Οι «Ραπ Ντίβες» του Ελληνικού Hip-Hop Μιλούν για το Lifestyle τους

Το ραπ δεν είναι απλά ένα είδος μουσικής, αλλά μια ολόκληρη κουλτούρα που, σε κάθε της έκφανση, μπορεί να διαμορφώσει συνειδήσεις, να «μιλήσει» μέσα από τις ρίμες με κυνικότητα και ρεαλισμό, να αποτελέσει ένα μέσο απελευθέρωσης ή μια μορφή ψυχοθεραπείας. Ένα lifestyle έξω από τα συμβατικά και τα δεδομένα, που αμφισβητεί τα κυρίαρχα, προκαθορισμένα πλαίσια και έχει αντιδραστικά χαρακτηριστικά, που δίνει νόημα σε όσα συμβαίνουν και πάει κόντρα στην καταπίεση. Έκφραση συναισθημάτων ακραίων και πρωτόγνωρων. Μια ιστορία διαχρονική που εξελίσσει μια κοινότητα μέσα από το στιλ, τα lives, τα graffiti, το άραγμα στις πλατείες ή ένας τρόπος αντίληψης του κόσμου.

Τα τελευταία χρόνια, ολοένα και περισσότερες φωνές χώνουν ρίμες και βρίσκουν καταφύγια μέσα στη ραπ κοινότητα, φωνές γυναικών που διεκδικούν χώρο και ορατότητα ανάμεσα στην ανδροκρατία, που αρπάζουν το μικρόφωνο και ξετυλίγουν τις ιστορίες, την καθημερινότητά τους, τα ζόρια, τους προβληματισμούς τους και όλα αυτά που «βράζουν» μέσα τους και θέλουν να επικοινωνήσουν. Όμως αυτές οι φωνές έχουν ιδιαίτερη αξία, καθώς αντικατοπτρίζουν και τις φωνές όλων των γυναικών οι οποίες καθημερινά παραγκωνίζονται, περιθωριοποιούνται ή υποτιμούνται.

Όλες αυτές οι φωνές των γυναικών ζωντανεύουν και παίρνουν υπόσταση μέσα από τον φακό της Σίλβιας Τσομπανάκη και την έκθεση φωτογραφίας «Ραπ Ντίβες». Γιατί πρόκειται για τις «ντίβες» του ελληνόφωνου hip-hop, οι οποίες αποτυπώνονται στην καθημερινή τους ζωή, στις μικρές στιγμές -που μπορεί να είναι ένα βλέμμα, ένα νεύμα ή μια τελετουργία και ένα αντικείμενο- που συχνά δημιουργούν χαρακτήρες larger-than-life, έξω από τα συνηθισμένα.

Όπως λέει η ίδια η φωτογράφος, «η ιδέα ουσιαστικά ήρθε αρχές του 2020. Θυμάμαι μέσα στην καραντίνα να ακούω συνέχεια tracks από γυναίκες ράπερ. Μιας και συνεχώς συναναστρεφόμουν με γυναίκες στο hip-hop και είχαμε προσωπική σχέση, αποφάσισα ν’ αρχίσω να τις φωτογραφίζω ως γυναίκες και καλλιτέχνιδες. Η προσέγγισή μου ήταν βιωματική, αφού είμαι κι εγώ γυναίκα. Αναρωτήθηκα πώς μπορείς να χωρέσεις την τέχνη μέσα σε μια καθημερινότητα που τρέχει σαν διάολος. Οι κοπέλες αυτές, που προφανώς δεν βιοπορίζονται απ’ την τέχνη τους, πότε προλαβαίνουν και γράφουν, ηχογραφούν, κάνουν πρόβες; Είναι άραγε η ραπ στρατηγική επιβίωσης; Ενδυνάμωση και διεκδίκηση χώρου; Εμάς τις γυναίκες, το hip-hop μάς βοηθάει να παράγουμε τις δικές μας κοινότητες, τη δική μας κουλτούρα, τα δικά μας τραγούδια, τους δικούς μας τρόπους διασκέδασης, το δικό μας λεξιλόγιο. Ακόμα και τις δικές μας φωτογραφίες. Να μιλήσουμε για την καθημερινότητά μας και να διεκδικήσουμε χώρο. Οι ράπερ μπορούνε να μιλήσουν καλύτερα γι’ αυτό. Εγώ τις βλέπω πολύ δυναμικές στη σκηνή και στη φάση του hip-hop.

