Σβάστικες, Δακρυγόνα και Καραμέλες: Η Μέρκελ στα Δέκα Χρόνια της Ελληνικής Κρίσης

Το καλοκαίρι του 2007, η Ελλάδα ήταν μια άλλη χώρα. Η Άνγκελα Μέρκελ είχε επισκεφθεί την Αθήνα, συνάντησε τον τότε πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή στη Ραφήνα και πόζαρε μαζί του με φόντο τη θάλασσα. Φορούσε ένα μπεζ σακάκι -τυπικό μερκελικό -και ο Καραμανλής ένα γαλάζιο καρό πουκάμισο. Ήταν η εποχή της αθωότητας. Η Γερμανίδα καγκελαρίος βρέθηκε, επίσης, στην Αθήνα τον Οκτώβριο του 2012. Τα πάντα είχαν έρθει τούμπα. Η Ελλάδα μετρούσε ήδη δύο χρόνια στην εποχή των μνημονίων. Στους δρόμους της πρωτεύουσας διαδήλωναν εναντίον της 50.000 άνθρωποι, κάποιοι ήταν ντυμένοι Ναζί και κρατούσαν σημαίες με τη σβάστικα. Ήταν η εποχή των τεράτων.

Η Mutti («μητερούλα») των Γερμανών επισκέπτεται αύριο (10/1) την Αθήνα, για τρίτη φορά έκτοτε. Τα τελευταία δέκα χρόνια ήταν ένα από τα πρόσωπα που ταυτίστηκαν με την ελληνική κρίση. Σήμερα, διανύοντας την τέταρτη συνεχόμενη θητεία της στην καγκελαρία κι έχοντας αποχωρήσει από την αρχηγία του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος (CDU) τον περασμένο Δεκέβριο, η Μέρκελ επισκέπτεται την Ελλάδα σε μια στροφή κατά την οποία η χώρα έχει ξεπεράσει τη μνημονιακή περίοδο - στα χαρτιά. Σημειολογικά και ουσιαστικά, η είσοδος της Ελλάδας στα μνημόνια και η έξοδος από αυτά, βρήκαν τη Γερμανίδα καγκελάριο στην ίδια θέση. Το κεντρικό θέμα της αυριανής επίσκεψης στην Αθήνα είναι εκ των πραγμάτων το Μακεδονικό. Η Μέρκελ έρχεται να υπενθυμίσει την επιθυμία της Δύσης να ψηφιστεί στην ελληνική Βουλή η συμφωνία των Πρεσπών. Το VICE θυμάται στιγμιότυπα της ταραχώδους σχέσης της καγκελαρίου με την ελληνική πολιτική σκηνή και την ελληνική κοινή γνώμη την τελευταία δεκαετία, προσπαθώντας να απαντήσει στο ερώτημα, «Εντέλει, πόσο μας ωφέλησε η Άνγκελα Μέρκελ»;

Στο ξεκίνημα της ελληνικής κρίσης, η Μέρκελ ήταν η «κακή», έναντι του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε – στη συνέχεια οι ρόλοι αντιστράφηκαν. Ο πρώην Υπουργός Οικονομικών, Γιώργος Παπακωνσταντίνου, σε πρόφατο άρθρο του στα ΝΕΑ, με τίτλο «Η καγκελάριος και εμείς», περιέγραψε την επίσκεψη στο Βερολίνο με τον τότε πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου, πριν την υπογραφή του πρώτου μνημονίου. «Την άνοιξη του 2010, ένα πράγμα ήταν σίγουρο: μηχανισμός στήριξης για την Ελλάδα δεν επρόκειτο να δημιουργηθεί πριν πειστεί η Γερμανίδα καγκελάριος ότι δεν υπήρχε άλλη λύση. Αρχές Μαρτίου, όταν τη συναντήσαμε στην πρώτη επίσημη επίσκεψη του Γιώργου Παπανδρέου στο Βερολίνο, αρνιόταν επίμονα να δεσμεύσει τη Γερμανία σε μία λογική χρηματοδοτικής στήριξης». Ο πρώην Γάλλος πρόεδρος, Νικολά Σαρκοζί, απέδωσε πιο γλαφυρά τη φοβερή δυστακτικότητα της Μέρκελ, η οποία κατηγορείται ότι την πρώτη περίοδο δεν είχε κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο. «Είναι αξιόλογη, αλλά έχει την τάση να περιμένει μέχρι το τελευταίο δευτερόλεπτο του τελευταίου λεπτού», είπε ο Σαρκοζί σε συνέντευξη στη Le Monde. «Στη διάρκεια της ελληνικής κρίσης, η Μέρκελ δεν ήθελε πρόγραμμα στήριξης. "Σου άρεσε η Lehman; Θα λατρέψεις την Ελλάδα", της είπα».

