τρία λεπτά που διήρκεσαν αιώνες είναι ακόμα τόσο ζωντανά όσο η ίδια η ζωή.

Λίγους μήνες μετά τη γέννηση του Evan, ο πανικός κυριάρχησε στην καθημερινότητά μου. Ένιωθα ανήσυχη, βαριά, άρρωστη. Η μακροσκελής διαδικασία παραπομπής σε ειδικό οδήγησε στη σύσταση για παρακολούθηση ομάδας υποστήριξης. Άρχιζε σε τέσσερις μήνες. Δεν μπορούσα να περιμένω τέσσερις μήνες. Τηλεφώνησα για να κλείσω ραντεβού με κάποιο σύμβουλο ψυχικής υγείας. Δεν με πήραν ποτέ πίσω. Πήγα κλαίγοντας στον οικογενειακό μας γιατρό, ο οποίος πρότεινε αντικαταθλιπτικά, απορρίπτοντας την πρότασή μου να μιλήσω σε κάποιον ειδικό -απλά ήθελα κάποιον να μιλήσω- μια και εκείνος που έκανε ψυχολογική υποστήριξη «δεν ήταν εκεί».

Δεκαπέντε εβδομάδες αφού ζήτησα για πρώτη φορά βοήθεια, βρήκα κατά τύχη μια διαφορετική ομάδα στήριξης, σε ένα κέντρο για παιδιά περίπου 1,5 χιλιόμετρο από το σπίτι μου. Έξι μήνες αργότερα, βρίσκομαι εδώ, και είμαι ένα εντελώς διαφορετικό πρόσωπο. Είμαι λευκή, μεσοαστή, φωνακλού, πρώτη φορά μαμά ενός υγιούς αγοριού και κάποια η οποία ζει σε μια περιοχή όπου παρέχεται μεγάλη ψυχολογική υποστήριξη σε γυναίκες με επιλόχειο κατάθλιψη. Είμαι επίσης κάποια, η οποία παρόλα αυτά έπρεπε να χρησιμοποιήσει όλους τους πόρους της επανειλημμένως, για να βοηθηθεί με το πρόβλημα της επιλόχειας κατάθλιψης, σα να ήταν μια άγνωστη σχετικά εύκολη κατάσταση. Αλλά δεν είναι.

Οι περιγεννητικές ασθένειες ψυχικής υγείας (περιγεννητική είναι η περίοδος μεταξύ της σύλληψης και μέχρι το μωρό να γίνει ενός έτους) είναι εξαιρετικά συχνές. Εκτείνονται από διαταραχές προσαρμογής και υπερέντασης αφού κάποιος γίνει γονιός, έως κατάθλιψη που καταλήγει σε αγχώδη διαταραχή, κούραση και επίμονη λύπη τόσο πριν όσο και μετά τη γέννα, και διαταραχή μετα-τραυματικού στρες μετά από τραυματικές εμπειρίες τοκετού καθώς επίσης και σπανιότερες, σοβαρές καταστάσεις όπως είναι η επιλόχεια ψύχωση, που προκαλεί παράνοια, παραισθήσεις και ψευδαισθήσεις. Οι περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν ότι τουλάχιστον μία στις δέκα γυναίκες επηρεάζεται από περιγεννητικές ασθένειες ψυχικής υγείας, γεγονός που ακούγεται αρκετά βαρύ. Πέρα από τις στατιστικές, κοιτώντας τους αριθμούς -όπως έκανε η Sally Hogg το 2013 δημοσιεύοντας μάλιστα τα αποτελέσματα στο Prevention In Mind- βλέπει κανείς ότι κάθε χρόνο περίπου 284.890 γυναίκες επηρεάζονται στην Αγγλία. Αυτό μεταφράζεται σε πάνω από 250.000 μητέρες –γυναίκες, άνθρωποι- κάθε χρόνο, σε μια χώρα.

«Ένας απίστευτα μεγάλος αριθμός ανθρώπων επηρεάζεται», επιβεβαιώνει ο Sam Challis, υπεύθυνος διαχείρισης πληροφοριών στο Mind. Οπότε γιατί υπάρχει αυτό το κενό στη θεραπεία; «Το πρόβλημα είναι ότι η εγκυμοσύνη συχνά αντιμετωπίζεται ως σωματική αλλαγή για τη μητέρα, αντί για σωματική και ψυχολογική αλλαγή. Αυτό είναι το βασικό που πρέπει να αλλάξει, επειγόντως». Ο όγκος της εκπαίδευσης σε θέματα ψυχικής υγείας στους κλάδους της ιατρικής αντί της ψυχιατρικής που περιορίζεται, αποτελεί επίσης παράγοντα, προσθέτει. «Θα έπρεπε να υπάρχει μια νοσοκόμα εκπαιδευμένη σε θέματα ψυχικής υγείας σε κάθε μαιευτική νοσοκομειακή μονάδα και οι επισκέπτες υγείας [οι επαγγελματίες που βλέπουν τους γονείς το πρώτο έτος της ζωής του μωρού, προκειμένου να αξιολογήσουν το βάρος και την ανάπτυξή του παιδιού] θα έπρεπε να εκπαιδεύονται πολύ πιο αυστηρά. Επιπλέον θα έπρεπε να διαχωριστεί ο έλεγχος ψυχικής υγείας για μητέρες από τον γενικό έλεγχο υγείας που γίνεται».

