Σε μια σειρά από μπλε τετράδια, αυτά τα γνωστά σχολικά με τη λευκή ετικέτα, βρίσκονται σχέδια γεμάτα μηνύματα. Με το γκρι στην εικόνα από κραγιόνι να είναι πιο δυνατό, ένα κλουβί που πιάνει όλη τη σελίδα έχει γίνει φυλακή για ένα πουλί. MIN ΦILAKISIS KANENAN, γράφει σε ανάμικτα greeklish και ελληνικά η Amalaya. Ξεφυλλίζοντας τα άλλα τετράδια, βλέπεις χειροπέδες, κελιά, αλλά και βάρκες με ψαράδες, τον ήλιο να λάμπει και αυτοκίνητα. Την πραγματικότητα και την ελπίδα. Είναι οι Τίμιοι Παράνομοι.
Η έκθεση που οργάνωσαν σε δύο φάσεις -λόγω lockdown από τον κορονοϊό- οι κρατούμενοι μαθητές του 3ου Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας των φυλακών Διαβατών άφησε εξαιρετικές εντυπώσεις στην αίθουσα του Πειραματικού Κέντρου Τεχνών MOMus στο λιμάνι Θεσσαλονίκης. Περίπου 140 μαθητές σε συνεργασία με εννέα καλλιτέχνες, ζωγράφισαν, έγραψαν, φωτογράφισαν, παρουσίασαν. Δημιούργησαν πάνω στη ζωή τους, τα όνειρά τους, μέσα από τα κάγκελα. Με θεματικές το πρόσωπο, την ελευθερία και τη σιωπή στα γραπτά τους. Άνοιξαν ένα παράθυρο επικοινωνίας στον έξω κόσμο, όπως πετυχημένα ακούστηκε να λέει στο trailer του reopening ένας κρατούμενος χωρίς πρόσωπο.
«Για μένα, έχουν αλλάξει όλα, ήμουν ένας άνθρωπος που δεν γνώριζα τίποτα. Ήμουν αλλιώς έξω», λέει στο VICE ένας από τους μαθητές–κρατούμενους, ο Kamar, μέσα από το τηλέφωνο των φυλακών Διαβατών. Οι κρατούμενοι δεν ήταν εκεί, παρά μόνον κάποιοι που πλέον είναι ελεύθεροι. Όμως στο σχολείο δεύτερης ευκαιρίας αισθάνονται πράγματι ελεύθεροι. «Όση ώρα είμαι στο σχολείο δεν νιώθω ότι είμαι στη φυλακή. Όταν το Σαββατοκύριακο δεν έχω σχολείο, νιώθω άσχημα. Όταν έρχεται η ώρα και χτυπάει το κουδούνι και φεύγουμε στενοχωριέμαι. Μου παίρνουν κάτι από μέσα μου», εξομολογείται.Στο μπλε τετράδιο του πρότζεκτ «Ο κύκλος εις τον κύβον», στο εργαστήριο με συντονιστή τον εικαστικό Δημήτρη Αμελαδιώτη, ζωγράφισε ένα ποτήρι μπίρα και ένα αυτοκίνητο. Και στο κείμενο που έγραψε στο πλαίσιο του εργαστηρίου φιλοσοφίας και γραφής του θερινού σχολείου δεύτερης ευκαιρίας, έχει αποφασίσει: «Και νόμος και παρανομία, είναι στο αίμα του ανθρώπου, γιατί ο νόμος είναι τυφλός και ο άνθρωπος κουφός». Όταν ήταν ελεύθερος πήγε μόνον τρία–τέσσερα χρόνια στο σχολείο, όπως μας είπε. Δεν πρόλαβε. «Αυτή είναι η δεύτερη ευκαιρία στη ζωή μου», ανέφερε μιλώντας για το σχολείο των φυλακών.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Ο τίτλος της έκθεσης και η φράση «Τίμιοι Παράνομοι», προήλθε από έναν πρώην κρατούμενο, τον Besnik, υποδηλώνonτας τη ρευστή εισχώρηση της ηθικής μεταξύ του νόμιμου και του παράνομου. Ένας Besnik, που μπορεί να είναι ο ίδιος, γράφει πάντως στο βιβλίο των κειμένων των εκπαιδευόμενων κρατουμένων ότι στη φυλακή ο χρόνος κυλάει αργά και εναντίον των αγαπημένων προσώπων και των ονείρων. «Καθημερινά η ρουτίνα μ’ έχει σκουριάσει σωματικά με την άθλια συμβίωση στους θαλάμους και τα λιωμένα στρώματα που με κρατάνε χωρίς ύπνο», γράφει και υπογράφει με το όνομά του και δίπλα, «ένας κρατούμενος δίχως φωνή».Στους διαδρόμους της έκθεσης βλέπεις έργα που σε βάζουν στο κλίμα της φυλακής. Όπως τα τέσσερα ανδρείκελα σε φυσικό μέγεθος δεμένα σε δυάδες σε επιμέλεια της Μαρίας Ζυγούρη. «Ο Frankestein και οι Νύφες του Frankestein», τιτλοφορείται. Το ένα ανδρείκελο λέγεται S.O.K.E.R. από τα αρχικά των ονομάτων των συμμετεχόντων. Όμως αυτό σημαίνει και «τί κάνεις» στα τσιγγάνικα, όπως εξηγεί η πινακίδα. Το ανδρείκελο φοράει μία μπλούζα με υψηλό συμβολισμό. «Only God can judge me» (Μόνο ο Θεός μπορεί να με κρίνει), γράφει. Στο αριστερό μπράτσο εξηγείται ότι έχει τατουάζ μία αράχνη που βλέπει προς τα κάτω. Σημάδι της φυλακής ότι σταμάτησε να είναι παράνομος. Και ελπίδα της έκθεσης για την επόμενη μέρα.
