Deze teams staan vierkant achter hun non-binaire en trans teamgenoten

Voetbal verbroedert, zeggen ze weleens. Voetbal is samen de overwinning vieren, samen tranen laten in de kleedkamer, samen spelen in veel te grote, of krappe tenues, en samen pitchers proosten. Voetbal brengt een land, stad of dorp bijeen, en in het voetbal kan zelfs een aartsrivaal na de wedstrijd nog de hand worden geschud. Maar dat verbroederen lijkt soms even vergeten als het gaat om gender, of, specifieker: trans of non-binaire personen.

Want, zo klinkt het sentiment: als trans of non-binaire personen meedoen, wat betekent dat voor het spel? Zijn er fysieke voordelen? Leidt het tot hommeles met de tegenstander? Als je, bijvoorbeeld, als trans man wil (blijven) voetballen bij een damesteam kan je officieel toestemming aanvragen bij de KNVB, maar een heldere richtlijn over aan welke voorwaarden je zou moeten voldoen ontbreekt. Zo’n dispensatieverzoek kan worden afgekeurd, en dan mag je niet meedoen.

Het zijn - soms ongemakkelijke - vragen waar je als niet-cisgender persoon mee te maken krijgt in het voetbal, nog los van opmerkingen van toeschouwers of tegenstanders. Daarom is het juist zaak om extra te verbroederen, weten de teams van trans mannen Dylan en Jaimy, en ook het team van Jays, die non-binair is. Deze spelers hebben van jongs af aan bij damesteams gevoetbald, en doen dat nog steeds. Ze vertellen over hun liefde voor de bal, hun transitie en wat de onvoorwaardelijke steun van hun huidige teams voor ze heeft betekend.

Op mijn achtste ben ik begonnen met voetballen bij het enige damesteam in Kaatsheuvel. Dat was jarenlang hartstikke leuk. Maar ik ging in transitie. Het is niet zo dat er opeens grote fysieke verschillen waren, of dat ik sneller of veel sterker werd – ik was zelfs nog niet begonnen aan hormoontherapie. Toch voelde het oneerlijk om te blijven. Hoewel mijn teamgenoten het jammer vonden, besloot ik te gaan. Ik denk nu dat mijn gevoel werd veroorzaakt door het beeld dat wordt geschetst van trans mensen in de sport, als iets dat altijd onbetwistbaar oneerlijk is. 

Tien jaar later voetbalde ik bij een mannenteam, dat voelde als een logische stap. Maar er werden in de kleedkamer veel vrouwonvriendelijke opmerkingen gemaakt, het was daardoor niet echt een prettige omgeving om te vertellen dat ik in transitie was. Ik wilde het wel graag, omdat ik het fijn vind als mensen het weten. Vooral in een omgeving waarbij je je ook moet omkleden in een kleedkamer. Ik wil niet het gevoel hebben dat ik een ‘geheim’ bij me draag. Dus ik vertelde het de coach. Hij zei dat hij zich door deze informatie in een hoekje gedreven voelde, alsof ik hem daardoor in moeilijkheden bracht. Dat was niet de reactie waarop ik hoopte. 

Mannenvoetbal vind ik niet zo leuk, veel agressie op het veld, enkels trappen, dat soort zaken. En persoonlijk voelde ik me fysiek nog niet sterk genoeg om goed mee te kunnen voetballen, ik werd snel omver gelopen. Hierna heb ik heel lang niet gevoetbald. 

Sinds een aantal jaar identificeer ik me als non-binair. Ik voel me geen vrouw, maar ook geen man. Die zoektocht heeft lang geduurd. Er waren vroeger, in mijn omgeving, maar twee opties: man en vrouw. Ik ging in transitie, maar kwam er langzamerhand achter dat er een middenweg bestaat: non-binair. Ik ben niet dol op hokjes, maar dit voelt beter.

Vorig jaar deelde een vriendin in haar stories dat haar damesteam in Amsterdam op zoek was naar spelers. Ik dacht: da’s niet handig, ver weg, want ik woon in Sprang-Cappelle. Toch ging ik kijken. Meestal doe je dan mee, en heb je buiten de wedstrijd niet zoveel aansluiting en ga je naar huis, maar ik werd direct uitgenodigd om erbij te komen zitten. Iedereen begon een praatje, was geïnteresseerd, ik werd erbij betrokken. Het was zo leuk dat ik dacht: ik moet dit gewoon doen.

Mijn coach, Gianni, heeft vorig jaar een aanvraag gedaan bij de KNVB, zodat ik officieel zou kunnen spelen als non-binair persoon in een damesteam. We wilden het graag volgens de regels doen. Dit hebben ze afgewezen. Ze beroepen zich, zo staat in de afwijzingsmail, op het internationaal sportrecht. Fysieke verschillen zouden de veiligheid en sportprestaties van dames in gevaar kunnen brengen. Hoewel ik non-binair ben, staat in mijn paspoort een m.