VICE Video: Αθήνα σε Έκσταση

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Το 2012, πρωθυπουργός είναι ο Αντώνης Σαμαράς. Κάνει στροφή 180 μοιρών και στηρίζει το μνημόνιο, παραδεχόμενος τη δραματική αλλαγή στάσης του στην πρώτη επίσκεψη στο Βερολίνο. Τα επόμενα χρόνια, οι ελληνο-γερμανικές σχέσεις, σε επίπεδο αρχηγών, περνούν μια μάλλον βατή περίοδο, σε βαθμό που λέγεται ότι συνεργάτες του Σαμαρά αποκαλούσαν, λόγω οικειότητας, τη Μέρκελ «Κική» - από το Αγγελική. Στις 9 Οκτωβρίου 2012, η καγκελάριος επισκέπτεται την Αθήνα. Διαδηλωτές συγκρούονται με την Αστυνομία, πέφτουν χημικά, κάποιοι ανεβαίνουν σε στρατιωτικά οχήματα, φορώντας στολές των Ναζί. Στον δρόμο έχει κατέβει τότε και ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας. Στο ασφαλές περιβάλλον της συνέντευξης Τύπου, η Μέρκελ, δίπλα στον Σαμαρά, ερωτάται γιατί επισκέπτεται την Αθήνα. «Ήρθα για να μάθω, όχι για να διδάξω», λέει. Στην ελαφριά πλευρά της ιστορίας, κάποιοι σχολιάζουν ότι η καγκελάριος ήρθε στην Αθήνα με το ίδιο πράσινο-λαδί σακάκι που φορούσε στον ποδοσφαιρικό αγώνα της Γερμανίας με την Ελλάδα (ηττηθήκαμε, με σκορ 4-2), νωρίτερα την ίδια χρονιά στο Euro.

Εκείνη την περίοδο, μεταξύ των χιλιάδων διαδηλωτών που έβγαιναν στους δρόμους, αναθάρρησαν λαθρόβια έντυπα και περιθωριακές ιστοσελίδες μέτρησαν χιλιάδες κλικ, διαδίδοντας θεωρίες συνωμοσίες και αντι-γερμανική χολή. Ήταν η εποχή που η λέξη «μερκελιστής» εκτοξευόταν ως βρισιά. Ένα από τα διαδεδομένα fake news έλεγε ότι η Μέρκελ ήταν κόρη του Χίτλερ. «Σύμφωνα με το αρχείο της Στάζι της Ανατολικής Γερμανίας, η κόρη του Χίτλερ τώρα κατέχει το ίδιο αξίωμα με τον πατέρα της – καγκελάριος της Γερμανίας», ήμασταν αναγκασμένοι να διαβάζουμε στα timeline. Και πιο κάτω: «Ο γιατρός Κλάουμπεργκ έφερε τη Γκρετλ Μπράουν στην ΛΔΓ (Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας). Ήταν η νεότερη αδελφή της συζύγου του Χίτλερ, Εύας Μπράουν. Η Γκρετλ Μπράουν επιλέχθηκε ως η παρένθετη μητέρα του απογόνου του Χίτλερ, που θα προέκυπτε μέσω της τεχνητής σπερματέγχυσης από το κατεψυγμένο σπέρμα του Χίτλερ». Μύλος.