Έπειτα στη μητρότητα υπάρχει το στίγμα της ψυχικής υγείας. Οι μητέρες συχνά διστάζουν να παραδεχθούν πώς αισθάνονται σε επαγγελματίες γιατί ανησυχούν ότι θα τις θεωρήσουν πρόσωπα που δεν μπορούν να φροντίσουν τα μωρά τους. Η κουλτούρα και η διαφήμιση δεν βοηθούν: η νέα γονεϊκότητα σκιαγραφείται ως αόριστη, ήπιας εστίασης και πνιγμένη στην αγάπη, το βασανιστήριο της στέρησης ύπνου και το βάρος των νέων ευθυνών δεν αποτελεί κομμάτι αυτής της εικόνας. Όλοι το βιώνουν αυτό σε κάποιο βαθμό: θυμάμαι χαρούμενα απογεύματα με τον γιο μου, που τα διαδέχονταν γεμάτες στρες, ταραγμένες νύχτες, ότι η εξάντληση μουδιάζει τα συναισθήματά σου, σε αφήνει άδεια, κενή, χωρίς τίποτα μέσα σου.

Συχνά, στα μέσα ενημέρωσης αναφέρονται μόνο οι ακραίες, σπαρακτικές περιπτώσεις περιγεννητικής ασθένειας ψυχικής υγείας. Όπως στην περίπτωση της Charlotte Bevan, της μητέρας από το Μπρίστολ που έφυγε από το νοσοκομείο μαζί με την τριών ημερών κόρη της Zaani τον περασμένο Δεκέμβριο και αυτοκτόνησε πέφτοντας από το Avon Gorge. «Αυτές είναι σπάνιες περιπτώσεις», σημειώνει ο Challis, «αλλά κάνουν πολλές γυναίκες να νιώθουν ότι αυτό μπορεί να τους συμβεί, επίσης».

Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι πίσω από αυτή την φρικτή τραγωδία υπάρχει ένα σοβαρότερο θέμα: η Bevan ήταν σχιζοφρενής, η οποία ήδη παρακολουθούνταν. Το σύστημα στην περίπτωσή της απέτυχε. Έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη, αλλά είναι πολύ πιθανό να εντοπιστούν προβλήματα στη φροντίδα και την επικοινωνία, όπως συμβαίνει και στις περιπτώσεις πολλών άλλων γυναικών.

Πρωτοβουλίες που διευθύνονται από ομάδες ακτιβιστών και φιλανθρωπικά ιδρύματα συνήθως καλύπτουν τα κενά που οι επαγγελματικές υπηρεσίες δεν μπορούν να προσφέρουν. Η μία είναι το Two in Mind, μια παν-ουαλική πρωτοβουλία που λέει πως το 70% των γυναικών στην Ουαλία δεν έχει πρόσβαση σε υπηρεσία στήριξης. Ο ιστότοπός της παρέχει δωρεάν μαθήματα γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας (CBT) σε οικογένειες που μπαίνουν σε νέο γονεϊκό ρόλο και πραγματικές βιντεοσκοπημένες ιστορίες από γονείς. Η Sara πρώτα απέβαλλε και στη συνέχεια έπαθε ρήξη μήτρας στη διάρκεια της καισαρικής. Μετά «ένιωθα άδεια και μουδιασμένη… χωρίς συναισθήματα για το μωρό μου». Η Lucy έμεινε έγκυος αμέσως και άρχισε να διαβάζει ότι βιβλίο έβρισκε στη διάρκεια της απαλλαγμένης από προβλήματα εγκυμοσύνης της αλλά μετά άρχισε να νιώθει «συναισθηματικά διαταραγμένη», «συγκλονισμένη», δεν ήθελε να φύγει από το σπίτι. Η Tabitha υποφέρει μετά την εγκατάλειψη από το σύντροφό της στη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τη γέννα. Η σύζυγος του Mark έχει επιλόχεια κατάθλιψη, πριν να την εμφανίσει κι εκείνος (κάτι που δείχνει πόσο συνδέεται με την ψυχολογία η αλλαγή την οποία επιφέρει η γονεϊκότητα, και πως είναι ξέχωρη από τη σωματική εμπειρία).