»Αυτό που καταλαβαίνω από το hip-hop και μπορώ να πω με σιγουριά είναι ότι δεν είναι άλλη μία μουσική. Είναι τρόπος επιβίωσης και ανατίμησης της πολυεθνικης νεολαίας όλων των φύλων και φυλών. Χωράει όσες και όσους δυσφορούν στο σπίτι, στη δουλειά, στο σχολείο. Αυτό μπορεί να το διαπιστώσει κάποιος από μόνος του πηγαίνοντας σε μια hip-hop συναιλία».

Λίγο πριν την έναρξη της έκθεσης, το VICE μίλησε με κάποιες από τις «Pαπ Nτίβες» που θα φιγουράρουν, για τις εκφάνσεις της ζωής τους που είναι συνδεδεμένες με τη hip-hop κουλτούρα, για το πώς εκφράζονται μέσα από το rap και για τον συγκαλυμμένο ή διάχυτο σεξισμό που βιώνουν ως γυναίκες και ως ράπερς.

«Γράφω ραπ οταν γυρίζω αργά το βράδυ σπίτι, όταν οδηγάω, όταν έχω νιώσει κάτι έντονο, όταν δεν έχω νιώσει κάτι για καιρό, όταν έχω νεύρα, όταν νιώθω κάτι να καίγεται. Για εμένα το hip hop είναι ένα lifestyle με το οποίο έχω μεγαλώσει και ωριμάσει. Από το break dance που χόρευα μικρότερη, μέχρι τα drill party στην Αγγλία, τα ρούχα, τα γκράφιτι, τις ταινίες. Είναι η κουλτούρα και η ιστορία μας, αυτό που αφήνουμε για τους επόμενους. Δεν είναι μόνο τρόπος που βλέπουμε τον κόσμο, αλλά και ο τρόπος που διαμορφώνουμε την καθημερινότητά μας.

»Σε ό,τι αφορά τον σεξισμό που έχω βιώσει ως γυναίκα σε αυτόν τον χώρο, δεν είναι έντονος, αλλά σίγουρα είναι υπαρκτός. Πολλοί δεν μπορούν να δεχτούν ότι μια κοπέλα έχει να προτείνει κάτι στο rap game, και σίγουρα βρίσκει περισσότερα εμπόδια για να εδραιωθεί και να ακουστεί εκεί έξω».

«Καθώς η επαφή μου με το ραπ ξεκινά από το '98, για κάθε αναπτυξιακή μου φάση, παίζει άλλο ρόλο στη ζωή μου. Έχει υπάρξει ο τρόπος να αμφισβητώ τα δεδομένα της προηγούμενης γενιάς, να συνδέομαι με τους φίλους μου, να δίνω νόημα σε όσα συμβαίνουν, να εκφράζομαι και να ωριμάζω. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητάς μου και το αξιοποιώ ακόμα στην δουλειά μου ως ψυχοθεραπεύτρια μέσω τέχνης. Πολλοί προσωπικοί λόγοι -απώλειες, μητρότητα κ.ά.- με περιόρισαν πολύ. Σήμερα εξακολουθώ μέσα από το ραπ να μπορώ να χωράω, να επεξεργάζομαι όλο το φάσμα των εμπειριών που έχω ζήσει, ακόμα και αν το μόνο εφικτό είναι να γράφω στίχους στον δρόμο προς τη δουλειά. Θέλω να μοιραστώ κάτι από αυτά σύντομα.

