Japan wil dat mensen terugverhuizen naar het radioactieve Fukushima

Foto met dank aan Daniel Mueller / Greenpeace

De nucleaire ramp in Fukushima voltrok zich twee jaar geleden, maar de situatie is nog steeds niet best. Sinds de aardbeving in 2011 sijpelt koelwater van de nucleaire reactors uit de opslagtanks de grond in, waardoor het grondwater vervuild raakt. Dat zorgt vervolgens weer voor vervuiling van het zeewater voor de Oostkust van Japan. Het is een deprimerende aaneenschakeling van radioactieve vervuiling, waar niets concreets aan wordt gedaan.

Dat komt waarschijnlijk doordat de mensen van Tokyo Electric Power Company (Tepco)—het bedrijf dat de centrale beheert—heel veel moeite hebben gedaan om de indruk te geven dat er niets aan de hand is. Tot vorige maand, toen ze moesten toegeven dat de lekken je in een uur een stralingsdosis van vijf jaar kunnen geven.

Volgens de nieuwste metingen is de situatie nog erger dan gedacht. De metingen zijn hoger dan ooit, wat betekent dat een paar uur blootstelling al dodelijk kan zijn. In het nieuwsbericht daarover werd aangegeven dat de eerste metingen niet klopten, omdat de verkeerde apparatuur was gebruikt. Veel vertrouwen is er daarom dus ook niet in de mensen die ervoor moeten zorgen dat de bevolking niet collectief bezwijkt aan de straling.

Om een oplossing te vinden voor het probleem heeft Tepco onder andere het Amerikaanse bedrijf Hanford Engineer Works om advies gevraagd. Dat bedrijf maakte de bom die in de Tweede Wereldoorlog op Nagasaki is gegooid. Ook Hanford Engineer Works krijgt een hoop kritiek te verduren, recentelijk nog omdat ze ook een lek hadden waardoor radioactief water naar de rivier de Columbia in de staat Washington stroomde.

Maar welk advies ze ook van hun Amerikaanse broeders gekregen hebben, de mensen van Tepco kozen voor een alternatieve oplossing—een oplossing die rechtstreeks uit een stripboek lijkt te komen. Het plan is om voor 360 miljoen euro een muur van ijs om het besmette gebied heen te bouwen. De bedoeling is om speciale pijpen rondom de centrale te leggen, die de grond doen bevriezen. Daardoor zou het besmette water niet meer door kunnen stromen.

Greenpeace meet de straling in Fukushima. (Foto met dank aan Noriko Hayashi / Greenpeace)

De Japanse overheid heeft inmiddels geld vrijgemaakt om de ijsmuur te bouwen. Dat is best riskant, want de methode is nog nooit toegepast om nucleaire besmetting tegen te gaan. Toch hebben ze op dit moment weinig keus. Tepco heeft al een keer eerder geprobeerd om de straling in te dammen door chemicaliën te gebruiken die de grond verharden—eigenlijk precies dezelfde logica als de ijsmuur—maar dat was alleen op korte termijn succesvol.

Milieuorganisatie Green Action is sceptisch over de plannen. Directeur Aileen Mioko Smith vertelde me dat het onderzoek naar de haalbaarheid van het project pas in maart 2014 afgerond is. Dat is een lange wachttijd, vooral omdat deze maand bekend werd dat situatie veel ernstiger is dan gedacht.

De organisatie is ook niet blij met het feit dat de Japanse autoriteiten het belangrijker lijken te vinden om de kerncentrale weer aan de praat te krijgen dan om het nucleaire afval op te ruimen. Natuurlijk gaat winst in deze wereld voor principes, maar dat maakt het niet minder erg. Smith vindt dat het grootste probleem is dat “de overheid niet eerst met specialisten praat,” maar in plaats daarvan als eerste met aannemers afspreekt.

Japan maakt veel gebruik van kernenergie—voor de aardbeving werd 30 procent van al hun elektriciteit opgewekt in kerncentrales—dus het is te begrijpen dat ze de kerncentrales weer willen laten draaien. Daarbij komt nog dat een van de laatste twee centrales kort geleden werd gesloten. Maar naarmate de straling toeneemt, wordt het opruimen ook steeds duurder.

Zelfs als alles is opgeruimd, blijft het nog maar de vraag wat er met het gebied gaat gebeuren. Smith vertelde me dat het heel lang duurt voordat caesium (caesium-137, een radioactieve isotoop die het resultaat is van atoomsplitsing) verdwijnt, omdat het een halveringstijd van 32 jaar heeft. Eigenlijk verwacht je dus dat het gebied onder quarantaine wordt gezet, zoals met Tsjernobyl gebeurde.

Een werknemer meet de straling bij de centrale in Fukushima (Foto met dank aan de Tokyo Electric Power Company)

Maar volgens Smith wil de Japanse overheid, om welke bizarre reden dan ook, mensen terug laten keren naar Fukushima. Inwoners van Tsjernobyl moesten evacueren uit gebieden waar ze aan meer dan 5 millisievert (mSv) straling blootgesteld waren. Smith vertelde me dat de standaard voor de hele bevolking 1 mSv per jaar is, maar dat de overheid dat opeens heeft verhoogd naar 20 mSv voor mensen in Fukushima. Dat is onderdeel van het assertieve beleid van de Japanse overheid om mensen terug te laten keren naar het gebied.

Ik benaderde Greenpeace, en ze legden me uit wat de effecten van straling op de lange termijn zijn. “Een derde van de kinderen heeft een vergroeiing in de schildklier. Dat zagen we ook na Tsjernobyl.” Ook al is het niet zeker dat de vergroeiingen van de kinderen uiteindelijk voor kanker zorgen, is het vrij duidelijk dat dit geen goed nieuws is, en het is zeker niet handig om mensen aan te sporen om terug te verhuizen.

Wat er ook gebeurt, het gaat lang duren voordat alles is opgeruimd. Het duurt sowieso nog zeven maanden voordat de projectplanners weten of het een goed idee is om de ijsmuur te bouwen. En als het wel een goed idee blijkt, dan duurt het ook nog wel even voordat ze alle 28-meter diepe gaten hebben geboord.

Een lichtpuntje is wel dat er plannen gemaakt worden om toeristische attracties te maken van de gebieden buiten de verboden zones. Dat betekent dat je eindelijk de kans hebt om op een deprimerende tour door een radioactief niemandsland te gaan, en uit eerste hand te vernemen wat een slecht idee het is om kerncentrales op tektonische platen te bouwen.

Volg Ste op Twitter: @steebradbury