Αυτοί που Επιστρέφουν στα Σπίτια τους, Κυρίως Επειδή Τελειώνει ο Πόλεμος

Ο Jailawi Lapeer και η Al Jasim Abbas είναι ένα ζευγάρι Ιρακινών από την πόλη Καρμπαλά, μιάμιση ώρα έξω από τη Βαγδάτη. Έφτασαν στην Ελλάδα στις 25 Αυγούστου του 2017. Από το Ιράκ, πέρασαν στην Τουρκία και από εκεί στο Καστελόριζο και μετά στην Κω, φτάνοντας τελικά στην Αθήνα. Ο Jailawi εργαζόταν στην πατρίδα του ως βοηθός μάγειρα σε εστιατόριο, συνδράμοντας παράλληλα στα θρησκευτικά του καθήκοντα τον τοπικό ιμάμη. Η δουλειά δεν πήγαινε άσχημα, όμως το νεαρό ζευγάρι αποφάσισε να ταξιδέψει μέχρι την Ελλάδα, επειδή εδώ είχε προηγουμένως εγκατασταθεί η οικογένεια της Al Jasim. Το νεαρό ζευγάρι απέκτησε το τρίτο του παιδί στην Αθήνα. Ωστόσο, σύντομα οι συγγενείς της συζύγου αποφάσισαν να γυρίσουν στο Ιράκ και αυτό άλλαξε τα σχέδια του νεαρού ζευγαριού, που μετά τη γέννηση του παιδιού τους δεν μπορούσαν να ανταπεξέλθουν μόνοι τους στα έξοδα. Αδυνατώντας να βρουν δουλειά, αποφάσισαν να επιστρέψουν στην πόλη τους, όπου είχαν δικό τους σπίτι και οι συγγενείς θα μπορούσαν να τους βοηθήσουν στην ανατροφή των παιδιών. Άλλωστε, η Al Jasim χρειαζόταν τη στήριξη των γονιών της, αφού το 2006 ακρωτηριάστηκε στο δεξί της πόδι, όταν έπεσε θύμα πυροβολισμού από ληστές, την ώρα που πήγαινε για ψώνια με τη μητέρα της. Παρά την εξάμηνη νοσηλεία στο νοσοκομείο, ο περιορισμένος νοσοκομειακός εξοπλισμός και το υποστελεχωμένο νοσοκομείο δεν μπόρεσε να αποτρέψει τον ακρωτηριασμό. Πριν από το ταξίδι της επιστροφής στην πατρίδα, ο Jailawi είχε μιλήσει με φίλους στο Ιράκ και είχε βρει δουλειά σε ένα καινούριο εστιατόριο.

Ο Jailawi Lapeer και η Al Jasim Abbas είναι δύο από τους συνολικά 40.000 πρόσφυγες και μετανάστες που τα τελευταία χρόνια αποφάσισαν να εγκαταλείψουν το όνειρο της ζωής στην Ευρώπη και να επιστρέψουν στις πατρίδες τους. Σύμφωνα με τη Χριστίνα Νικολαΐδου από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ), «από το 2010 μέχρι σήμερα, έχουν συμμετάσχει στο πρόγραμμα εθελούσιων επιστροφών και επανένταξης του ΔΟΜ περισσότεροι από 40.000 άνθρωποι, με σκοπό να επιστρέψουν στις πατρίδες τους και να συνεχίσουν εκεί τη ζωή τους».

Σύμφωνα με στοιχεία του ΔΟΜ, από τον Ιούνιο του 2016 έως το τέλος Απριλίου του 2018, πραγματοποιήθηκαν 10.576 εθελούσιες επιστροφές σε 84 χώρες καταγωγής, με την πλειονότητα των ανθρώπων που αποφάσισαν να επιστρέψουν να κατάγεται από το Πακιστάν (3.105), το Ιράκ (1.980), το Αφγανιστάν (1.096), τη Γεωργία (1.044) και την Αλγερία (986). Οι περισσότερες επιστροφές αφορούν σε χώρες που πλέον δεν βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση, μιας που από τους διεθνείς κανόνες ασφαλείας απαγορεύεται να πραγματοποιηθεί επιστροφή μεταναστών σε εμπόλεμη περιοχή.

