Γιατί η Κατεδάφιση του Εθνικού Θεάτρου Έχει Προκαλέσει Πολιτική Αναταραχή στην Αλβανία

Τα ξημερώματα της Κυριακής, 17 Μαΐου του 2020, η αλβανική αστυνομία εισέβαλε στο Εθνικό Θέατρο της χώρας. Με την απειλή αυτόματων όπλων εκκένωσε το κτίριο και συνέλαβε τους καλλιτέχνες και ακτιβιστές που το είχαν καταλάβει σε μία ύστατη προσπάθεια να αποτρέψουν την κατεδάφισή του. Λίγο αργότερα, μία μπουλντόζα ισοπέδωσε το Εθνικό Θέατρο της Αλβανίας.

Οι μέρες που ακολούθησαν ήταν επεισοδιακές. Οι διαδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν κατέληξαν σε πολυάριθμες και βίαιες συλλήψεις. Στο πλευρό των διαδηλωτών βρέθηκε και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Ilir Meta, που παρά τον θεσμικό του ρόλο καταδίκασε την κατεδάφιση του κτιρίου και τον ξυλοδαρμό καλλιτεχνών και δημοσιογράφων.

Το ιστορικό κτίριο, που ανεγέρθηκε επί ιταλικής κατοχής, βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα πριν από δύο χρόνια, όταν ο Πρωθυπουργός της χώρας, Edi Rama, ανακοίνωσε το σχέδιο κατεδάφισης και αντικατάστασης του από ένα συγκρότημα υψηλών κτιρίων. Το έργο θα αποτελούσε σύμπραξη του δημοσίου και ιδιωτικής κατασκευαστικής εταιρείας, ενώ η αξία του ανερχόταν στα 119 εκατομμύρια ευρώ.

Ακτιβιστές, καλλιτέχνες και αντιπολιτευτικές δυνάμεις εναντιώθηκαν στην κατεδάφιση του κτιρίου και κατηγόρησαν τον Rama για διαπλοκή, υπονοώντας ότι δίνει προτεραιότητα στην εξυπηρέτηση ιδιωτικών συμφερόντων και όχι στην προστασία του αστικού τοπίου και της πολιτισμικής κληρονομιάς.

Αντιθέτως, η αλβανική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η συντήρηση του Εθνικού Θεάτρου ήταν αδύνατη, ότι το σχέδιο εντάσσεται σε μία διαδικασία ανάπτυξης και εκμοντερνισμού των Τιράνων , ενώ παρουσιάζει τους ακτιβιστές που εμπλέκονται σε αυτόν τον αγώνα ως πολέμιους της ανάπτυξης.

O Ervin Goci είναι ακτιβιστής και καθηγητής επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο των Τιράνων. Ο ίδιος συμμετέχει τα τελευταία χρόνια σε αγώνες ενάντια σε πολιτικές που καταστρέφουν το αστικό και φυσικό περιβάλλον. «Συμμετέχω σε αυτούς τους αγώνες για να διεκδικήσω αφενός την επιβίωση της ίδιας της πόλης και αφετέρου τη δική μου επιβίωση μέσα σε μία πόλη που αλλάζει προς μία αρνητική κατεύθυνση», γράφει σε μήνυμά του στο VICE Greece.

O Goci άρχισε να συμμετέχει στους αγώνες για την προάσπιση του κτιρίου που στέγαζε το Εθνικό Θέατρο πριν από δύο χρόνια, όταν Αλβανοί καλλιτέχνες καλούσαν τον κόσμο να αναδείξει το ζήτημα σε πανεθνική εμβέλεια.

«Στόχος τους ήταν να καταδείξουν τις εγκληματικές πολιτικές που εφαρμόζονται στα Τίρανα: την περιβαλλοντική καταστροφή, τις πελατειακές σχέσεις, το ξέπλυμα μαύρου χρήματος μέσω οικοδομικών έργων, την υψηλή οικιστική πυκνότητα, τη ρύπανση και άλλα ζητήματα που έμοιαζαν να συνδέονται μεταξύ τους», λέει.

«Στην πρώτη γραμμή βρέθηκαν οι καλλιτέχνες που αγωνίζονταν για να προστατεύσουν την πολιτισμική κληρονομιά αλλά όσο περνούσε ο καιρός καταλαβαίναμε ότι περισσότερες επαγγελματικές ομάδες έπρεπε να μπουν σε αυτό τον αγώνα, όπως αρχιτέκτονες, μηχανικοί, καθηγητές, διανοούμενοι, δικηγόροι και δημοσιογράφοι», συνεχίζει.

O Goci έχει παρακολουθήσει το ζήτημα της κατεδάφισης του Εθνικού Θεάτρου ειδικά και του αστικού εξευγενισμού γενικά πολύ στενά. Επισημαίνει ότι ο Edi Rama προωθούσε αυτό το σχέδιο ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’90, και συγκεκριμένα το 1998, τότε από το αξίωμα του Υπουργού Πολιτισμού. Τότε το πλάνο ήταν να κατεδαφιστεί το θέατρο και στη θέση του να χτιστεί ένα κέντρο όπου ο κόσμος θα μπορεί να παίζει τυχερά παιχνίδια.