Τον Μάιο του 2014, ο Αλέξης Τσίπρας μίλησε σε ανοιχτή συγκέντρωση στη Μυτιλήνη. Σε έντονο αντιπολιτευτικό τόνο, είπε ότι οι κάτοικοι της Λέσβου τα Χριστούγεννα του 1944 φώναζαν «Go back» προς τις αγγλικές δυνάμεις, που προσπάθησαν να αποβιβαστούν στο νησί. «Σήμερα η εποχή άλλαξε, αλλά το μεγάλο ζήτημα της εθνικής κυριαρχίας, ζήτημα ζωής και θανάτου για την Ελλάδα και τον λαό μας, είναι πάλι δραματικά επίκαιρο», έλεγε από το βήμα ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ. Ο ίδιος συνέχισε: «Και από κάθε δρόμο και πλατεία, από κάθε πόλη και χωριό, από κάθε κάλπη της επερχόμενης εκλογικής μάχης, είναι ανάγκη να προβάλλει η μεγάλη, ανυποχώρητη, αδιαπραγμάτευτη απόφασή μας: Go back! Go back, κυρία Μέρκελ, κύριε Σόιμπλε, κυρίες και κύριοι της συντηρητικής νομενκλατούρας της Ευρώπης». Τα επόμενα χρόνια, εκείνο το «Go back» επανήλθε πολλές φορές ως ειρωνεία προς τον σημερινό πρωθυπουργό. Ο ίδιος ρωτήθηκε από τον Νίκο Χατζηνικολάου στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του AΝΤ1, αν το μετάνιωσε: «Πολιτικά ήταν απολύτως σωστό το σύνθημα. Αλλά επειδή με ρωτάτε σε προσωπικό επίπεδο, πρέπει να σας πω ότι όταν γνωρίζεις έναν άνθρωπο και μιλάς μαζί του, είναι διαφορετικό από την εικόνα», απάντησε ο πρωθυπουργός.

Υπήρξαν και πιο νόστιμες στιγμές. Τον Μάρτιο του 2015, ο Αλέξης Τσίπρας είναι πλέον πρωθυπουργός και επισκέπτεται το Βερολίνο. Η ελληνική αντιπροσωπεία κάθεται στο τραπέζι απέναντι από τη Μέρκελ και τους συμβούλους της, όμως γίνεται αντιληπτό ότι ένας κίτρινος φάκελος, που ενδεχομένως περιείχε χρήσιμα έγγραφα για τις διαπραγματεύσεις, είχε κάνει φτερά. Επικράτησε αμηχανία μπροστά στις κάμερες. Ο Νίκος Παππάς ρώτησε ένα από τα μέλη της αποστολής. «Το αρχείο; Στην τσάντα, στην τσάντα σου θα είναι».- «Όχι, αυτή είναι δική μου», απάντησε εκείνος, ενώ κάποιος τρίτος αναρωτήθηκε: «Τι θα κάνουμε τώρα με τους δικούς μου φακέλους; Ποιος το πήρε, ρε;». - «Ο κίτρινος, ο κίτρινος Βαγγέλη», ακούγεται να λέει κάποιο μέλος της ελληνικής αποστολής. Η Άνγκελα Μέρκελ στην άλλη άκρη του τραπεζιού παρακολουθούσε το ίδιο αμήχανη τη σκηνή. Τελικά, η συζήτηση ξεκίνησε χωρίς τον κίτρινο φάκελο.

Την επομένη του δημοψηφίσματος, το βράδυ της Δευτέρας 6 Ιουλίου 2015, η Μέρκελ φέρεται να παρουσίασε στον Γάλλο πρόεδρο Φρανσουά Ολάντ το σχέδιο του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε για την προσωρινή έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ. Ο Ολάντ περιγράφεται ότι αντέδρασε έντονα. Στην Αθήνα οι τράπεζες ήταν κλειστές. Στη Σύνοδο Κορυφής που ξεκίνησε την επόμενη Κυριακή -και ολοκληρώθηκε τα ξημερώματα της Δευτέρας με τον επίπονο ελληνικό συμβιβασμό- το κλίμα ήταν αφόρητα βαρύ εναντίον της ελληνικής αντιπροσωπείας. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόλαντ Τουσκ, μιλώντας στην Καθημερινή, περιέγραψε εκείνες τις δραματικές ώρες ως εξής: «Ο Σόιμπλε πίστευε και έστειλε ξεκάθαρα το μήνυμα πως η έξοδος από το ευρώ θα ήταν καλύτερη τόσο για την Ελλάδα όσο και για την Ευρώπη. Για τη Μέρκελ, αυτό ήταν ένα δυνατό διαπραγματευτικό εργαλείο, αλλά όχι ο πολιτικός της στόχος». Πρόσφατα, σε ντοκιμαντέρ του γερμανικού κρατικού καναλιού ARD, συνεργάτης του Σόιμπλε αποκάλυψε ότι ο πρώην Υπουργός Οικονομικών είχε εξετάσει, εν μέσω της ελληνικής κρίσης, να ανατρέψει την Άνγκελα Μέρκελ και να αναλάβει ο ίδιος την καγκελαρία. Τίποτα από αυτά δεν έγινε. Την περασμένη Άνοιξη, με αφορμή την ιταλική κρίση, η Μέρκελ θυμήθηκε το ελληνικό καλοκαίρι του 2015: «Όπως και με το παλιό δίδυμο Αλέξη Τσίπρα-Γιάνη Βαρουφάκη, έτσι και τώρα όλα δείχνουν ότι μια νέα ιταλική κυβέρνηση θα προκαλέσει σύγκρουση», είπε.

