Φωτογραφίσαμε το Μυστικό Καταφύγιο των Ναζί Κάτω από το Νοσοκομείο «Γ. Γεννηματάς» στη Θεσσαλονίκη

Κείμενο: Κώστας Κουκουμάκας

Ο χειμωνιάτικος ήλιος γλύκαινε τα μάτια στον Βορρά. Αυτοκίνητα κινούνταν με δυσκολία στη μποτιλιαρισμένη Εθνικής Αμύνης και φοιτητές περπατούσαν προς το ΑΠΘ για το πρωινό μάθημα. Αφήσαμε πίσω την αβάσταχτη πραγματικότητα της Δευτέρας και περάσαμε την πύλη του Νοσοκομείου «Γ. Γεννηματάς», ακριβώς απέναντι από τον περίβολο του Πανεπιστημίου. Προσπεράσαμε τα Επείγοντα, τους ασθενείς και τα ασθενοφόρα και περπατήσαμε στο βάθος του προαυλίου. Με ειδική άδεια της διοίκησης του Νοσοκομείου, ακολουθήσαμε τον άνθρωπο που είναι υπεύθυνος για το αρχείο των ιατρικών φακέλων. Εκείνος σήκωσε μία μεταλλική καταπακτή, έπειτα κατεβήκαμε με προσοχή δέκα σκαλοπάτια για να αντικρίσουμε μια βαριά πόρτα, κατασκευασμένη από ξυλεία του Μέλανα Δρυμού. Εκεί κάτω κρύβεται μια συγκλονιστική ιστορία: Διασώζεται ένα μεγάλο μέρος του μυστικού καταφυγίου, που κατασκεύασαν οι Γερμανοί στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο χρόνος σταματά στο 1942. Το κτίριο του ιστορικού Νοσοκομείου –που τότε ονομαζόταν «Κεντρικό» και εν πολλοίς έτσι είναι γνωστό έως σήμερα– είχε επιταχθεί από τους Ναζί, οι οποίοι άνοιξαν αυτό το τσιμεντένιο λαγούμι για να στεγάσουν πολεμικό χειρουργείο και αίθουσες νοσηλείας. Η μυρωδιά της υγρασίας είναι πολύ έντονη. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι στην αίθουσα που χρησιμοποιούσαν ως χειρουργείο υπάρχουν ακόμη στον τοίχο πολεμικά συνθήματα στα γερμανικά και ζωγραφιές με πράσινη μπογιά. Διακρίνουμε: "Bewaffnet sind wir alle sehr" («Είμαστε όλοι πολύ οπλισμένοι»), συνθήματα για τη ζωή και τον θάνατο, καθώς και ζωγραφιές που αναπαριστούν μεγάλα κουνούπια να πετούν πάνω από πόλεις και λιβάδια, πιθανόν συμβολίζοντας πολεμικά αεροσκάφη ή και τη διατυπωμένη θεωρία ότι οι Ναζί σχεδίαζαν να επιτεθούν σε πληθυσμούς με μολυσμένα έντομα.

Το καταφύγιο είναι χτισμένο από οπλισμένο μπετόν, διέθετε μία κεντρική είσοδο και τρεις εξόδους κινδύνου. Σώζεται άθικτο μέρος του δικτύου ηλεκτρικού ρεύματος (42 βολτ), βάσεις εξαερισμών, τουαλέτες και διάδρομοι. Η πρόσβαση προς την κεντρική αίθουσα αναμονής δυστυχώς έχει κλείσει από τόνους μπετόν, λόγω της φθοράς του χρόνου αλλά και εργασιών που έγιναν στα τέλη του '70 για την κατασκευή νέας πτέρυγας στο συμβατικό υπέργειο Νοσοκομείο. Λέγεται, χωρίς να βεβαιώνεται ιστορικά, ότι οι στοές του καταφυγίου κατέληγαν στο γειτονικό Νοσοκομείο «Άγιος Δημήτριος», ακόμη και στην πλατεία Ιπποδρομίου, ανατολικά από εδώ που βρισκόμαστε. Φεύγοντας οι Γερμανοί κατέστρεψαν το μυστικό υπόγειο καταφύγιο. Σήμερα χρησιμοποιείται για τη φύλαξη του αρχείου του Νοσοκομείου.