Gianni stuurde de afwijzing door in de groepsapp, en zei: ‘Ik vind het onzin, maar wat vinden jullie?’ Mijn teamgenoten reageerden verontwaardigd, en zeiden vrijwel direct dat we gewoon zouden doorspelen. We zouden wel zien wat er zou gebeuren. Ik vond dat heel fijn. Ik heb niet altijd een veilig gevoel bij mensen, maar bij dit team wel. Ik zou alles voor ze doen, dat voel ik heel sterk. 

Tegenstanders hebben er nog nooit een probleem van gemaakt. Ze stellen weleens vragen, en terecht, dat zou ik ook doen: je verwacht dat je tegen elf dames speelt, en dat ben ik niet. We beantwoorden de vragen altijd, en soms loopt Gianni zelf naar de tegenstander toe om mijn verhaal te vertellen. En het zou kunnen dat vrouwen zich fysiek onveilig voelen als ze tegen een non-binair persoon of trans man spelen, of vinden dat het oneerlijk is. Ik snap waar het vandaan komt. Maar ieder lichaam is anders: er zijn vrouwen die een v in hun paspoort hebben, maar groter, breder en langer zijn dan ik. Die gevaarlijker spelen dan ik. Er zijn in elke wedstrijd goede, en minder goede spelers. 

Ik wil gewoon lekker kunnen voetballen. Gelukkig voel ik me heel welkom in mijn team, en dat zorgt ervoor dat ik even niet bezig hoef te zijn met wie ik ben, en welke gevolgen dat kan hebben voor anderen, of voor het spel. Ik zit al veel in mijn hoofd, ik moet altijd al veel uitleggen. Maar dat is ook juist waarom ik ga voetballen: om daar even uit te stappen. 

In mijn transitieperiode moest ik het natuurlijk op allerlei plekken gaan vertellen. Ik weet nog dat ik er niet zenuwachtig voor was, behalve bij voetbal. Ik wilde graag blijven voetballen, en als deze dames zich er niet fijn bij zouden voelen, of de vereniging het zou afkeuren, dan zou ik stoppen. 

We zaten in de kamer waar we, voordat we het veld op gaan, de wedstrijd bespreken. Ik vertelde dat ik al een tijd lang worstelde met hoe ik me voelde. En op het moment dat ik zei dat ik had besloten in transitie te gaan, zag ik heel veel emotie op de gezichten van mijn teamgenoten, tranen in hun ogen, maar ook meiden met een grote glimlach op hun gezicht. 

Toen we het veld op liepen kreeg ik meteen een arm om me heen. Dat voelde magisch. We beseften dat we een hecht team zijn waar iedereen welkom is, en we speelden ook nog eens een goede wedstrijd. 

De weken erna was het wennen geblazen aan mijn nieuwe naam en gender, en daar ging mijn team ook ontzettend goed mee om. Er zaten wel wat oudere dames tussen die moeite hadden met de omschakeling, maar dan werden er grapjes gemaakt, of verbeterden we elkaar. Een beetje met het gevoel: we doen dit met z’n allen. 

En zo is mijn team ook naar de tegenstander. Als de tegenstander een opmerking maakt of vragen heeft, staan ze letterlijk vierkant achter me om ze te vertellen wat mijn verhaal is en dat ik er gewoon bij hoor. Soms willen ze daar met gestrekt been in gaan, ik ben daar iets rustiger in. Ik kan me er ook in vinden dat het even gek is voor een tegenstander. Mijn dispensatieverzoek is goedgekeurd, en de vereniging heeft een brief laten opstellen door de KNVB die we kunnen overhandigen aan tegenstanders waarin uitleg staat. Dat maakt het makkelijker. Ik denk dat het heel belangrijk is, vooral voor de jongere generatie, dat de KNVB steun biedt en een duidelijk aanspreekpunt is voor verenigingen. 

Ik wilde graag bij de heren voetballen, want ik voel me honderd procent man. Dus dat heb ik geprobeerd. Ik had vrij snel door dat het met mijn eigen leeftijdsgenoten niet te doen was, het fysieke verschil is te groot. Ik besloot bij de senioren aan te sluiten, maar daar speelde mijn vader in. Het is gewoon veel leuker om met je leeftijdsgenoten en vriendinnen te voetballen. Voetbal gaat ook om het sociale aspect, de gemeenschapszin. 

Ik denk veel na over het moment dat de verschillen misschien te groot worden. Daar moeten we over blijven communiceren, als team. Ik kan nu meer en ben sterker, maar het is niet te vergelijken met iemand die geboren is als man. Op een gegeven moment houdt die groei ook op. Elk seizoen kunnen we even kletsen over of het nog goed voelt. Het moet wel leuk blijven voor iedereen. Ik denk dat dat een goede en prettige werkwijze is, en realistisch. 