Αργότερα, το 2000, ο Edi Rama ως δήμαρχος των Τιράνων, πρότεινε την ανέγερση ουρανοξύστη, ο οποίος στον πρώτο όροφο θα στέγαζε το νέο Εθνικό Θέατρο. Το σχέδιο δεν προχώρησε καθώς ο Rama, σύμφωνα με τον Goci, δεν είχε την πολιτική εξουσία για να προχωρήσει στην υλοποίησή του.

Το ζήτημα επανήλθε δυναμικά το 2013, όταν παραμονές των εθνικών εκλογών, ο Rama ενσωμάτωσε στις προγραμματικές δηλώσεις του κόμματος την κατεδάφιση του παλιού Εθνικού Θεάτρου. Τελικά το πλάνο οριστικοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2018, όταν από το αξίωμα του Πρωθυπουργού της χώρας αποκάλυψε τα αρχιτεκτονικά σχέδια του δανού αρχιτέκτονα Bjarke Ingels και ανακοίνωσε ότι με ειδικό νόμο την ανέγερση του κτιρίου θα αναλάμβανε ιδιωτική εταιρεία.

«Στο μεταξύ όλα αυτά τα χρόνια το κτίριο του Εθνικού Θεάτρου υποβαθμιζόταν και διοικούταν με πολύ κακό τρόπο από εργαζόμενους σε κατώτερα κλιμάκια μέχρι ανθρώπους-κλειδιά σε σημαντικά κέντρα λήψης αποφάσεων», σχολιάζει ο Goci.

Ο ίδιος χαρακτηρίζει την εισβολή της αστυνομίας στο κτίριο αλλά και της βίαιης καταστολής των επόμενων ημερών ως «τρομοκρατική πράξη», επισημαίνοντας πως η αστυνομία χτυπούσε διαδηλωτές και κυκλοφορούσε με όπλα στα χέρια χωρίς να φέρει ταυτοποιητικά στοιχεία.

«Η δημοκρατία δεν λειτουργεί κι επισήμως πλέον στην Αλβανία. Στην πραγματικότητα είναι πολύ δύσκολο να μιλήσεις ανοιχτά για κάποιο ζήτημα αυτές τις μέρες. Πολλοί επαγγελματίες σιωπούν, πολλά ΜΜΕ λειτουργούν με διεφθαρμένο τρόπο, ενώ ανεξάρτητοι και κατά τ’ άλλα ομιλητικοί δημοσιογράφοι πλέον φοβούνται να μιλήσουν. Οι εργαζόμενοι σε δημόσιους οργανισμούς φοβούνται και αυτοί να μιλήσουν για να μην απολυθούν. Ζούμε σε ένα αυταρχικό καθεστώς, με ένα μόνο κόμμα να κινεί τα νήματα και έναν μόνο άνθρωπο να ηγείται αυτού του κόμματος, ο οποίος συνεχίζει να υλοποιεί τα σχέδιά του ανεξαρτήτως κόστους».

Ο Redi Muçi είναι ακτιβιστής και καθηγητής Γεωλογίας στο Πολυτεχνείο των Τιράνων. Είναι, επίσης, μέλος της αριστερής οργάνωσης “Organizata Politike” (Πολιτική Οργάνωση), η οποία αρχικά δίστασε να συμμετάσχει στον αγώνα λόγω της εμπλοκής του αντιπολιτευτικού «Δημοκρατικού Κόμματος». Θεωρεί ότι η κατεδάφιση του κτιρίου αποτελεί άλλη μία προσπάθεια αστικού εξευγενισμού (gentrification) της πόλης.

«Αυτή η κίνηση ήρθε μετά από τριάντα χρόνια αδιάκοπης ανέγερσης πολυκαταστημάτων σε σημεία που παλιότερα λειτουργούσαν ως δημόσιοι χώροι: πάρκα, πλατείες και παιδικές χαρές. Τα Τίρανα είναι ίσως μία από τις λίγες πόλεις της Ευρώπης όπου το gentrification συνέβη με τόσο βίαιο και χαοτικό τρόπο», γράφει ο Muçi στο VICE Greece.

«Αυτό το κύμα αστικού εξευγενισμού είναι αποτέλεσμα της συμπόρευσης πολιτικών και μίας χούφτας ολιγαρχών που κινεί τα νήματα της χώρας. Η κατεδάφιση του παλιού κτιρίου εξυπηρετεί στο να ανοίξει ο δρόμος για νέα τσιμεντένια κτίρια που θα χτιστούν δίπλα στο καινούργιο θέατρο, σε ένα κεντρικό και ακριβό σημείο της πόλης», σχολιάζει.

Τον Ιανούαριο του 2019, ο δανός αρχιτέκτονας που είχε σχεδιάσει το νέο Εθνικό Θέατρο στα Τίρανα αποσύρθηκε από το εγχείρημα. Για την ώρα είναι άγνωστο ποιος θα αναλάβει την ολοκλήρωση του έργου.

Ακολουθήστε την Κορίνα Πετρίδη στο Twitter.

Περισσότερα από το VICE

Στη Φούστανη Πέλλας τα Σημάδια Από τον Κορονοϊό Αρχίζουν να Εξαφανίζονται

H «Σκοτεινή» Πλευρά του Έβρου Μετά Από Δέκα Χρόνια Κρίσης

«Θα Έχεις Νεκρούς Μέχρι το Βράδυ» - Ο Κασιδιάρης Δεν Καθαρίζει με τη Χρυσή Αυγή