De laatste Oedegen, in het Verre Oosten van Rusland

Het was in de late namiddag toen ik voor het eerst Krasny Yar binnenstapte, een dorp in de Primorje regio in het verre oosten van Rusland, dicht bij Noord-Korea en Japan. Die dag ging de temperatuur even snel omlaag als de zon zakte. We waren met drie mensen in een busje, waarvan de andere twee bij aankomst werden begroet door hun familie en hun eigen weg gingen. Ik - daarentegen - moet op zoek naar mijn gids die me vertelde te “stoppen bij het huis voorbij de brug.”

De buschauffeur had door dat ik op zoek was naar iemand, ik vertel hem dat ik een afspraak heb met Yura, waarop hij zijn telefoon uithaalt en belt. Twee minuten later staat Yura - gekleed in een dikke bruine jas, sneeuwbotten en een jagersmuts - voor me met een sneeuwmobiel. “Welkom in Krasny Yar! Kom erbij, we vertrekken,” zegt de jonge kerel. We volgen de weg onder een heldere, blauw-paarse hemel. 

Yura is een 30-jarige Oedeeg - of Udege. Hij groeide hier, in Krasny Yar, op. Onder zijn uitdrukkingsloze gezicht schuilt een vriendelijke kerel die heel nieuwsgierig is naar mij en zijn uiterste best doet om het me comfortabel te maken. Na even kunst te studeren, ging hij aan de slag met botten (sculpturen, nvdr.) in zijn thuisstad. Doordat hij ook Engels spreekt, begroet hij soms toeristen en buitenlanders die passeren in het stadje. Zijn huis, net zoals de andere woningen in de stad, is gemaakt van hout; simpel, warm en comfy. Hij woont vlak naast zijn ouders. Die avond eten we samen met hen. We doen wat aan cultuuruitwisseling over een bord met rund gevulde ravioli en een aantal glazen wodka. 

De Oedegen zijn een van de 40 inheemse stammen die overleven op Russisch grondgebied. De meeste van deze volkeren leven in Siberië of in het verre oostelijke deel, wat zo’n derde van het Russisch grondgebied uitmaakt. Zoals vele andere stammen, kennen ook de Oedegen uitdagingen op vlak van het behoud van hun cultureel erfgoed. Vandaag telt het volk zo’n 1600 individuen over de hele wereld, waaronder 500 in Krasny Yar, de geboorteplek van de gemeenschap. 

Deze stam heeft altijd al geleefd omringd door het taiga woud, wat ze beschouwen als hun thuis. Dit volk, stammend van nomadische voorouders, daalde telkens af langs de Bikin rivier naar de uitgestrekte taiga landschappen waar ze tijdelijk kampeerden voor het jachtseizoen. “Op het einde van het Sovjet tijdperk ontdekten we een nieuwe maatschappij die alle lokale gemeenschappen wilde verenigen,” vertelt Yura. “Na een aantal jaar begonnen mensen te settelen, huizen te bouwen en Russisch te leren.” 

Na de val van het Oostblok werden deze mensen achtergelaten aan hun lot, de inheemse volkeren voelden zich in de steek gelaten. “In de tijd van de Sovjet-Unie hadden we meer kansen, we waren welvarender,” vertelt Vladimir (73), een houtbewerker uit Krasny Yar. In de jaren ‘70 was Vladimir een wiskunde en fysica leerkracht in Luchegorsk - een stad 150 km verderop die voornamelijk aantrekkelijk was door zijn kool in het Sovjet tijdperk. Toen het gedaan was met de Sovjet-Unie, viel die aantrekkingskracht weg. Daarom besloot Vladimir in 1990 om terug te keren naar zijn geboortedorp om er te werken met hout en er kunst geïnspireerd door zijn eigen cultuur te maken.

