«Παρανοϊκή, Ζηλιάρα, Οραματίστρια, Φεμινίστρια» - Τι Άλλο μου Έμαθε η Έντα Γκάμπλερ για τη Ζωή

«Εξάμβλωμα της φαντασίας, τέρας, παρανοϊκή, ατομίστρια, άτεγκτη, ζηλιάρα, οραματίστρια, φεμινίστρια, ιδεαλίστρια, θύμα των περιστάσεων», είναι μερικοί μόνο από τους χαρακτηρισμούς που έχουν χρησιμοποιήσει οι κριτικοί για να περιγράψουν την ηρωίδα του Χένρικ Ίψεν, Έντα Γκάμπλερ. Από την πρώτη παρουσίασή του, το 1891, μέχρι σήμερα, το έργο έχει αποσπάσει τον θαυμασμό και τον αποτροπιασμό, την εκτίμηση και την αποδοκιμασία, χωρίς ποτέ να αφήσει περιθώρια για εύκολες απαντήσεις. Η Έντα Γκάμπλερ, «ο Άμλετ των γυναικείων ρόλων», είναι ένα από τα πιο γνωστά και πολυπαιγμένα έργα του Χένρικ Ίψεν, του συγγραφέα που άλλαξε με επαναστατικό τρόπο τα δεδομένα στη δραματική γραφή και το θέατρο εν γένει. Η Έντα Γκάμπλερ «εντάχθηκε» για πρώτη φορά στο λυρικό ρεπερτόριο στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σε συμπαραγωγή με την ομάδα The Medium Project, μια δραστήρια ομάδα με συνεπή παρουσία στον χώρο του μουσικού θεάτρου. Την όπερα δωματίου Έντα Γκάμπλερ του διακεκριμένου συνθέτη και πιανίστα Γιώργου Δούση, σε λιμπρέτο βασισμένο στο ομώνυμο έργο του Χένρικ Ίψεν, υπέγραψε η Έρι Κύργια και σκηνοθέτησε η Ράια Τσακηρίδη, αφήνοντας τις καλύτερες εντυπώσεις για όσους το παρακολούθησαν. Λίγο μετά το τέλος των παραστάσεων, ζητήσαμε από τις δύο γυναίκες που αφιερώθηκαν το τελευταίο διάστημα σε αυτήν να μας πουν τι τους έμαθε τελικά η Έντα Γκάμπλερ για την ζωή.

Η Έντα ήταν ένα μεγάλο μάθημα ζωής για μένα. Όταν πρωτοέπιασα το έργο στα χέρια μου, ένιωσα μεγάλη ευθύνη - όπως ακριβώς μια μητέρα που οφείλει να γνωρίσει, να μεγαλώσει, να αναθρέψει και στο τέλος, να αγαπήσει το παιδί της.

Ζώντας μαζί της, το κάθε στάδιο εξέλιξής της μου προσέφερε μια ξεχωριστή εμπειρία, που δίχως να το καταλάβω, τελικά, επέφερε πάνω μου κάποιο αντίκτυπο το οποίο και επηρέαζε τη δική μου ζωή.

Συνειδητοποίησα από την πρώτη στιγμή ότι η Έντα δεν μπορεί να χωρέσει σε ένα κουτί. Δηλαδή, ενώ προσπαθούμε να κατανοήσουμε την ψυχοσύνθεση της ηρωίδας, τελικά αποβαίνει δύσκολο να την κατηγοριοποιήσουμε σε μια οικεία μας ψυχοσύνθεση ενός χαρακτήρα, διότι το μέγεθος του χαρακτήρα, τελικά, έτσι μικραίνει. Η Έντα είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ηρωίδα. Παρουσιάζει πολλά διαφορετικά χαρακτηριστικά τα οποία αποτελούν τον λόγο που, ως κοινό, μας συγκινούν κομμάτια του χαρακτήρα της. Η ολότητα του χαρακτήρα της, όμως, είναι αυτό που κάνει την ηρωίδα τόσο σπουδαία.

Drag Νύχτες στην Αθήνα

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook

Με αυτά τα χαρακτηριστικά με κυρίευσε το έργο, με ενθουσιασμό και δημιουργία. Και όσο πλησίαζα την Έντα, όλο και περισσότερο ήθελα να δημιουργήσω την ίδια και τον κόσμο που την περιβάλλει. Φυσικά, η δική μας Έντα έχει φωνή και τραγουδά. Στην όπερα αυτή, εκτός από το λιμπρέτο της Έρις Κύργια, που αποτελούσε πάντα τη σταθερή μου βάση, είχα ως οδηγό τη μουσική του Γιώργου Δούση, η οποία με γέμιζε εικόνες, που με στοίχειωναν μέχρι να τις δω να ζωντανεύουν.

