Δεν Mπορώ να Σταματήσω το Gaming, Ακόμα κι Όταν δεν το Διασκεδάζω - Έχω Εθισμό;

Έχει πάει τρεις το πρωί και παίζω The Legend of Zelda: Breath of the Wild (2017) στο Nintendo εδώ και ώρες. Τέτοια παιχνίδια μ’ αρέσουν: μεγάλα, με επέκταση και μη γραμμικά. Όμως παρόλο που έχω παίξει πάνω από 300 ώρες ή 12 μέρες, ακόμα δεν το έχω τελειώσει και αυτό λόγω των Korok Seeds.

Οι «σπόροι» είναι ένα δευτερεύον νόμισμα στο παιχνίδι, που χρησιμοποιείται για να κάνεις upgrade το οπλοστάσιό σου. Υπάρχουν συνολικά 900 για να συλλέξεις και βρίσκονται παντού στο Hyrule, το φανταστικό βασίλειο που είναι το σκηνικό σχεδόν για κάθε παιχνίδι Zelda που κυκλοφόρησε τα τελευταία 35 χρόνια. Απολαμβάνω την ατελείωτη αναζήτηση; Όχι. Μπορώ να σταματήσω να ξοδεύω ώρες ψάχνοντας; Όχι.

Δεν είμαι ο μόνος που παίζει κολλημένα μέχρι αργά. Ο εθισμός στα video games αναγνωρίζεται επίσημα από τον ΠΟΥ και άλλους οργανισμούς υγείας ως συγκεκριμένη μεμονωμένη μορφή εθισμού από το 2017. Μελέτες που έγιναν από τον ΠΟΥ δείχνουν ότι 1-3% των gamers μπορούν να θεωρηθούν εθισμένοι.

Ελπίζοντας να ανακαλύψω περισσότερα για τους λόγους που ένας ενήλικας θέλει απεγνωσμένα να μαζέψει 900 εικονικούς σπόρους τόσο πολύ ώστε να χάνει τον ύπνο του, επικοινώνησα με τη Nastasia Griffioen, μια 29χρονη που κάνει το PhD της στην επιρροή των βιντεοπαιχνιδιών στη συμπεριφορά μας. Η Griffioen εργάζεται στο εργαστήριο Games for Emotional and Mental Health lab (GEHM) στο Αϊντχόβεν, που φέρνει σε επαφή επιστήμονες και ερευνητές απ’ όλο τον κόσμο για να μελετήσουν τη σχέση ανάμεσα στο gaming και την ψυχική υγεία σε παιδιά και νεαρούς ενήλικες.

Ως gamer και η ίδια, η Griffioen γνωρίζει καλά την παρόρμηση να αγνοείς τη σωστή σου κρίση και να συνεχίζεις να παίζεις τελείως άσκοπα. «Η ανάγκη να τελειώσεις όλα τα tasks ενός παιχνιδιού συνδέεται με μια ψυχολογική έννοια που αποκαλούμε το Zeigarnik effect» μου λέει η Griffioen.

Η Bluma Zeigarnik ήταν Λιθουανή-Σοβιετική ψυχολόγος γνωστή για την έρευνα που έκανε τη δεκαετία του 1920 για την πίεση που ασκούν στον εγκέφαλό μας τα ολοκληρωμένα και ανολοκλήρωτα tasks. Οι μελέτες της δείχνουν ότι είναι πιο πιθανόν να θυμόμαστε τα πράγματα που δεν έχουμε ολοκληρώσει, απ’ όσα έχουμε ολοκληρώσει. «Οι game developers χρησιμοποιούν αυτό το φαινόμενο για να κολλάς», εξηγεί η Griffioen. «Σκέψου όλα τα tasks στο παιχνίδι που δεν μπορούν να ολοκληρωθούν με τη μία – αυτά σκεφτόμαστε συνεχώς».

Το Zeigarnik effect συνδέεται με τον λεγόμενο completionism.  «Εννοούμε ότι δεν θέλουν να τελειώσουν απλώς το στόρι του παιχνιδιού αλλά ότι υπάρχει και η επιθυμία να συλλέξουν κάθε αντικείμενο, να ολοκληρώσουν όλες τις αποστολές και να ανακαλύψουν κάθε μακρινή γωνιά στον χάρτη», λέει η Griffioen.

To completionism μερικές φορές λέγεται “trophy hunting” (κυνήγι τροπαίων), λόγω των διαφόρων ανταμοιβών που κερδίζει ο gamer όταν ολοκληρώνει αποστολές και προκλήσεις. Υπάρχουν websites και forums που δίνουν χώρο στους κυνηγούς αυτούς για να συζητούν στρατηγικές, να ανταλλάσσουν ιστορίες και να δείχνουν τα κατορθώματά τους.