Η προσέγγιση του Two in Mind στο θέμα της περιγεννητικής ψυχικής υγείας αντιμετωπίζει κάτι που πολλές υπηρεσίες δεν καταφέρνουν να κάνουν, εξηγεί η μάνατζερ του πρότζεκτ Jenny Burns. «Συχνά έχουμε να κάνουμε με δυο ανθρώπους εδώ –τη μητέρα ή βασικό φροντιστή και τη συναισθηματική ευημερία της και το μωρό και τη δική του ευημερία. Ο "πελάτης" ή "ασθενής" δεν μπορεί να διαιρεθεί ή να διαχωριστεί». Τα μαθήματα της πρωτοβουλίας «Enjoy Your Baby» (Απόλαυσε το μωρό σου) είναι ελεύθερα προσβάσιμα στο διαδίκτυο και γίνονται από κοινού με τα κατά τόπους γραφεία του Mind καθώς επίσης και φιλανθρωπικά ιδρύματα τρίτων και θεσμοθετημένες υπηρεσίες. Η ιστοσελίδα επίσης έχει επισκέπτες από όλο τον κόσμο, κάτι για το οποίο η Burns είναι πολύ ευτυχισμένη.

Το επίτευγμα που ωστόσο την κάνει πιο περήφανη είναι προσωπικό. Από πρώτο χέρι, παρακολουθεί την πορεία μιας έφηβης ανύπαντρης μητέρας-κάποτε πάλευε με το άγχος, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση και με την επιστροφή της στο πατρικό- που ενεπλάκη με το πρότζεκτ εθελοντικά και η ανάρρωση της ήταν εντυπωσιακή. «Στη διάρκεια της περασμένης χρονιάς, παρακολούθησα την αυτοπεποίθησή της να ανθίζει όπως και τις ικανότητες και δεξιότητές της ως γονιός», λέει χαμογελώντας η Burns. «Πάνω από όλα όμως, προσέγγισε το τοπικό σχολείο Flying Start και τους έπεισε να την δεχθούν μια μέρα την εβδομάδα ως φοιτήτρια εργοθεραπείας. Αξιοθαύμαστο». Η εμπλοκή με προσβάσιμους πόρους γενικά αλλάζει ζωές.

Υπάρχουν πολλές άλλες φοβερές οργανώσεις που κάνουν παρόμοια δουλειά όπως το εθνικό φιλανθρωπικό ίδρυμα PANDAS (συμβουλές και υποστήριξη για προγεννητική και επιλόχειο κατάθλιψη) που προσφέρει On-line πόρους και μια ειδική γραμμή βοήθειας και τοπικές οργανώσεις που διευθύνονται από γυναίκες οι οποίες έχουν βιώσει οι ίδιες ασθένειες περιγεννητικής ψυχικής υγείας. Δυο αξιοσημείωτα παραδείγματα είναι οι οργανώσεις Mothers for Mothers στο Μπρίστολ και House of Light στο Χαλ. Αλλά σιγά-σιγά εφαρμόζεται εθνική προσέγγιση επίσης, χάρη σε ένα δραστήριο συνασπισμό-ομπρέλα.

Η Maternal Mental Health Alliance [MMHA] – μια συμμαχία επαγγελματικών φορέων, οργανώσεων ασθενών και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων- ξεκίνησε ένα πρότζεκτ πέρυσι τον Ιούλιο που ονομαζόταν Everyone's Business, και το οποίο χρηματοδοτούσε για δυο χρόνια η Comic Relief. Ο τίτλος είναι απλός, μικρός, καθολικός, τέλειος, και εξηγεί πώς η επιλόχειος κατάθλιψη δεν πρέπει να περιθωριοποιείται ως «γυναικείο ζήτημα» αλλά να αναγνωριστεί ως κάτι που μπορεί να επηρεάσει σχέσεις, ζωές ακόμα και την ευρύτερη οικονομία.

Πέρυσι τον Οκτώβριο, έκθεση της MMHA που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το London School of Economics αποκάλυψε ότι κάθε χρόνο χάνονται 8,1 δις λίρες από γυναίκες και παιδιά που δεν λαμβάνουν υποστήριξη στη διάρκεια της περιγεννητικής περιόδου. Εκ πρώτης όψεως η ανάλυση των επιπτώσεων της ψυχικής υγείας με οικονομικούς όρους δίνει την αίσθηση ενός ψυχρού μπαλλαρντιανού τρόπους μέτρησης της επίδρασης τους στις ζωές των γυναικών. Ωστόσο, εάν κοιτάξει κανείς από πιο κοντά τη δουλειά της MMHA, θα δει ότι έχει στόχο να κάνει τις γυναίκες να θεωρούνται ως βασικά γρανάζια μέσα σε μια ευρύτερη κοινωνία.