Το πολεμικό καταφύγιο και το διατηρητέο κτίριο του «Γ. Γεννηματάς» θα υποδεχτούν τις επόμενες μέρες το κοινό της πόλης, στο πλαίσιο σειράς εκδηλώσεων για τη συμπλήρωση 100 ετών από την ίδρυση του Νοσοκομείου, που διοργανώνονται με πρωτοβουλία της διοικήτριας του ιδρύματος, Μελπομένης Τσούγκα. Η αρχή θα γίνει το προσεχές Σαββατοκύριακο (19-20 Νοεμβρίου, 10:00-14:00) κατά τη διάρκεια του Open House Thessaloniki 2016, ετήσιου διεθνούς αρχιτεκτονικού project που συστήνει στο κοινό εμβληματικά κτίρια της πόλης. Στις 28 Νοεμβρίου πρόκειται να τελεστούν τα εγκαίνια καλλιτεχνικής έκθεσης των εργαζομένων στο Νοσοκομείο, ενώ το διήμερο 29-30 Νοεμβρίου θα πραγματοποιηθεί νέα ξενάγηση για το κοινό στο ιστορικό κτίριο και το πολεμικό καταφύγιο. Επιπλέον, θα εκτεθούν ιστορικά κείμενα και φωτογραφίες για την επέτειο των 100 χρόνων, ενώ πρώην εργαζόμενοι θα καταθέσουν πολύτιμες μαρτυρίες. Τέλος, στις 2 Δεκεμβρίου προγραμματίζεται εκδήλωση στο αμφιθέατρο του Νοσοκομείου με τίτλος «Το "Κεντρικό" Νοσοκομείο της πόλης με ιστορία και ταυτότητα στο χθες, στο σήμερα και στο αύριο».

Στην επίσημη ιστοσελίδα του ιδρύματος διαβάζουμε ότι με την ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκη στον εθνικό κορμό, το 1912, η πόλη έμοιαζε με ένα απέραντο νοσοκομείο. Υπήρχαν τραυματίες πολέμου και χιλιάδες πρόσφυγες σε μικρά και διάσπαρτα νοσηλευτικά κέντρα. Το κτίριο του σημερινού Νοσοκομείου «Γ. Γεννηματάς» προϋπήρχε και είχε χτιστεί για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της έφιππης τουρκικής Σχολής Χωροφυλακής. Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, που ξεκινήσει τη δράση του στη Θεσσαλονίκη πριν το 1912, στεγάστηκε επίσημα στο κτίριο επί της οδού Χαμιδιέ (σημερινή Εθνικής Αμύνης) το 1915. Την επόμενη χρονιά, ονομάστηκε «Νοσοκομείο Ερυθρού Σταυρού» - ήταν δυναμικότητας 400 κλινών – και έως το 1918 περιέθαλπε κυρίως τραυματίες πολέμου. Το 1919 το κτίριο παραχωρήθηκε στη Στρατιωτική Υγειονομική Υπηρεσία. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ανακαινίστηκε με δαπάνες της Έλενας Βενιζέλου και του ζεύγους Εμμανουήλ και Βιργινίας Τσουδερού και εγκαινιάστηκε τον Φεβρουάριο του 1923 με την επωνυμία «Κεντρικό Νοσοκομείο Προσφύγων» (διέθετε 220 κλίνες). Το 1941 το κτίριο επιτάχθηκε από τα γερμανικά στρατεύματα και το Νοσοκομείο μεταφέρθηκε στην Καλαμαριά έως το 1945, οπότε γιατροί και νοσηλευτές επέστρεψαν στην ιστορική τους έδρα. Τα επόμενα χρόνια θα κατασκευαστούν νέες πτέρυγες, ενώ στον μεγάλο σεισμό του 1978 το Νοσοκομείο θα υποστεί σοβαρές ζημιές και θα κλείσει για δύο χρόνια. Τη δεκαετία του ΄80 λειτούργησαν νέες πτέρυγες και Πανεπιστημιακές Κλινικές. Το ιστορικό «Κεντρικό» μετονομάστηκε σε «Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης "Γ. Γεννηματάς"» τον Ιούνιο του 1995. Σήμερα είναι δυναμικότητας 272 κλινών και σε αυτό εργάζονται 187 γιατροί και 361 νοσηλευτές, τεχνικοί και διοικητικοί υπάλληλοι. Δέχεται ετησίως κατά μέσο όρο 13.000 ασθενείς για νοσηλεία, 39.000 ασθενείς στα τακτικά εξωτερικά ιατρεία και 63.700 ασθενείς στα Επείγοντα.

Δείτε περισσότερες φωτογραφίες παρακάτω.

Περισσότερα από το VICE

Τα Ηλίθια Ζευγαρώματα που σου Συμβαίνουν Μόνο Όταν Σπουδάζεις στο Εξωτερικό

Μπήκα για Πρώτη Φορά σε ένα Sex Shop της Αθήνας για να δω πώς Δουλεύει

Μιλήσαμε με τους Έλληνες που Πουλάνε Συσκευασμένο Αέρα σε Τουρίστες