Η τάση για completionism χρησιμοποιείται από τους developers για να ασχολούνται οι παίκτες όσο περισσότερο γίνεται. Είναι ένα σύστημα ανταμοιβής. Ακόμα ψάχνω τα Korok Seeds γιατί διάβασα στα forums ότι αν μαζέψεις και τα 900 παίρνεις ένα βραβείο και έχω περιέργεια να δω τι είναι.

H Griffioen πιστεύει ότι η θεωρία της εννοιολογικής κατανάλωσης, που μελετάται ευρέως στο marketing, θα μπορούσε να είναι σημαντική για την κατανόηση του gaming. Πρόκειται για την ιδέα ότι εφόσον οι βασικές μας ανάγκες για φαγητό και στέγη αντιμετωπίζονται άμεσα στον σύγχρονο κόσμο των προνομιούχων, η προσοχή μας έχει στραφεί στο να βρούμε μια διέξοδο για τις ψυχολογικές μας ανάγκες – κι έτσι να καταναλώνουμε έννοιες. «Όσο πιο σπάνια είναι μια εμπειρία σε ένα παιχνίδι, τόσο καλύτερα νιώθουμε», λέει η Griffioen. «Ξέρεις ότι λίγοι gamers θα συλλέξουν όλους αυτούς τους σπόρους, έτσι αν το κάνεις και όποτε το κάνεις θα έχεις μια εμπειρία που είναι για λίγους και εκλεκτούς.

Σύμφωνα με τη Griffioen, οι gamers μπορούν να χωριστούν σε τρεις βασικές ομάδες. «Υπάρχουν οι casual gamers, όπως εγώ. Εγώ παίζω ένα παιχνίδι για όσο μου αρέσει και μετά πάω παρακάτω», είπε. Υπάρχουν και οι completionists όπως εγώ. «Και τέλος υπάρχουν και οι speedrunners, που τελειώνουν ένα παιχνίδι όσο πιο σύντομα γίνεται», συνεχίζει η Griffioen. «Για το κάνουν μπαίνουν σε μια κατάσταση βύθισης, βυθίζονται στο παιχνίδι σε τέτοιο βαθμό που ο χρόνος περνάει χωρίς να το καταλάβουν».

Η Griffioen εξηγεί ότι αυτή την κατάσταση την επιδιώκουν πολλοί gamers και έχει οφέλη για την ψυχική υγεία. «Τα μίντια αναφέρουν πολλές αρνητικές επιπτώσεις του gaming, αλλά αυτή η κατάσταση βύθισης έχει θετικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση του άγχους και της κατάθλιψης», λέει. «Το μυαλό μας συχνά σκέφτεται πολύ για εμάς και τον κόσμο και η κατάσταση βύθισης μπορεί να βοηθήσει να ρυθμιστούν αυτές οι παρορμήσεις».

Καταλαβαίνω ακριβώς τι λέει η Griffioen. Όταν δεν βρίζω, το να ψάχνω για σπόρους μου φαίνεται διαλογιστική κατάσταση κι ας μου τρώει πολύ χρόνο. Όμως αναρωτιόμουν αν υπάρχει κάτι πιο απειλητικό πίσω από το gaming στυλ μου – είναι πιο πιθανό οι completionists να αναπτύξουν εθισμό;

«Υπάρχουν πολλοί gamers που παίζουν όπως εσύ. Δεν έχεις μεγαλύτερο κίνδυνο για εθσιμό από οποιονδήποτε», λέει η Griffioen. «Πρέπει όμως να έχει υπόψη πόσο επηρεάζει το παιχνίδι τη ζωή σου. Έτσι ορίζουμε φυσικά το πότε κάτι γίνεται εθισμός. Επηρεάζει αρνητικά άλλα κομμάτια της ζωής σου; Φυσικά αυτό περιλαμβάνει και τον ύπνο.

Η Griffioen πιστεύει ότι η τάση μου να παίζω ακόμα κι όταν δεν το απολαμβάνω δεν είναι απαραίτητα σημάδι εθισμού. Ακόμα κι αν διαπιστώσεις ότι το gaming επηρεάζει και άλλους τομείς της ζωής σου, και πάλι έχεις τη δύναμη να κάνεις κάτι γι’ αυτό. «Θα σκεφτόμουν να παίζω λιγότερο με τον καιρό, κάνοντας μια συμφωνία με τον εαυτό σου να παίζεις λιγότερο συχνά και να δείχνεις κατανόηση για τον εαυτό σου. Απλώς μην παίζεις πολλή ώρα όταν διαπιστώνεις ότι δεν το διασκεδάζεις και όλα θα πάνε καλά».

 Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο  VICE Netherlands.

Τα NFTs Ανατρέπουν τα Πάντα και Δεν το Έχουμε Καταλάβει Ακόμα

Ο Λευτέρης Είναι ο Πρώτος Τυφλός Φοιτητής που Αποφοίτησε από το Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ

Την Αστρολογία μου Μέσα

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.