Φοβάται ο Ασάντ τις Τηλεοπτικές Stars της Συρίας;

Syrian actress Sulafa Mimar via

Ενώ ο δυτικός κόσμος σπαταλούσε τους τελευταίους μήνες συζητώντας το δικαίωμα της Μαϊλι Σαϊρους να στροβιλίζεται πάνω σε ένα αρκουδάκι, οι Σύροι πολίτες συνεχίζουν την τριετή συζήτηση για την αποδοκιμασία που δημόσια εκφράζουν γυναίκες ηθοποιοί και σαπουνόπερες για τον πρόεδρο Μπασάρ Αλ Ασαντ.

Η κουβέντα ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2011, όταν η ηθοποιός του θέατρου και της τηλεόρασης Φάντβα Σολιμάν ηγήθηκε μιας ειρηνικής διαδήλωσης στην Χομς. Και αφού το καθεστώς Ασαντ κατέπνιξε την υποκριτική καριέρα της Φαντβα, εκείνη άρχισε να βλέπει την στάση του Ασαντ απέναντι στους ηθοποιούς σαν αλληγορία για την οδυνηρότερες δοκιμασίες των συμπατριωτών της. "Εναντιώθηκα στον τρόπο που δουλεύουμε, στην ταπείνωση και την υποβάθμιση της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης", είπε η Φάντβα στο Ρόϊτερς. "Όπου και αν πας, ακόμα και σε ένα θέατρο ή σε μια κινηματογραφική εταιρεία, αισθάνεσαι λες και εισέρχεσαι σε παράρτημα της Ασφάλειας". Έτσι η Φάντβα χρησιμοποίησε το χάρισμά της για να ηγηθεί των διαδηλωτών, παροτρύνοντας το πλήθος θαυμαστών της στην Χομς να φωνάξει "Ένας, ένας, ένας, ο σύριακός λαός είναι ένας."

Αν και η Φαντβα αντιστρατεύτηκε το καθεστώς Άσαντ τον πρωτο καιρό του πολέμου, οι πρωταγωνίστριες στις σαπουνόπερες είχαν μια πιο περίπλοκη σχέση με την κυβέρνηση στις αρχές του πολέμου. Επί χρόνια, οι σαπουνόπερες ήταν όργανα στην μηχανή προπαγάνδας του Ασαντ. Το συριακό υπουργείο Πολιτισμού ανέλαβε την κρατική τηλεόραση την δεκαετία του εξήντα και επι δεκαετίες, σύμφωνα με τους Ταϊμς της Νέας Υόρκης, το κυρίως πρόγραμμα της συριακής τηλεόρασης ήταν μια ιδιότυπη ιστορική προπαγάνδα που επικεντρωνόταν  στην ιστορία πολιτικής κρίσης στη Συρία και τον "θρίαμβο" του συριακού λαού. Ωστόσο, αυτό άλλαξε, όταν η δορυφορική τηλεόραση επέτρεψε την εκπομπή της συριακής τηλεόρασης στον αραβικό κόσμο. Χάρη στην καλωδιακή τηλεόραση, οι "μοσαλσαλατς" της Συρίας, σαπουνόπερες μικρής διάρκειας που παίζονται την περίοδο του ραμαζανιού, έγιναν απο τα πλέον δημοφιλή τηλεοπτικά προγράμματα στον αραβικό κόσμο. Ο Ασαντ επέτρεψε στις σειρές να ασχολούνται με θέματα φύλων, την τρομοκρατία και άλλα αμφιλεγόμενα θέματα, που έκαναν το καθεστώς ελέυθερο λογοκρισίας. Το 2011 οι Ταϊμς του Λος Αντζελες έγραψε ότι η κυβέρνηση Ασαντ "επιχορηγούσε" χαρακτήρες στις σαπουνόπερες να εκφράζουν την αποδοκιμασία τους για την κυβέρνηση.

Fadwa Soliman via

Παρασκηνιακά, 300 Σύροι ηθοποιοί και καλλιτέχνες υπέγραψαν το "ψήφισμα για το γάλα", που καλούσε την κυβέρνηση να προσφέρει βοήθεια και τρόφιμα στα παιδιά της Νταράα, πόλη της Συρίας. Εις απάντηση, είκοσι από τις πιο επιτυχημένες εταιρείες παραγωγής στη Συρία δημόσια έβαλαν σε μαύρη λίστα τους ηθοποιούς που υπέγραψαν το ψήφισμα. Μετά τη μαύρη λίστα, θεατές της συριακής τηλεόρασης δημιούργησαν τον συριακό κατάλογο της ντροπής που ξεμπρόντιαζε πνευματικούς ανθρώπους, επειδή στήριζαν το καθεστώς. Ο κατάλογος αυτός ανανεώνεται στα κοινωνικά δίκτυα.