«Υπάρχουν πολλές ανάγκες εκεί έξω», εξηγεί η Maria Bavetta, υπεύθυνη Επικοινωνίας Καμπάνιας της MMHA «οπότε έπρεπε να ακολουθήσουμε μια προσέγγιση που να ισορροπεί τα πραγματικά γεγονότα με τα επιχειρήματά μας, που να επηρεάζει καρδιά και μυαλό». Υπάρχουν πολλές πραγματικές ιστορίες και στη δική τους ιστοσελίδα, συμπεριλαμβανομένης της τραγικής ιστορίας της Joe στην οποία δεν παρασχέθηκε εξειδικευμένη υποστήριξη για επιλόχεια κατάθλιψη αφού είχε αρκετές αποβολές και στη συνέχεια αυτοκτόνησε όταν η κόρη της ήταν λίγων μηνών. Και της Sally, η οποία νιώθει ότι επέζησε μόνο επειδή ζήτησε στήριξη. «Εάν σπάσεις το χέρι σου θα πας στο νοσοκομείο για να στο φτιάξουν, αλλά η ψυχική υγεία δεν έχει τέτοιου τύπου πολυτέλεια» γράφει. Είναι ένα συναίσθημα που αντηχεί μέσα από κάθε ιστορία και διαπερνάει έντονα και τη δική μου εμπειρία.

Από τον περασμένο Ιούλιο, η MMHA συνεργάζεται σε αυτά τα θέματα με το υπουργείο Υγείας και το Royal College των γενικών γιατρών- μάλιστα, το Royal College των γενικών γιατρών έχει ανάγει την περιγεννητικής ψυχολογική υποστήριξη μια από τις προτεραιότητές του για το 2015, έτσι οι γιατροί σαν τον δικό μου μπορεί να αρχίσουν να αλλάζουν τις συμπεριφορές τους. Η προσέγγισή τους επικεντρώνεται γύρω από την ενίσχυση αυτού που αποκαλούν ACT (ΠΡΑΞΗ): λογοδοσία για την περιγεννητική φροντίδα ψυχικής υγείας που καθορίζεται με σαφήνεια σε εθνικό επίπεδο και την προς αυτή συμμόρφωση. Τοπικές εξειδικευμένες υπηρεσίες που να ακολουθούν τα εθνικά πρότυπα ποιότητας και να διατίθενται στις γυναίκες σε όλη τη χώρα. Και η εκπαίδευση στην περιγεννητική ψυχική υγεία να παρέχεται σε όλους τους επαγγελματίες που εμπλέκονται με τη φροντίδα των γυναικών στη διάρκεια της εγκυμοσύνης και τον πρώτο χρόνο μετά τη γέννηση. Ο George Osborne ανακοίνωσε επίσης κονδύλια ύψους 75 εκατομμύριων λιρών για τα επόμενα πέντε χρόνια για τις υπηρεσίες περιγεννητικής ψυχικής υγείας-κάτι που οι κυνικοί πιστεύουν ότι έγινε λόγω εκλογών, ωστόσο τουλάχιστον αναγνωρίζει την ύπαρξη προβλημάτων και ωθεί τα πράγματα προς τη σωστή κατεύθυνση.

«Κι ο Osborne το ανάφερε στην ομιλία του, κάτι που είναι καλό», προσθέτει η Bavetta. «Είναι σημαντικό θέματα σαν κι αυτό να αναφέρεται φωναχτά, αυτό τους βοηθάει να νιώθουν φυσιολογικοί». Και έπειτα λέει το πιο σημαντικό όλων «Πρέπει να πούμε στις γυναίκες ότι είναι ΟΚ να νιώθουν έτσι και πως είναι ΟΚ να μιλάμε για αυτό, έτσι ώστε να γνωρίζουν ότι είναι κάτι συνηθισμένο για το οποίο μπορούν να πάρουν βοήθεια καθώς και να γνωρίζουν που ακριβώς θα πάνε για να τη ζητήσουν».

Περισσότερα από το VICE

Οι Εργαζόμενοι στη Σεζόν Είναι οι Εγκλωβισμένοι Αυτών των Εκλογών

Airbnb Vs Κάτοικοι: Η Βραχυχρόνια Μίσθωση Διχάζει την Αθήνα

Οι Τύποι Ανθρώπων που Βλέπουν τα Story σου στο Instagram