Είχα την τύχη να συμμετέχω ισότιμα -σκηνικά και στιχουργικά- με φίλους μου, σε πολυμελή crew -Fulleffekt, Psyclowns- με μηδενική παρέμβαση στο πώς θα εκφραστώ. Δεν έχω αποφύγει όμως σεξιστικά ‘προσβλημέντα’, κυρίως από το κοινό, αχρείαστες συγκρίσεις με τις τότε ελάχιστες γυναίκες, σαν να ήταν πέραν της φαντασίας η πολυφωνία ως προς τη γυναικεία εκπροσώπηση, αλλά και αντιστοιχίες με άντρες που, κι εδώ, παρά τις καλές προθέσεις, υπονοούσαν ότι μπορούν να σε προσδιορίσουν, να σε καταλάβουν ή να σε αποδεχτούν, με βάση ένα αντρικό πρωτότυπο. Το στοίχημα που δεν κέρδιζα πάντα, ήταν να ξεπερνάω τον εσωτερικευμένο μου σεξισμό».

«Θεωρώ πως η ραπ κουλτούρα είναι ένας τρόπος ζωής. Οπότε, οτιδήποτε συμβαίνει γύρω απ’ αυτή, πάντα συνάδει κάπως με το ραπ. Η έκφρασή μου στο rap lifestyle έχει να κάνει με το γεγονός ότι σκέφτομαι σε ομοιοκαταληξία, οπότε ό,τι συμβαίνει γύρω μου είναι ραπ και στίχοι. Το ντύσιμό μου επίσης θα μπορούσα να πω -αν και αυτό είναι κάπως στερεοτυπικό- αλλά έτσι είναι, τα μέρη που επιλέγω να βγω και ο κύκλος μου ως ένα βαθμό.

Σεξισμό και υποτιμητική συμπεριφορά δέχεσαι σαν άνθρωπος και πόσο μάλλον σαν γυναίκα, ό,τι κι αν είσαι - από μηχανολόγος μέχρι καθαρίστρια. Αναφορικά με το ραπ, εννοείται και έχει συμβεί τόσο από το κοινό, όσο και από άτομα στον χώρο - είτε συνειδητά, είτε ασυνείδητα. Μετά έχει να κάνει με το πώς εσύ το αντιμετωπίζεις, κατά πόσο αυτό είναι ένα συνολικό φαινόμενο και πως έχει εντυπωθεί γενικότερα στην κοινωνία. Είναι τόσο μεγάλο και τόσο ριζωμένο, που ό,τι σχόλιο και να κάνω είναι πολύ μικρό».

«Το ραπ έχει την ιδιότητα να διαμορφώνει. Όταν ζεις μια “παράλληλη” ζωή σαν έφηβος/η, όπως στη δική μου περίπτωση, πρέπει κάποιος να σου μάθει. Αυτό έκανε το ραπ για μένα. Ακόμα μου μαθαίνει και σε αυτό θα ανατρέξω για να βρω την παρηγοριά μου. Τώρα, σε ό,τι αφορά το lifestyle, τι να σου πω. Μεγαλώνω; Μετά την καραντίνα δεν υπάρχει κάτι, πέρα από τη μουσική και το state of mind. Έχει αλλάξει ο κόσμος. Έχω αλλάξει εγώ. Τίποτα δεν είναι όπως πριν.

»Στην εγχώρια σκηνή, δεν έχω βιώσει κάτι τρομερά σεξιστικό για να είμαι ειλικρινής, ίσως να είμαι από τις “τυχερές”. Η υπόνοια πάντως ότι “κάτι πρέπει να αποδείξω”, υπάρχει σχεδόν σε κάθε κίνηση και δε ξέρω πότε θα είμαστε έτοιμοι σαν κοινωνία να το ξεπεράσουμε. Πρώτα πρέπει να το κάνουμε εμείς οι ίδιες σαν θηλυκότητες και μετά οι υπόλοιποι».

«Το να γράφω στίχους ήταν και είναι η μεγάλη μου αγάπη, από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Το ραπ ήρθε και έδεσε στη ζωή μου το 2015. Μπορούσα να πειραματιστώ ελεύθερα στο πώς θα εκφράσω το οτιδήποτε, πως θα αλλάξω το flow μου. Κι όλα αυτά, χωρίς να αλλάξω τη θεματολογία μου. Οποιοδήποτε σοβαρό θέμα προκύπτει μέσα απο την καθημερινότητα, θα το γράψω πάνω σε ενα beat και το θέμα θεωρείται λήξαν. Ασχέτως εάν δημοσιευθεί ή όχι σε κάποια πλατφόρμα.

