Η Δίκαιη Πρόσβαση Είναι Δικαίωμα για Όλους

Το VICE Greece δίνει βήμα σε επιλεγμένες ανθρωπιστικές οργανώσεις και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων με τη δημιουργία της νέας στήλης«Ρισπέκτ», στην οποία κάθε Δευτέρα θα δημοσιεύονται προσωπικές ιστορίες, άρθρα άποψης, φωτογραφίες, ρεπορτάζ ή άλλες υποθέσεις που ενδιαφέρουν την ελληνική κοινωνία. Στόχος μας είναι να ενημερώσουμε το κοινό και να ανοίξουμε διάλογο για ζητήματα, με τα οποία καταπιάνονται οι συγκεκριμένες οργανώσεις και αξίζουν την προσοχή όλων.

Το συγκεκριμένο άρθρο της HumanRights360 υπογράφει ο Θοδωρής Μπογέας, project manager της οργάνωσης. Το πρόγραμμα ένταξης προσφύγων που υλοποιεί το HumanRights360, χρηματοδοτείται από το KAHANE FOUNDATION και εντάσσεται στην καμπάνια «Ordinary Working People».

Η ισότητα ως έννοια για πολλούς αποτελεί ένα μύθο καθώς αρκετοί ιθύνοντες (αλήθεια ποιος έχει την ευθύνη; ) εξιλεώνονται μέσω του ισχυρισμού ότι προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν ίσα όλα τα άτομα όσον αφορά τη πρόσβαση και τη μετακίνηση. Όπως όμως αποτυπώνεται υπέροχα σε ορισμένα viral σκίτσα, οι διαφορές ανάμεσα στην ισότητα και τη δίκαιη μεταχείριση είναι τεράστια, είτε αφορά την εκπαίδευση, τη προσβασιμότητα ή την αντιμετώπιση. Η ισότιμη πρόσβαση λοιπόν είναι λάθος. Η δίκαιη πρόσβαση όμως είναι δικαίωμα για όλους και ευθύνη όλων των φορέων, υπηρεσιών και ιδιωτών. Σύμφωνα με το νόμο 4443/2016 προβλέπεται η αρχή της ίσης μεταχείρισης και η καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φυλής, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, γενεαλογικών καταβολών, θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, αναπηρίας ή χρόνιας πάθησης, ηλικίας, οικογενειακής ή κοινωνικής κατάστασης, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου. Ευρύτερα λοιπόν και στο πλαίσιο που σκιαγραφεί ο νόμος, όλες οι υπηρεσίες, όλα τα πεζοδρόμια και οι δημόσιοι χώροι θα έπρεπε να είναι διευκολύνουν την πρόσβαση σε όλους ανεξαιρέτως τους ανθρώπους.

Αν είσαι, λοιπόν, μωρό που μετακινείται με καρότσι, αδύναμος που χρησιμοποιεί καρότσι για να μεταφέρει τα αντικείμενά του, άτομο με αναπηρία, άτομο με αυτισμό ή με νοητική υστέρηση που χρήζει υποστήριξης, άτομο με αισθητηριακή ή κινητική διαταραχή, αλλόγλωσσος που δε κατανοεί την ελληνική γλώσσα, τότε η προσβασιμότητα σου γίνεται μια τεράστια καθημερινή πρόκληση. Τα δημοσιονομικά βέβαια εμπόδια δυσχεραίνουν τη διαδικασία ένταξης και πρόσβασης σε παροχές και δικαιώματα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Ζ. ο οποίος μετακινείται με αμαξίδιο και θέλησε να εξασκήσει το δικαίωμά του στη χρήση των ΜΜΜ δωρεάν ως άνεργος (και για να αποφύγει να τον χαρακτηρίσουν αργότερα ως «απόβρασμα»). Όταν πήγε λοιπόν στον ΟΑΕΔ, δεν μπόρεσε να αυτοπροσδιορίσει τον εαυτό του ως άνεργο αλλά ο ΟΑΕΔ ζήτησε να προσδιοριστεί μονάχα ως ΑμεΑ. Για όσους δεν έχει τύχει να ολοκληρώσουν τη διαδικασία αναγνώρισης της διαδικασίας από τα ΚΕ.Π.Α., μαζί με τα απαιτούμενα ραντεβού στα νοσοκομεία για τις απαραίτητες γνωματεύσεις, η διαδικασία διαρκεί περίπου 4-6 μήνες. Και αυτό – δυστυχώς – είναι το αισιόδοξο σενάριο. Έτσι λοιπόν, ο Ζ. χρειάζεται να πληρώνει τα εισιτήριά του μέχρι και σήμερα, μέχρι να ολοκληρώσει όλες τις απαιτούμενες διαδικασίες. Ας αναλογιστούμε πόσο καλύτερη θα ήταν η ζωή του, αν θα είχε την ευκαιρία να εργαστεί και ζήσει με αξιοπρέπεια χωρίς τα επιδόματα. Τα υψηλά ποσοστά ανεργίας επίσης δε διευκολύνουν την απασχόληση ατόμων με αναπηρία, γιατί όμως η κοινωνία μας συνεχίζει να πιστεύει ότι δεν μπορούν να ανταποκριθούν επαρκώς στις θέσεις εργασίας που υπάρχουν; Αυτή η στερεότυπη αντίληψη περί ανικανότητας είναι καιρός να αποσυρθεί και να αναρωτηθούμε αν το περιβάλλον παίζει καταλυτικό ρόλο.

