Ρωτήσαμε Επιστήμονες Γιατί μας Φρικάρουν Τόσο οι Κλόουν

Τι είναι πιο τρομακτικό από την τρομοκρατία; Οι κλόουν. Υπάρχει κάτι που μπορεί να φρικάρει περισσότερο τον κόσμο από τον βιολογικό πόλεμο; Ναι, αμέ - οι κλόουν. Είναι πιο τρομακτικοί οι κλόουν, από τον θάνατο; Για μερικούς ανθρώπους, η μετάβαση στη μετά θάνατον ζωή είναι προτιμότερη από μια συνάντηση με τον Μπόζο.

Σας ακούγεται μελοδραματικό; Μπορεί, όμως αυτά ήταν τα ευρήματα που προέκυψαν από μια πρόσφατη ανάλυση του Vox, η οποία εξέτασε τον φόβο για τους κλόουν, γνωστό και ως κλοουνοφοβία. Σε δημοσκόπηση του 2016 σε σχεδόν 2.000 Αμερικανούς, το 42% των συμμετεχόντων φοβόνταν τους διασκεδαστές του τσίρκου και των παιδικών πάρτι. Αυτά τα νούμερα ήταν σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες του Πανεπιστημίου Chapman, στις οποίες οι κλόουν βρέθηκαν στην κορυφή των φοβιών.

Διαβάστε ακόμα: Δείτε το Τρομακτικό Τρέιλερ για το Remake του It

Η κλοουνοφοβία ξεπέρασε τις φοβίες για τυχαίους πυροβολισμούς, για την κατάρρευση του ηλεκτρικού δικτύου και για τις μεγάλες φυσικές καταστροφές, με βάση τα στοιχεία του Chapman. Η αλήθεια, βέβαια, είναι ότι η μέθοδος της έρευνας είχε ατέλειες, ωστόσο η δημοσκόπηση αποκαλύπτει ότι οι κωμικοί με τα βαμμένα πρόσωπα και τις κόκκινες μύτες δεν ενθουσιάζουν τα πλήθη, όπως θα έπρεπε να κάνουν, σύμφωνα με την εκπαίδευσή τους.

Όμως πώς είναι δυνατόν ένα τόσο φιλικό άτομο –το οποίο χαρίζει μπαλόνια και χρησιμοποιεί το γέλιο, για να φέρει τη χαρά σε βαριά άρρωστα παιδάκια– να κάνει τους ανθρώπους να το βάζουν στα πόδια με το που τον βλέπουν; Οι ειδικοί πιστεύουν ότι οι κλόουν έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που τους κάνουν ανατριχιαστικούς. «Υπάρχει το ρίσκο του να νιώσεις ευάλωτος και εκτεθειμένος, καθώς οι κλόουν συχνά είναι απρόβλεπτοι», λέει ο Friedemann Schaub, κλινικός ιατρός και συγγραφέας του The Fear & Anxiety Solution (εκδ. Electronic University, H Λύση στον Φόβο και το Άγχος) . «Όταν πηγαίνεις στο τσίρκο, δεν ξέρεις αν θα σε ρεζιλέψουν ψεκάζοντάς σε με νερό ή αν θα σε ανεβάσουν στη σκηνή, για να σε κοροϊδέψουν. Ο κλόουν έχει μια εξουσία πάνω σου – όπως ο γελωτοποιός στην αυλή του βασιλιά, ο οποίος ήταν το μοναδικό άτομο που μπορούσε να πει την αλήθεια και πιθανώς να σε εκθέσει».