Σε αυτό το σημείο, βρίσκομαι στην καρδιά της δημιουργικής διαδικασίας. Αναφέρομαι σε όλη την υπέροχη περίοδο των προβών μας και νιώθω ευγνωμοσύνη που συνδέθηκα σε βάθος με τον κάθε συνεργάτη μου, προσωπικά. Ο καθένας προσέφερε στο έργο το καλύτερο κομμάτι του εαυτού του. Περίμενα πώς και πώς να πάω στην πρόβα. Δεν κουραζόμασταν σχεδόν ποτέ και όσο πλησιάζαμε στην πρεμιέρα, όλο και μεγάλωνε ο ενθουσιασμός μας.

Η Έντα μού έμαθε σπουδαία πράγματα. Μου επέβαλλε συνέχεια την ιδέα τού να ζω το τώρα και να συνειδητοποιήσω περισσότερο από ποτέ πως «Ό,τι είμαστε αυτήν τη στιγμή, το οφείλουμε σε μια διαδοχική σειρά από τις επιλογές μας».

Λέγεται ότι το θέατρο είναι η πιο φθηνή ψυχανάλυση. Πράγματι, τα μεγάλα έργα είναι γεμάτα μαθήματα για τη ζωή - αρκεί κανείς να ξέρει να τα διαβάζει. Προσωπικά, το μάθημα που πήρα από την «Έντα Γκάμπλερ», το πήρα από την Τέα. Η Τέα δεν είναι ο χαρακτήρας που φέρει το όνομα του πασίγνωστου τίτλου του έργου, είναι ένας δεύτερος ρόλος, μια «θαμπή» γυναίκα που δεν την περιτριγυρίζουν οι θαυμαστές όπως την Έντα, ήταν αναγκασμένη να εργάζεται ως οικονόμος και γκουβερνάντα, παντρεύτηκε τον κύριό της όταν εκείνος χήρεψε, έζησε μια ζωή δύσκολη κοντά του και χωρίς καμία λάμψη. Δεν ήταν κόρη κανενός «Στρατηγού Γκάμπλερ» και κανείς δεν της είχε δείξει πώς να ζει, κανείς πώς να σκέφτεται, κανείς δεν πίστεψε ποτέ σ' εκείνη, ούτε της έδωσε κανένας σημασία.

Η Έντα, από την άλλη, ήταν επώνυμη στην πόλη της, ήταν η «Έντα Γκάμπλερ» που ο πατέρας της, την είχε γαλουχήσει ώστε να είναι ελεύθερη και ανεξάρτητη, οι συμμαθήτριές της τη φοβούνταν και οι άντρες την έβλεπαν ως τρόπαιο. Κι όμως, σε μεγάλα σταυροδρόμια, η δευτεραγωνίστρια στη ζωή Τέα, πήρε πιο τολμηρές αποφάσεις από την πρωταγωνίστρια του έργου, χωρίς να υπολογίσει ούτε το προσωπικό κόστος, ούτε την κοινή γνώμη. «Τι θα πει ο κόσμος;», τη ρωτάει η Έντα όταν η Τέα της εκμυστηρεύεται ότι εγκατάλειψε την οικογένειά της. «Ας πει ό,τι θέλει», απαντάει η ίδια.

Αντίθετα, η Έντα ομολογεί φόβο απέναντι στα σκάνδαλα και παραδέχεται πόσο δειλή είναι. Η Έντα είχε την προσοχή όλων, αγωνιούσε να ανταποκριθεί στην εικόνα που οι άλλοι είχαν για εκείνη και να κάνει πράγματα που οι άλλοι περίμεναν από εκείνη. Η Τέα, από την άλλη, όντας στη σκιά και αναγκασμένη να ζει ως αγωνίστρια, δεν φοβήθηκε τίποτα όταν έμαθε να σκέφτεται και όταν ήξερε πια τι έπρεπε να κάνει. Και επειδή κανείς ποτέ δεν περίμενε τίποτε σπουδαίο από εκείνη, δεν είχε κανέναν «κριτή» απέναντί της πέραν του εαυτού της και της επιθυμίας της.

Η Έντα έπρεπε να είναι η νικήτρια -διέθετε τα εχέγγυα εξάλλου- και όταν συνειδητοποίησε ότι δεν θα είναι, επέλεξε την αυτοκτονία, έναν «όμορφο» -κατά την ίδια- τρόπο να κλείσει τους λογαριασμούς της με τη ζωή. Αν πιστέψουμε τον Μπέρτολτ Μπρεχτ, όμως, «σημασία δεν έχει να είσαι ο νικητής, αλλά ο επιζών» - ίσως επειδή κάθε επιβίωση είναι και μια νίκη. Η Τέα ήταν αυτός «ο επιζών» του μπρεχτικού στίχου. Κι ας είναι δεύτερος ρόλος στο έργο και στη ζωή».

Περισσότερα από το VICE

«Οι Εβραίοι Κυβερνούν τον Κόσμο», Πιστεύουν Επτά στους Δέκα Έλληνες

«Η Ελλάδα Είναι ο Πρόγονος Όλων Όσων Θεωρούμε Σήμερα Κουλτούρα μας»

Μια Συζήτηση για το αν θα Τσιπαριστούμε και στην Ελλάδα