Το καλοκαίρι του 2015, εκτός από το Grexit, η Ελλάδα έπρεπε να διαχειριστεί και την κορύφωση της προσφυγικής κρίσης. Στο τέλος εκείνης της χρονιάς, η Μέρκελ αποφάσισε να ανοίξει τα σύνορα της Γερμανίας σε περισσότερους από ένα εκατ. πρόσφυγες, οι οποίοι κατέφθαναν με βάρκες στα ελληνικά νησιά. Σε μια περίοδο που φούντωνε στην Ευρώπη ο ρατσιστικός λόγος και η ισλαμοφοβία, η καγκελάριος είπε την περίφημη φράση "Wir schaffen das" (Θα τα καταφέρουμε). Τα επόμενα χρόνια, όταν η άνοδος της ακροδεξιάς και του λαϊκισμού δημιούργησε νέα δεδομένα στη γερμανική πολιτική σκηνή, η ίδια δήλωσε ότι αναθεώρησε - «έγινε ένα απλό σύνθημα, κενό νοήματος», είπε. Το περασμένο καλοκαίρι, ο κ. Τσίπρας έκανε γνωστή τη σύναψη διμερούς συμφωνία με τη Γερμανία, ώστε να επιστρέψουν παράτυποι μετανάστες στην Ελλάδα. Ο αντιπολίτευση στην Αθήνα και ο διεθνής Τύπος χαρακτήρισαν τη συμφωνία ως ανέλπιστο δώρο του Έλληνα πρωθυπουργού προς τη Γερμανίδα καγκελάριο.

Είναι φανερό ότι η κατάσταση έχει αντιστραφεί. «Η Μέρκελ απέδειξε πόσο σημαντική είναι η υπεύθυνη ηγεσία», έγραψε ο Έλληνας πρωθυπουργός τον Σεπτέμβριο στο αφιέρωμα για τα 70 χρόνια της γερμανικής Die Welt. Η αλήθεια είναι ότι τους τελευταίους μήνες, οποιαδήποτε καλή επίδοση του Αλέξη Τσίπρα ερμηνεύεται περίπου ως χατίρι της Μέρκελ, όπως για παράδειγμα η μη περικοπή των συντάξεων. Δεν είναι ακριβώς έτσι. Η Γερμανίδα καγκελάριος εκλέχθηκε τον περασμένο Μάρτιο για τέταρτη συνεχόμενη θητεία, όμως ηγείται ενός οριακού συνασπισμού κι επιπλέον πρέπει να αντιμετωπίσει την πολιτική φθορά που φέρνουν 15 χρόνια στο τιμόνι της ισχυρότερης οικονομίας της Ευρώπης. Πριν από ακριβώς έναν μήνα, παράδωσε τη σκυτάλη του CDU στην στενή συνεργάτιδά της, Ανεγκρετ Κραμπ - Καρενμπάουερ. Η ακροδεξιά και ο λαϊκισμός κερδίζουν συνεχώς έδαφος στο Βερολίνο, έτσι οι ειδικοί εξηγούν ότι η κάθε της απόφαση θα πρέπει να ερμηνεύεται μέσα από το πρίσμα της εσωτερικής πολιτικής σκηνής στη Γερμανία, αλλά και των ισορροπιών στις Βρυξέλλες. Στις 14 Δεκεμβρίου, Τσίπρας και Μέρκελ συναντήθηκαν για τελευταία φορά στη Σύνοδο Κορυφής. Σε ένα στιγμιότυπο που έπιασε ο φακός, ο Έλληνας πρωθυπουργός πρόσφερε στην καγκελάριο μία καραμέλα για τον πονόλαιμο.

Περισσότερα από το VICE

Οι «Ανώνυμοι Μάρτυρες» στην Ελλάδα Δίνουν Συνέντευξη στην Τηλεόραση

Το Ελληνικό «Casa de Papel»: Το Ανεξιχνίαστο Ριφιφί στην Τράπεζα Εργασίας

Ο Γιάννης Μπούκης Αγαπάει το Kickboxing, τη Hip Hop και τον Πειραιά