Μέσα σε αυτά τα οκτώ έτη που είμαι στον χώρο, έχω λάβει πολύ αγάπη και σεβασμό, αλλά σε κάθε κανόνα υπάρχει και η εξαίρεση. Μία από αυτές είναι ένα σχόλιο στο YouTube το οποίο μου έχει μείνει, γιατί έγραφε “παράτα το ραπ και πήγαινε στην κουζίνα σου”. Τέτοια σχόλια δεν είναι ανεκτά σε αυτή την φάση, ούτε από τον γυναικείο πληθυσμό, ούτε από τον αντρικό. Η στήριξη που έλαβα και έχω λάβει πίσω, είναι μακράν περισσότερη. Οπότε, προφανώς το ραπ δεν το παράτησα... αλλά η κουζίνα μου παραμένει καθαρή».

«Αυτά που λέω στα κομμάτια μου είναι ανθρώπινα και όσο πιο κοντά γίνεται στη δική μου αλήθεια. Γράφω για τις συνθήκες εργασίας, την ψυχολογία μου, για το τι συμβαίνει στη ραπ σκηνή, για την παραβατικότητα και για κοινωνικά ζητήματα, για τη σεξουαλικότητα και τους φίλους μου. Τώρα, όσο αφορά το lifestyle, εγώ απλά φοράω τα ρούχα που μ’ αρέσουν, ακούω τη μουσική που γουστάρω και συναναστρέφομαι με ανθρώπους που έχουν λίγο ή πολύ τις ίδιες ιδέες και γενικά κάνω πράγματα που σχεδόν πάντα με οδηγούν στην κουλτούρα αυτή. Δεν έχω βιώσει κάποιον ιδιαίτερο σεξισμό, πέρα από μικρές αστοχίες και από άντρες αλλά και από εμάς τις ίδιες τις θηλυκότητες, και συνήθως όχι με κακή πρόθεση. Μη σου πω τώρα που έχει ανέβει το επίπεδο, ότι όλοι πέφτουν από πάνω να κερδίσουν clout».

«Από μικρή ηλικία, θυμάμαι να έχω την πρώτη επαφή μέσα στην παρέα. Στην αρχή προσπαθούσαμε να μάθουμε να χορεύουμε break dance και αργότερα, στο γυμνάσιο, πήραμε τα πρώτα spray και σκαρώναμε διαφορά tags. Αυτό που ήρθε και έμεινε όμως, ήταν η μουσική. Με αυτή πορεύομαι μέχρι σήμερα και δεν την βλέπω να φεύγει. Η αλήθεια είναι ότι δεν μου αρέσει να περιορίζομαι σε ένα είδος, ακούω και κάνω μουσική ανεξαρτήτως είδους και επηρεάζομαι αναλόγως. Μια απ' τις μουσικές που με άγγιξαν ήταν και το ραπ: λίγο η ένταση που βγάζει, λίγο αυτός ο ωμός τρόπος που έχει και σου φέρνει τα πράγματα ως έχουν μπροστά σου, ήταν που με τράβηξαν. Κι έτσι, τα τελευταία χρόνια έχω εκφράσει διάφορα συναισθήματα και σκέψεις μέσω αυτού, δηλαδή μέσω των κομματιών που έχω γράψει. Δεν μπορώ να με φανταστώ να μην κάνω μουσική, είναι κομμάτι μου πλέον και με έχει επηρεάσει σαν άνθρωπο σίγουρα κι ας μην το καταλαβαίνω τόσο. Όλο αυτό το συναίσθημα είναι τόσο όμορφο και τόσο μεγάλο που η οποιοδήποτε σεξιστική ή υποτιμητική συμπεριφορά μοιάζει μικρή, τόσο όσο και αυτός που την ασκεί, κι ας μην έχω έρθει αντιμέτωπη με κάτι τέτοιο μέχρι στιγμής».