De houtbewerker nodigde me uit bij hem thuis om zijn werkplaats en werk - dat hij in een klein hutje naast het huis uitvoert - te tonen. We zitten aan de keukentafel met een kopje thee van een lokaal kruid uit zijn tuin, terwijl hij me zijn vak uitlegt: “De meeste kleine beeldjes zijn decoraties en talismannen. Ik heb ook grotere beelden in mijn studio die ik verkoop aan mensen uit de stad.”

Hoewel Vladimir de Sovjet-periode mist, is hij blij om terug thuis te zijn en te werken met hout om te beeldhouwen, dingen te maken die te maken hebben met zijn culturele identiteit. “Het is een manier om de cultuur in leven te houden,” zegt hij. “Onze president geeft niet om ons, hij pusht de jongere generatie om het dorp te verlaten en betere levens te zoeken elders. En dat snap ik.” 

Wanneer het weer meezit, neemt Yura de kinderen uit het dorp mee om te gaan skiën met huskies in de natuur. Hij heeft een groep honden voor transport en een groep voor plezier en sport. “Elk kind doet hun skilatten aan en kiest een hond om hen vooruit te trekken in de sneeuw. Het is leuk en ze sporten tegelijk,” zegt hij. “Ik maak meestal gebruik van die momenten om hen een paar woordjes Oedegeïsch te leren, aangezien al onze lessen in het Russisch zijn nu. Onze inheemse taal is aan het verdwijnen en de jongere generatie heeft al snel de neiging hun roots te vergeten wanneer ze ouder worden. Het is niet veel, maar het helpt ze de taal van onze voorouders te onthouden.” 

Volgens een onderzoek in 2010, konden nog 62 mensen Oedegeïsch spreken. Yura heeft geen perfecte beheersing van de taal, maar kent er genoeg van om de basis uit te leggen aan de kinderen. Hij is zich ervan bewust dat het dialect geen nut heeft voor de jongeren in de toekomst, maar hij doet het om ervoor te zorgen dat het cultureel erfgoed niet voorgoed verdwijnt.

Na een uur door de taiga te rijden en langs de bevroren Bikin, ga ik naar de ouders van Yura en zijn kleine zusje Valeria, die 11 jaar oud is. Ze komt aangerend om me te begroeten, ondanks haar verlegenheid. Ze vraagt haar broer of ik haar enkele woorden Engels kan leren. Ze toont me haar kamer en schrijft een Russisch woord op het whiteboard aan de muur. Met behulp van Google legt ze me uit dat ze me Russisch wil leren terwijl ik haar Engels leer. 

Het nieuwsgierige meisje vertelt me ook dat ze later dokter wil worden. Ze weet dat ze haar thuisstad, en zelfs misschien het land, moet verlaten om haar dromen te verwezenlijken, net zoals haar oudere zus die verhuisd is naar Shanghai. 

In tegenstelling tot anderen van zijn leeftijd besloot Yura om in Krasny Yar te blijven. “Ik leef hier in vrede, omringd door de prachtige natuur,” vertelt hij. “Veel van mijn schoolvrienden zijn weggetrokken uit het dorp enkele jaren geleden om een carrière na te jagen. Hoewel het onze cultuur in gevaar brengt, begrijp ik het ook. Er zijn hier niet veel opties voor jongvolwassenen.” Yura haalt zijn inkomsten door botten te kerven. Jagers geven hem stukken wild en na het karkas te verwijderen kookt hij de botten urenlang, zodat ze kunnen bewerkt worden. Zijn werkplaats ligt vol botten en instrumenten. 

“Het is belangrijk werk,” zegt hij. “Het heeft me zes maanden gekost om alle tekens en illustraties op deze geweien te kerven. Nu ben ik ze nog aan het afwerken voor de tentoonstelling. Ik wil proper en onberispelijke stukken voor ons museum, om te tonen dat het handwerk van Oedegen nog steeds wonderbaarlijk is.” Yura - enorm enthousiast over zijn werk - legt me enkele traditionele stukken voor. “De beer representeert de Oedeegse vrouw en de tijger de man. Hier heb ik een tijgerprint gegraveerd omdat dat geluk brengt.” 