Η Χριστίνα Νικολαΐδου λέει στο VICE ότι «οι λόγοι που οδηγούν τους ανθρώπους στην απόφαση να επιστρέψουν στις πατρίδες τους ποικίλουν και δεν θα πρέπει να συνδεθούν αποκλειστικά με το κλείσιμο των συνόρων και τη ζωή των προσφύγων στα κέντρα φιλοξενίας. Αν και κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή, μπορούμε να πούμε ότι οι περισσότεροι αιτούντες επιθυμούν να γυρίσουν, επειδή πιστεύουν ότι εκεί θα χτίσουν καλύτερα τη ζωή τους επαγγελματικά. Κάποιοι από αυτούς προσπάθησαν να βρουν δουλειά στην Ελλάδα ή και γενικότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ωστόσο δεν τα κατάφεραν και γι’ αυτό θέλουν να προσπαθήσουν ξανά στις χώρες τους, όπου άλλωστε οι συνθήκες διαβίωσης μπορεί να έχουν βελτιωθεί από τότε που έφυγαν. Ακόμη, συναντάμε πολλούς ανθρώπους που θέλουν να σμίξουν ξανά με την οικογένειά τους ή αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας, την ώρα που άλλοι έχουν λύσει πια τα προσωπικά προβλήματα που τους απομάκρυναν από την πατρίδα τους και απλώς θέλουν να επιστρέψουν στον τόπο καταγωγής τους. Το γεγονός ότι οι επιστροφές δεν συναρτώνται απόλυτα με το κλείσιμο των συνόρων φαίνεται και από το γεγονός ότι στο πρόγραμμα εθελούσιων επιστροφών συμμετέχουν και άτομα που έχουν μείνει για χρόνια στην Ελλάδα -ακόμη και μια δεκαετία- και τώρα απλώς θέλουν να επιστρέψουν στις πατρίδες τους για προσωπικούς ή οικονομικούς λόγους».

Πράγματι, ενώ το 2016 και το 2017, χρονιές κατά τις οποίες η λεγόμενη βαλκανική οδός είχε πια κλείσει, επέστρεψαν εθελοντικά στις πατρίδες τους 6.153 και 5.657 μετανάστες αντίστοιχα, το 2013 επέστρεψαν εθελοντικά περισσότεροι από 9.000, αν και τα σύνορα ήταν ακόμη ανοιχτά. Παρ’ όλα αυτά, αρκετοί αιτούντες άσυλο που ξέρουν ότι η αίτηση τους κατά πάσα πιθανότητα θα απορριφθεί, καθώς δεν προέρχονται από εμπόλεμη περιοχή, την αποσύρουν και ζητούν την επιστροφή στην πατρίδα τους.

VICE Video: Πρόσφυγες Επιστρέφουν Παράνομα στην Τουρκία Απογοητευμένοι από την Ελλάδα

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Ένας από τους μετανάστες που αποφάσισε να γυρίσει σύντομα στην πατρίδα του ήταν ο Nozari Sharim, που μετά από πέντε μήνες έκανε αίτηση για εθελοντική επιστροφή. «Καθώς οι μήνες περνούσαν και λόγω των δυσκολιών που αντιμετώπιζα στην Ελλάδα, ξεκίνησα να σκέφτομαι τους φίλους και την οικογένειά μου. Μου έλειπαν αρκετά και έτσι αποφάσισα να γυρίσω στην πατρίδα μου», είπε ο ίδιος.