Η πρόσβαση όμως δεν έχει να κάνει μόνο με την αναπηρία αλλά συνολικά με αυτό που προσδιορίζεται ως «διαφορετικότητα». Ας σκεφτούμε, για παράδειγμα ένα άτομο με αυτισμό, ένα άτομο με πρόβλημα στην όραση ή ένα άτομο που δεν γνωρίζει καλά ελληνικά να προσπαθεί να βγάλει άκρη σε μια δημόσια υπηρεσία. Καλείται να αντιμετωπίσει ένα χάος. Για παράδειγμα, η κατάλληλη πινακίδα ενός ορόφου που υποστηρίζει Braille, χωρίς περιττές πληροφορίες και με τα standards των εναλλακτικών μορφών επικοινωνίας, ή η πινακίδα για τις τουαλέτες, σπανίζει σε κτίρια και υπηρεσίες.

Στη περίπτωση της κινητικής αναπηρίας και της μετακίνησης, οι περιοριστικές συνθήκες είναι πιο διακριτές. Σε ένα Κέντρο Φιλοξενίας Προσφύγων όπου διαβιούν 1500 άτομα, είναι απαραίτητο να ληφθούν μέτρα ασφαλούς μετακίνησης για τα μωρά και τα άτομα με κινητική αναπηρία. Η έλλειψη πεζοδρομίων, ασφαλών διαβάσεων και η μετακίνηση τουλάχιστον προς τη πλησιέστερη στάση λεωφορείου ή σταθμού τραίνου/μετρό, ειδικότερα όταν δεν υπάρχει επαρκής ορατότητα καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας, δεν είναι απλά μια εξιδανικευμένη επιθυμία για μια πολιτισμένη κοινωνία, αλλά υποχρέωση για τη διατήρηση της ασφάλειας.

Όλη αυτή η συνθήκη είναι φυσικά άρρηκτα συνδεδεμένη με τις στάσεις και τις αντιλήψεις ως προς τη θέση που έχουν όλα τα άτομα με διαφορετικότητα. Στην περίπτωση των ατόμων με αναπηρία, ας μην βαυκαλιζόμαστε, η στάση του κράτους και των τοπικών κοινωνιών, σπάνια προωθεί τη δίκαιη πρόσβαση στην εργασία και την αντίληψη ότι τα ΑμεΑ μπορούν να έχουν μια ζωή γεμάτη με δραστηριότητες, καθημερινά έργα, όνειρα και επιθυμίες , παρόμοια όπως των υπολοίπων. Αντίθετα, αντιμετωπίζονται ως εξαρτημένα μέλη οικογενειών που «χρήζουν λύπησης» και επιδομάτων για να έχουν μια ανεκτή-υποφερτή ζωή και όχι διευκόλυνσης και υποστήριξης για μια αυτόνομη ζωή.