Επίσης, η όλη αμφίεση του κλόουν –τα υπερβολικά χαρακτηριστικά, το πολύχρωμο μακιγιάζ στο πρόσωπο, η κόκκινη μύτη– δεν βοηθάει την κατάσταση. «Το πρόσωπο του κλόουν παραβιάζει τις συνηθισμένες παραμέτρους που είμαστε προγραμματισμένοι να αναγνωρίζουμε σε μια ακίνδυνη έκφραση προσώπου», λέει ο Bruce Cameron, ψυχοθεραπευτής στο Ντάλας, ο οποίος έχει αναλάβει πολλούς ασθενείς με κλοουνοφοβία. «Η εμπειρία είναι ενοχλητική ή και σοκαριστική, επειδή ο εγκέφαλος πρέπει να κάνει επιπλέον βήματα, για να αποκωδικοποιήσει την έκφραση του προσώπου, ώστε να καταλάβει αν είναι φιλική ή εχθρική. Το μακιγιάζ μας δυσκολεύει να αναγνωρίσουμε τα συναισθήματα και τις προθέσεις».

Ο Schaub προσθέτει, «Από εξελικτική σκοπιά, όταν κάτι είναι μη αναγνωρίσιμο, όπως το πρόσωπο του κλόουν ή απρόβλεπτο, όπως η συμπεριφορά του, δεν θέλουμε να το προσεγγίσουμε και να αλληλεπιδράσουμε μαζί του, καθώς ο εγκέφαλός μας αισθάνεται ότι μπορεί να είναι επικίνδυνο». Εκτός από αυτό, η αύξηση των κλόουν-δολοφόνων και η εμμονή των μέσων ενημέρωσης με τους ανατριχιαστικούς κλόουν διαστρεβλώνουν ακόμη περισσότερο την εικόνα του γελωτοποιού και ενισχύουν τη φοβία. «Οι άνθρωποι μαθαίνουν πολλά από τα μέσα ενημέρωσης», λέει ο Martin Antony, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Ryerson του Τορόντο και συγγραφέας του The Anti-Anxiety Workbook (εκδ. The Guildford Press, Το Εγχειρίδιο του Αντιστρές). «Αν οι κλόουν παρουσιάζονται διαρκώς με σατανικό τρόπο ή απεικονίζονται να κυνηγούν ανθρώπους, οι θεατές μπορεί να συσχετίζουν σιγά-σιγά με αρνητικές και δυνητικά επικίνδυνες συμπεριφορές». Αυτό το άγχος μπορεί να πυροδοτηθεί ακόμη και όταν συναντούν έναν φιλικό κλόουν, σε ένα παιδικό πάρτι, ας πούμε. «Συνήθως, όταν οι άνθρωποι συνδέουν ένα συγκεκριμένο ερέθισμα με μια φοβία, η αντίδρασή τους είναι η ίδια σε οποιοδήποτε πλαίσιο», λέει ο Antony.

Φυσικά, τα επίπεδα της φοβίας για τους κλόουν ποικίλλουν, επομένως είναι επίσης σημαντικό να γίνει ένας διαχωρισμός ανάμεσα στους ανθρώπους που έχουν απλώς μια αποστροφή για τους κλόουν και εκείνους που πάσχουν από κλοουνοφοβία, λέει ο Antony. «Οι φοβίες είναι αντιδράσεις κατά τις οποίες ένα συγκεκριμένο ερέθισμα προκαλεί μια εξαιρετικά έντονη αντίδραση», λέει. «Επομένως, αν δεις έναν κλόουν και έχεις πραγματική φοβία, οι παλμοί σου θα εκτοξευτούν, μπορεί να ξεκινήσεις να ιδρώνεις, να νιώσεις ναυτία και να κυριευτείς από πανικό και τρόμο – θα θελήσεις να ξεφύγεις από αυτήν την κατάσταση όσο πιο γρήγορα γίνεται». Κάποιος ο οποίος απλώς βρίσκει δυσάρεστους τους κλόουν, από την άλλη, μπορεί να βρεθεί σε ένα καρναβάλι και να νιώσει άβολα βλέποντας έναν, όμως δεν θα καταβάλλει επιπλέον προσπάθειες, για να απεμπλακεί από την κατάσταση.