«Το ραπ ήρθε στην ζωή μου λόγω του αδερφού μου - proud 90’s kid. Μου έμαθε να εξωτερικεύω τα συναισθήματά μου, ότι υπάρχει τρόπος να τα βγάλω πέρα, είναι η θεραπεία μου. Σε ό,τι αφορά υποτιμητικές συμπεριφορές, θυμάμαι έναν τύπο που βγαίναμε και μου είπε χαρακτηριστικά πως “δεν είναι ωραίο όταν οι γυναίκες κάνουν ραπ, η φωνή σας δεν κάνει”. Να του πω τα φιλιά μου γιατί είμαστε πολλές και το κάνουμε καλά. Παίδες φιλιά, σας περιμένω όλους Πειραιά».

«Η σύνδεσή μου με τη ραπ βρίσκεται στον δίσκο “Κενό” των Jolly Roger όπου συμμετείχα. Είναι η μπάντα που με συνδέει με τη ραπ κουλτούρα. Το να συμμετέχω μαζί τους σε συναυλίες είναι μοναδική αίσθηση. Αν και ηθοποιός, άρα εξοικειωμένη με το stage, οι συναυλίες των Jolly έχουν μία διαφορετικού είδους μαγεία. Το κοινό φωνάζει το όνομα σου, τους στίχους μαζί σου, μοιράζεται με πρωτόγνωρο πάθος το συναίσθημα, ξεφεύγοντας από ένα προκαθορισμένο, σκηνοθετημένο πλαίσιο. Μοιάζει με εξεγερμένο πλήθος, κι εμείς στη σκηνή είμαστε απλώς εκείνοι που δίνουμε το σύνθημα. Λαμβάνω ακόμη, τόσα χρόνια μετά, προσωπικά μηνύματα από ανθρώπους που τους επηρέασε το “Κενό”, τους άγγιξε βαθύτερα, τους διαμόρφωσε. Και είναι φοβερό ότι το καταλαβαίνω γιατί, βγάζοντας τον εαυτό μου απ’ έξω, ακούγοντας μόνο τα παιδιά να ραπάρουν σε όλους τους δίσκους τους, αισθάνομαι το ίδιο. Όταν γράψαμε το part μου με τον Πινόκιο, τον Anima και τον Βδέλυγμα, ήταν πρίμα βίστα. Δεν κάναμε ποτέ καμία πρόβα μαζί, ούτε για τα live. Στην αρχή απήγγειλα τα ποιήματα απο χαρτί. Ήταν πρωτόγνωρο.

»Στο ραπ, όπως το γνωρίζω εγώ, που έχει κοινωνικοπολιτικό υπόβαθρο, δεν υπάρχει υποτίμηση της γυναίκας. Ακόμη και αν υπάρχει στίχος που ο κακοπροαίρετος θα έλεγε ότι έχει σεξιστικό χαρακτήρα, στην πραγματικότητα χρησιμοποιείται για τον αντίθετο σκοπό. Αποδομεί και καυτηριάζει τις παθογένειες της κοινωνίας. Στους ράπερ γένους αρσενικού που εγώ γνωρίζω, δεν υπάρχει ίχνος σεξισμού και από το κοινό έχω λάβει την πιο θερμή υποστήριξη που θα μπορούσα να φανταστώ. Θα με χαρακτήριζα κυρίως παιδί της ψυχεδελικής ροκ, αλλά το lifestyle γενικά σαν όρος, είναι κάτι μακριά από εμένα».

*Η έκθεση φωτογραφίας «Ραπ ντίβες» της Σίλβιας Τσομπανάκη εγκαινιάζεται την Παρασκευή 17 Μαρτίου στην «Εφημερίδα ATH» (Βησσαρίωνος 9 & Σίνα 6, Αθήνα) και θα διαρκέσει μέχρι τις 2 Απριλίου.

Περισσότερα από το VICE

Βάλαμε τα Μέσα Μεταφοράς της Πόλης στη Σειρά: Από το Χειρότερο στο Λιγότερο Κακό

«Σε Κάθε Πόλη Υπάρχει Έλληνας» - Η Μαρία Είναι Solo Traveler και Έχει Πάει σε 65 Χώρες

Φωτογραφίες από μια Λέσχη Πυγμαχίας στη Μέση του Πουθενά

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.