De volgende dag vraag ik of het mogelijk is om het museum te bezoeken. Yura belt even en vertelt me dat we “over een uur kunnen gaan, ze doen speciaal open voor jou.” Het is een groot, houten huis, maar niets van het interieur toont aan dat dit een museum is. Binnen worden we begroet door twee vrouwen. 

Het gebouw heeft twee grote ruimtes, niets meer. In de eerste vinden we vooral boeken, schilderijen en kaarten. In de andere ruimte liggen verschillende voorwerpen, instrumenten, vachten, traditionele kledij en de reconstructie van een hut. Een van de vrouwen, Polina, legt me het gebruik van de objecten in het museum uit. Ze is blij dat er een plek is om de essentie van het Oedeegse culturele erfgoed te verzamelen. “Ik weet dat onze cultuur in gevaar is, het is daarom belangrijk voor ons als lokaal museum om zoveel mogelijk daarvan te verzamelen.” 

Onderweg naar huis kan ik niet anders dan kijken naar alle boomstammen die voor en achter de huizen van Krasny Yar liggen. Met een zucht vertelt Yura me dat de inwoners de bomen kappen om te verkopen aan houtbedrijven buiten de stad. “De laatste twintig jaar was dit een manier voor ons om geld te verdienen, ten koste van ons bos,” geeft hij toe. “Tegenwoordig hebben heel wat bedrijven intrek genomen in het gebied en proberen ze gebruik te maken van onze grondstoffen. Het is dus niet enkel onze cultuur die op het spel staat, maar ook ons ecosysteem.” Voor een gemeenschap die sterk afhankelijk is van de natuur, is het dus nog moeilijker geworden om deftig te leven in hun eigen stad. “Mensen beseffen niet dat ontbossing een effect heeft op de natuurlijke leefomgeving van de dieren,” gaat hij verder. “Het zorgt ervoor dat jagers minder dieren hebben om op te jagen en zijn daardoor soms dagen lang weg.” 

Naast de bijdrage van de lokale bevolking aan de ontbossing van hun eigen land, zijn er ook industrieën die dat illegaal doen. Volgens een studie van WWF uit 2013 is er al zo’n 60 hectare gekapt, terwijl er eigenlijk maar toestemming was voor 14 hectare. Hoewel de Oedegen ook hun inkomsten proberen te halen uit dat vak, vechten ze ook voor een beter behoud van hun natuur. Deze situatie zorgde voor spanningen tussen de industrie en inheemse bevolkingen van het Verre Oosten in Rusland. 

Galina, de moeder van Yura, doet haar best om de situatie te helpen. De 55-jarige is enorm actief in de gemeenschap. Ze besloot om actie te voeren voor het behoud van het bos door naaldbomen en ceders te planten in het wild. Dat doet ze met behulp van het Far East Hectare programma dat elke familie toelaat een hectare in bezit te hebben in de regio voor eigen gebruik. De overheid startte dit project zes jaar geleden, het vergt niet meer dan een simpele aanvraag om de hectare te bemachtigen. Galina deed dat een paar maanden geleden en kwam toen met het idee om nieuwe bomen te planten. Haar dochter Valeria helpt haar de zaden voor de komende lente voor te bereiden. 

Na een week met Yura en zijn familie door te brengen, keer ik terug naar Vladivostok, de hoofdstad van de regio. Ik was eigenlijk van plan wat langer te blijven, maar de oorlog tussen Oekraïne en Rusland is net ontbroken en de Franse overheid vroeg alle inwoners zo snel mogelijk terug te keren.

Ik weet niet of ik Yura en zijn familie ooit nog zal terugzien, maar ik probeer wel contact met ze te houden. Ik probeer om een vervolg aan deze reis te plannen, zelfs als de huidige situatie dat nog niet toelaat. 

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.