Ο Έντρι από το τηλέφωνο της φυλακής μας λέει πόσο περήφανος είναι που πηγαίνει στο σχολείο δεύτερης ευκαιρίας και πόσο χαρούμενος που συμμετείχε στην έκθεση. «Έχω πάρει τέσσερα πτυχία» μεταφέρει και το χαμόγελό του βγαίνει έξω από τα κάγκελα. Πληροφορική, ελληνομάθεια, αγγλικά, δημιουργική γραφή και συνεχίζει να μαθαίνει στα 32 του χρόνια. «Εδώ στο σχολείο είναι σαν να είσαι έξω, είναι πράγματι δεύτερη ευκαιρία για μένα», μεταφέρει και περιμένει να αποφυλακιστεί για να συνεχίσει στο λύκειο. Στο μπλε τετράδιο ζωγράφισε μία μεγάλη ανοιχτή παλάμη. Και δίπλα χειροπέδες. «Ξαφνικά όλα άλλαξαν για μένα και την οικογένειά μου. Η μέρα της σύλληψης είναι ένα κακό όνειρο για μένα», γράφει στο βιβλίο των εκπαιδευόμενων σε ένα κείμενο που έχει τίτλο «Κίνηση απελευθέρωσης». Περιγράφει όλα τα βήματα. Της ελπίδας και της απογοήτευσης. Τις αιτήσεις αποφυλάκισης και τις απορριπτικές αποφάσεις. Μέχρι την καταδικαστική απόφαση, αλλά και το «παράθυρο» του σχολείου.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
«Σε αυτή την έκθεση τα εντός και τα εκτός συναντιούνται. Πρόκειται για το αποτέλεσμα μιας συλλογικής δουλειάς. Αυτή η έκθεση είναι ένας ακόμη τόπος συνάντησης, μια ευκαιρία αλληλεπίδρασης με τον έξω κόσμο», είπε στα εγκαίνια η διευθύντρια του σχολείου δεύτερης ευκαιρίας των Διαβατών, Μαρία Γκρίζου. «Δεν είναι φιλανθρωπία ή art therapy, είναι μια “απλή” συνάντηση μεταξύ δύο θεσμών, δύο κόσμων και μεταξύ ανθρώπων, που μόνο η σύγχρονη τέχνη μπορεί να δημιουργήσει», πρόσθεσε η Σοφία Ελίζα Μπουράτση, που επιμελήθηκε την έκθεση.
Αναφέρθηκε στα μηνύματα και τα χωρίς λογοκρισία κείμενα των κρατουμένων που μεταφέρθηκαν με τα λάθη τους. Όπως ακριβώς γράφηκαν. Αλλά έχουν καθαρή σκέψη. Για το πρόσωπο, την ελευθερία, τη σιωπή. «Η φυλακή μ’ έμαθε να κοιτάω τον άνθρωπο μέσα στα μάτια και να καταλάβω πολλά», γράφει για το Πρόσωπο ο Visi. «Ελευθερία είναι να επικοινωνείς με τον κόσμο. Ελευθερία είναι να είσαι έξω από τα κάγκελα. Ελευθερία είναι να ερωτευτείς», γράφει ένας άλλος. Και ένας τρίτος κλείνει με τη Σιωπή. «Είναι ο νόμος της φυλακής. Ο νόμος της σιωπής. Ή αλλιώς βλέπε, άκου, σώπα».
Κείμενα μέσα από τα οποία αντιλαμβάνεσαι τον πόνο, τον θυμό, την καθημερινότητα, αλλά και την προσδοκία για την επόμενη μέρα. Με σχέδια για το αύριο και για τους περισσότερους με επίκεντρο την οικογένεια.Ο Έντρι μιλώντας στο VICE ανοίγει τη χαραμάδα να μπει φως: «Είμαστε παράνομοι, αλλά είμαστε και τίμιοι. Δεν είμαστε αυτοί όπως μας βλέπουν απ’ έξω. Κάνουμε πράγματα περισσότερα από πολλούς που είναι έξω. Το συναίσθημα εδώ είναι διαφορετικό».
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Δείτε περισσότερες φωτογραφίες από την έκθεση Τίμιοι Παράνομοι που διοργανώθηκε στο MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών στη Θεσσαλονίκη:
Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.
Με την εγγραφή σας στο newsletter του VICE συμφωνείτε να λαμβάνετε ηλεκτρονικά ενημερώσεις που αφορούν το VICE, οι οποίες ορισμένες φορές ενδέχεται να περιλαμβάνουν διαφημιστικό ή/και χορηγούμενο περιεχόμενο.