Βήματα ανεξαρτησίας

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook

Τη διαφορά ως προς τις στάσεις και τις αντιλήψεις, τις γνωρίσαμε στο πρόγραμμα Ένταξης Προσφύγων που υλοποιούμε από τον Αύγουστο 2018 μέχρι και σήμερα, όταν ξεκίνησαν να ζητούν άτομα με πάσης φύσεως αναπηρία ή διαταραχή να εργαστούν και να ζήσουν μια αυτόνομη ζωή. Στη περίπτωση του Α., ο οποίος έχασε το πόδι του προ οκταετίας, οποιαδήποτε προσπάθεια αναζήτησης εργασίας έπεφτε στο κενό καθώς εκτός από την αναπηρία υπάρχει και η δυσκολία της έλλειψης γνώσης των ελληνικών (τα αγγλικά του είναι εξίσου περιορισμένα). Η επιθυμία του να εργαστεί δεν ήταν απλώς ένας διακαής πόθος, αλλά βασίστηκε στα πρότερα βιώματά του: Εργάστηκε σε όλη του τη ζωή και συνέχιζε να εργάζεται σε όλο το ταξίδι του, μέχρι να φτάσει στην Ελλάδα. Για εκείνον αλλά και για πολλούς ακόμα, θεωρείται αυτονόητο ότι θα εργαστούν, θα παράγουν, θα παντρευτούν και θα κάνουν παιδιά. Σε μια δίκαιη κοινωνία θα ήταν συνολικά αυτονόητο.

Η υποστήριξη που αποφασίσαμε να προσφέρουμε στον Α. ήταν να βρεθούν οι πόροι για να αποκτήσει ένα πρόσθετο πόδι, να εκπαιδευτεί στη χρήση του και να μπορέσει να μετακινείται χωρίς πατερίτσες. Πλέον βρίσκεται στο τελικό στάδιο εκπαίδευσης και σε λίγες μέρες θα μπορέσει να περπατήσει ξανά με δύο πόδια και με νέα βήματα προς μια αυτόνομη ζωή μέσα στις γειτονιές και τη κοινωνία. Γιατί ο ίδιος δεν πίστεψε ποτέ ότι ως ΑμεΑ πρέπει να είναι αποκλεισμένος από τη ζωή της πόλης που ζει.

Μια τέτοια παρέμβαση όμως θα ήταν ελλιπής αν στόχευε μόνο στη βελτίωση του ατόμου. Γιατί για τον Α. και τον Ζ., η διεκπεραίωση των υποθέσεων τους σε μη προσβάσιμα κτίρια, όπως για παράδειγμα σε Δ.Ο.Υ της Αθήνας, το οποίο έχει πάρα πολλές σκάλες και στενό ασανσέρ δεν είναι απλή υπόθεση. Αν ο Ζ. δε συνοδευόταν από άνθρωπο της HumanRights360 στη συγκεκριμένη Δ.Ο.Υ. δε θα μπορούσε καν να ενημερώσει την υπάλληλο ότι θέλει να υποβάλει μια αίτηση (δεν υπάρχει γραμμένο ούτε ένα τηλέφωνο επικοινωνίας στην είσοδο του κτιρίου).

Είναι αυτονόητο ότι όλα τα παραπάνω που θέτουν και ένα πλαίσιο αντίληψης της κοινωνίας μας, απαιτούν να αντιμετωπιστούν σύμπλοκες καταστάσεις και πολύπλοκοι παράγοντες. Αφορά το ίδιο το άτομο να βελτιώσει τις δεξιότητές του, αφορά όμως και το περιβάλλον που πρέπει να σεβαστεί την ασφάλειά του και τα δικαιώματά του. Δυστυχώς, παρότι τα Ηνωμένα Έθνη ψήφισαν τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία το 2006, καθώς οι κοινωνίες αδυνατούσαν να ερμηνεύσουν προς όφελος των ΑμεΑ τη πρότερη Παγκόσμια Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ακόμα βλέπουμε καθημερινά κατάφωρες παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους. Ζούμε δηλαδή σε ένα πλαίσιο που δυσκολεύεται να δείξει ενσυναίσθηση και κατανόηση στο πως προωθείται μια δίκαιη και προσβάσιμη κοινωνία για όλους.

Περισσότερα από το VICE

Η Νύχτα που Κάποιος με Βιντεοσκοπούσε με Κινητό από το Παράθυρο του Σπιτιού μου στο Παγκράτι

Η Σμαράγδα Έχει Δει Θαμώνα να Τραβάει Μέχρι και Ψεύτικο Όπλο

Πήγαμε σε Μια Αθηναϊκή Παραλία και Προσπαθήσαμε να Βρούμε Νέους που Δεν Έχουν Τατουάζ