Οι ερευνητές ανυπομονούν να διερευνήσουν πώς και γιατί προκύπτει η κλοουνοφοβία, μιας και προς το παρόν δεν υπάρχουν πολλές επιστημονικές μελέτες. Μια πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε προ δύο μηνών στο European Journal of Pediatrics ήταν η πρώτη που όρισε την κλοουνοφοβία και τη μελέτησε, ιδιαίτερα πάνω σε παιδιά που δέχτηκαν επισκέψεις από κλόουν σε νοσοκομεία, μετά από ραντεβού (μέχρι σήμερα, δεν έχει γίνει έρευνα που να εξετάζει τη φοβία των ενηλίκων). Από τα 1.160 παιδιά από το Ισραήλ που παρατήρησαν οι επιστήμονες, το 1,2% φοβόταν τους κλόουν και παρουσίασε συμπεριφορές, όπως κλάματα και κρύψιμο πίσω από τους γονείς. Ο συντάκτης της έρευνας Noam Meiri παραδέχεται ότι το ποσοστό είναι χαμηλό, όμως πιστεύει ότι η έρευνα θα αποτελέσει το εφαλτήριο για περεταίρω μελέτες. «Είναι σημαντικό να εξετάσουμε αυτήν την πτυχή του συστήματος ιατρικής περίθαλψης, καθώς οι νοσοκομειακοί κλόουν συνηθίζονται πολύ», λέει. «Στο Ισραήλ τους συναντάς σε όλα τα νοσοκομεία».

Κάποιοι ειδικοί πιστεύουν επίσης ότι η κλοουνοφοβία πρέπει να οριστεί καλύτερα. Σε επιστολή τους προς τον συντάκτη, οι Ολλανδοί ερευνητές αμφισβήτησαν το κατά πόσο η χρήση της λέξης «παράλογος» στον ορισμό που έδωσε ο Meiri είναι κατάλληλη. «Προς το παρόν δεν υπάρχει συγκεκριμένος ορισμός για την κλοουνοφοβία στο ICD-10 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και στο DSM-V του Αμερικανικού Ψυχολογικού Συλλόγου, επομένως θα χρειαστεί να υπάρξει μια κοινή συμφωνία ως προς τον ορισμό από τους ερευνητές, ώστε να προχωρήσουν οι μελλοντικές έρευνες πάνω στο φαινόμενο», λέει ο Lennard van Venrooij, ερευνητής στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου του Λέιντεν στην Ολλανδία.

Ο ίδιος είναι, επίσης, ο συντάκτης μιας έρευνας που εξετάζει τους νοσοκομειακούς κλόουν από την οπτική γωνία των παιδιάτρων. «Ανησυχούμε ότι ίσως είναι πολύ σκληρό να λέμε ότι η κλοουνοφοβία είναι πάντα "παράλογη"… Το να την αποκαλούμε παράλογη, από τη στιγμή που κάποιος νιώθει κίνδυνο, ίσως τον αποτρέψει από το να αναζητήσει θεραπεία».

Ευτυχώς, αν τελικά επιλέξεις τον δρόμο της θεραπείας, η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία και ο νευρογλωσσολογικός προγραμματισμός (NLP) μπορούν να βοηθήσουν. «Το μυαλό είναι εξαιρετικά ευέλικτο, χρειάζεται απλώς να τροφοδοτηθεί με νέες πληροφορίες», λέει ο Schaub. «Η συνεργασία με έναν ψυχοθεραπευτή, ο οποίος θα αντιστρέψει τις αρνητικές πεποιθήσεις και θα εισάγει νέες και πιο ακριβείς, όπως το "οι κλόουν είναι ακίνδυνοι", είναι πολύ αποτελεσματική». Απλώς κρατήστε αποστάσεις από τους κινηματογράφους σε λίγους μήνες.

To άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο Tonic.

Περισσότερα από το VICE

Μια Φωτογράφιση Ζευγαριών που Κάνουν Αληθινό Σεξ για Διαφημιστική Καμπάνια

Δέκα Ερωτήσεις που Πάντα Ήθελες να Κάνεις σε Έναν Πορτιέρη

Η Παράνοια των Πανελληνίων Οδηγεί Κάποιους Μαθητές στα Χάπια