Laatst speelden we tegen een team dat, volgens mij, best divers en open-minded was, maar bij 2-1 achterstand begon er wat frustratie op te borrelen. “Er doet een jongen mee, dat is niet eerlijk”, werd er geroepen. Dat begrijp ik wel, voetbal is ook emotie. Ik probeer op zo'n moment rustig uit te leggen waarom ik de keuze maak hier te voetballen, en dan verbindt dat ook weer. Na afloop schudden we elkaar de hand. Een van de dames zei dat we de leukste tegenstander in tijden waren. 

Op mijn zevende begon ik met voetballen bij een meisjesteam, twaalf jaar later ging ik in transitie. Ik zat enorm met mijn lijf in m’n maag. Ik legde uit aan het team dat ik een borstbinder droeg zodat mijn vrouwelijke figuur wat minder zichtbaar zou zijn. In de kleedkamer lukte het me soms niet om de binder in mijn eentje aan te doen, dus dan vroeg ik een teamgenoot om me te helpen. Dat deed ze, een keertje, daarna niet meer. De binder aandoen in die kleedkamer voelde al als een marteling, en na die afwijzing voelde ik me steeds minder op mijn gemak binnen het team. Ik besloot te stoppen. 

Een paar jaar later, tijdens mijn transitie, ging ik voetballen bij een damesteam in Hengelo. Bij de ontmoeting zei ik meteen: joh, ik ben in transitie en ik heb een borstoperatie gehad, en ik ga nog hormonen nemen. Geef het aan als je er moeite mee hebt, zei ik, want dan kom ik hier niet voetballen. Maar iedereen reageerde heel goed. In de kleedkamer zeiden mijn teamgenoten zelfs dat ik zulke mooie littekens had. Ik dacht: ja, ik ben er ook eigenlijk hartstikke trots op. 

Met de KNVB verliep het contact moeizaam. Ik heb een aantal keer gemaild om mijn verhaal te doen, maar de persoon met wie ik contact had, wist ook niet goed wat ze ermee aan moest. Ze zouden me nog terug mailen, maar het contact is toen verwaterd. 

Ik ben met voetbal grootgebracht, ik doe het voor m’n plezier, en ik voel me het meest op mijn gemak bij vrouwen. Ik kende veel van de dames met wie ik nu voetbal al, dus dat voelt vertrouwd. Ook de coach zei meteen dat ik hartstikke welkom was. Ik heb het niet geprobeerd bij een mannenteam. De machocultuur lijkt me niet prettig, en mannen zijn, denk ik, ruwer met hun woorden. Maar ik denk ook dat er een mentaal onderdeel meespeelt. Als ik met en tegen de mannen zou voetballen, zou ik constant druk voelen om te bewijzen dat ik wel écht een man ben. Dat ik de fysieke kracht heb van een man, en de snelheid. Dat ik er telkens een schepje bovenop moet doen, terwijl dat fysiek op een gegeven moment niet meer mogelijk is. 

Bij mijn tegenstanders merk ik dat ik wat subtieler ben geworden. Ik ben sterker en breder, dus ik houd daar rekening mee, ook al ben ik bloedfanatiek. En het is ook niet zo alsof ik de sterren van de hemel speel, na een sprintje ben ik helemaal buiten adem. Maar als je kan uitdelen, dan moet je ook kunnen incasseren, vind ik, ongeacht of je in transitie bent of niet. 

We vertellen voorafgaand aan elke wedstrijd mijn verhaal aan de tegenstander, en dat we gewoon een leuk potje willen voetballen. Het is een keer voorgekomen dat een tegenstander vond dat ik niet mee mocht spelen, of dat er werd gezegd: “Hoezo speelt er een vrouw met baard in jullie team?” Maar ik heb meestal ervaren dat als ik uitleg wat mijn situatie is, ze het dan wel begrijpen.

Mijn teamgenoot maakte laatst duidelijk dat we niet spelen als er opmerkingen worden gemaakt of de tegenstander moeilijk doet. En de rest van het team denkt er ook zo over. Bij sommige teams in mijn voetbalcarrière voelde ik me eenzaam, zat ik veel op mijn telefoon en vluchtte ik snel de kantine uit. Als ik bij dit team opsta, wordt me steevast gevraagd: ga je nu al?

VICE heeft de KNVB meermaals om uitleg gevraagd over hun beleid met betrekking tot transgender en non-binaire personen in de vrouwencompetitie. Daar is tot op heden geen reactie op gekomen. Ook heeft VICE de KNVB gevraagd te reageren op de verschillende uitkomsten van de dispensatie-aanvragen van de geïnterviewden. Ook daar is tot op heden geen reactie op gekomen.