Κατόπιν αυτών των γεγονότων, οι σκηνοθέτες και οι ηθοποιοί των "μοσαλσαλατ" δεν αισθάνονταν πλέον ασφαλείς για να ασκούν κριτική στον Ασαντ. Τον περασμένο μήνα ο σκηνοθέτης Σαϊφεντιν Αλ Σιμπάϊ είπε στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες ότι πολλές παραγωγές μετακόμισαν στον Λίβανο, για να μπορέσουν να ασχοληθούν με τον πόλεμο, στις σαπουνόπερες του φετινού ραμαζανιού. Ωστόσο η μεταφορά της παραγωγής εκτός Συρίας δεν σήμαινε για τους σκηνοθέτες και αλλαγές στο περιεχόμενο των σειρών.

Η σκηνοθέτις, Abeer Esber, σε τοποθεσία του Λιβάνου, γυρίζοντας τη σαπουνόπερα, 'Al Obour' ('The Transition'). (Photos: Elena Dorfman / UNHCR)

Απο το τηλέφωνο, η Ντονατέλα ντελα Ράτα, διδάκτωρ στη Σχολή Επικοινωνίας Άνενμπεργκ του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια, αλλά και ειδική στα ΜΜΕ της Μέσης Ανατολής, μου είπε ότι οι σαπουνόπερες με "έγκριση Ασαντ" ποτέ δεν κατηγορούσαν την κυβέρνηση για τα προβλήματα της Συρίας ούτως  ή άλλως. "Παρακολουθούσες όλη αυτή την "προχώ" παραγωγή, που όμως δεν άγγιζε τον ηγέτη", είπε. Για παράδειγμα, όταν η σαπουνόπερα ασχολείτο με την διαφθορά, η σειρά δεν κατηγορούσε ποτέ τον Ασαντ για την διαφθορά. Αντίθετα, η σειρά είχε χαρακτήρες "τύπου Ασάντ" που θα μπορούσαν να λύσουν το πρόβλημα. Στις σαπουνόπερες του ραμαζανιού, η δικαιοδοσία του ηγέτη δικαιολογείται ακόμα περισσότερο επειδή ακριβώς γίνεται μάχη κατά της διαφθοράς", λέει η Ντονατέλα.

Αν και τα γυρίσματα μεταφέρθηκαν στον Λίβανο, πιστεύει ότι θα συνεχίσουν να ασχολούνται με τον πόλεμο επιφανειακά. Και λέει, "Το μήνυμα των σειρών είναι πως χρειαζόμαστε τη συμφιλίωση, όχι με πολιτικό τρόπο αλλά με ανθρωπιστικό".

Όπως και αν έχουν τα πράγματα, οι συριακές σαπουνόπερες δυσκολεύονται να βρουν θεατές. Ο Σακρ Αλ Μακάντι, δημοσιογράφος που καλύπτει την Συρία για τον Γκάρντιαν και το BBC, μου είπε με ηλεκτρονικό μήνυμα: "Παραδοσιακά, οι Σύροι γυρίζουν τις σαπουνόπερες, ενώ άλλα δίκτυα του κόλπου τις μεταδίδουν στην περιοχή. Αυτά τα κανάλια βρίσκονται σε χώρες που έχουν διαρρήξει τις σχέσεις τους με το καθεστώς και πλέον μποϊκοτάρουν τα συριακά προγράμματα. Επήλθε μια αναγέννηση της τηλεοπτικής παραγωγής στην Αίγυπτο, αυτό όμως σημαίνει ότι οι συριακές φωνές δύσκολα ακούγονται.

Αυτό δεν έχει εμποδίσει τις ηθοποιούς να διαδηλώνουν κατά της συριακής κυβέρνησης. Τον Μάη, οι Αρχές συνέλαβαν την ηθοποιό Μαϊ Σκάφ, που πέρυσι την είχαν ξανασυλλάβει κατά τη διάρκεια διαδήλωσης, την ώρα που περπατούσε στη γειτονιά της στη Δαμασκό. Αφού την ανέκριναν επί δύο ώρες, την άφησαν ελεύθερη. Αργότερα η Μαϊ ανέβασε στο Youtube βίντεο εξηγώντας τον πόθο της να εγκαταλείψει τη Συρία. (Δυστυχώς, επειδή η κυβέρνηση της "απαγόρευσε" να ταξιδεύει, δεν καταφερει να φυγαδευτεί). Στο βίντεο λέει ότι "οι ανακριτές με κατηγορήσαν ότι προσπαθούσα να αβαντάρω τον εαυτό μου."

Το καθεστώς δεν ήθελε να πιστέψει ότι μια ηθοποιός θα μιλούσε για οτιδήποτε άλλο εκτός από τη δόξα, αλλά αν η Μαϊ απλά ήθελε δόξα, γιατί την συνέλαβαν οι αρχές; Το περιοχόμενο των τηλεσειρών δεν ήταν επαναστατικό, αλλά η συλληψη της Μαϊ και οι μαύρες λίστες απέδειξαν ότι οι ηθοποιοί απειλούν το καθεστώς. Η μηχανή προπαγάνδας του Ασάντ έφτιαξε την συριακή τηλεόραση, αλλά οι γυναίκες ηθοποιοί έχουν αποκτήσει ηχηρές φωνές στο κίνημα της διαμαρτυρίας που θα μπορούσε να ρίξει τον Ασάντ.