Στην Αθήνα λειτουργεί το μοναδικό στον κόσμο ανοιχτό κέντρο φιλοξενίας για εγγεγραμμένους στο πρόγραμμα των εθελούσιων επιστροφών (OCAVRR), που παρέχει στέγαση σε ευάλωτες ομάδες επωφελούμενων, όπως εγκύους, μονογονεϊκές οικογένειες, ηλικιωμένους, ασυνόδευτους ανηλίκους. Από τον Ιούνιου του 2016 έως και τον Απρίλιο του 2018, το OCAVRR έχει φιλοξενήσει 2.457 επωφελούμενους, εκ των οποίων οι 2.205 επέστρεψαν στις πατρίδες τους. Εκτός από την ασφαλή επιστροφή τους, ο ΔΟΜ προσφέρει οικονομική βοήθεια σε όσους θέλουν να δημιουργήσουν κάποια επιχείρηση στις χώρες καταγωγής τους. Μέχρι σήμερα, υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 2.200 άτομα έχουν καταφέρει να φτιάξουν μικρομεσαίες επιχειρήσεις στις πατρίδες τους. Ένα από αυτά είναι ο Fadil από το Μαρόκο, που ήρθε στην Ελλάδα ως οικονομικός μετανάστης και δούλεψε για τέσσερα χρόνια. Εξαιτίας της οικονομικής κρίσης έμεινε άνεργος και αποφάσισε να επιστρέψει εθελούσια στο Μαρακές, την ιδιαίτερη πατρίδα του, όπου με το πρόγραμμα του ΔΟΜ -συγχρηματοδοτούμενο από την Ε.Ε. και το ελληνικό κράτος- άνοιξε ένα κρεοπωλείο.

Σχετικά με το θέμα της επανεγκατάστασης, ο Δανιήλ Εζράς, που δημιούργησε το πρόγραμμα εθελούσιων επιστροφών για τον ΔΟΜ, λέει στο VICE: «Κανείς δεν αφήνει το σπίτι του και την οικογένειά του, αν μπορεί να ζήσει με αξιοπρέπεια εκεί όπου γεννήθηκε. Πολλοί άνθρωποι που αναγκάστηκαν να έρθουν στην Ελλάδα, για να βρουν να φάνε, κατέληξαν σε χειρότερες συνθήκες διαβίωσης, αφού στις χώρες υποδοχής συχνά είναι απροστάτευτοι από κυκλώματα και χωρίς χαρτιά. Είναι ευάλωτοι σε ακραίες μορφές κακοποίησης και εκμετάλλευσης. Βλέποντας ότι η χώρα υποδοχής τελικά δεν τους προσφέρει μια καλύτερη ζωή, αρκετοί από τους μετανάστες παίρνουν την απόφαση να γυρίσουν πίσω. Όμως, η απλή επιστροφή δεν είναι λύση και γι’ αυτό προσπαθούμε, μαζί με τον ασφαλή γυρισμό, να προσφέρουμε μια ουσιαστική επανεγκατάσταση που θα δώσει στους ανθρώπους τη ζωή που έψαχναν, όταν έβαζαν σε κίνδυνο τη ζωή τους, για να φτάσουν στην Ευρώπη. Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό και για τις χώρες καταγωγής, πολλές από τις οποίες έχουν ερημώσει από τα μεγάλα κύματα μετανάστευσης προς το εξωτερικό. Αν και στην Ελλάδα έχουν γίνει βήματα, δυστυχώς σήμερα τα χρήματα δεν φτάνουν και μπορούμε να προσφέρουμε υλική βοήθεια μόνο στο 18% των αιτούντων εθελούσιας επιστροφής, ώστε να φτιάξουν μια επιχείρηση στις πατρίδες τους. Άλλες χώρες, όπως η Νορβηγία και η Γερμανία, προσφέρουν την παραπάνω βοήθεια στο 100%. Αυτό πρέπει να αλλάξει, επειδή όλοι όσοι επιστρέφουν πρέπει να έχουν το δικαίωμα σε μια καλύτερη ζωή».

To άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE US.

Περισσότερα από το VICE

Πώς Είναι να Ζεις σε Ένα Σπίτι 19 τ.μ. στο Κέντρο της Αθήνας

Εδώ θα Διαβάσεις Όλα Όσα Χρειάζεται να Ξέρεις για την Κεταμίνη

Εσύ Πότε θα Γίνεις Μάνα;