De Grieken worden letterlijk gestoord van alle onrust

Gepensioneerden wachten buiten bij de bank van Thessaloniki op hun wekelijkse toeslag van 120 euro. Foto door Alexandros Avramidis

Grieken zeggen regelmatig: "Ik ben depressief". Als we relatieproblemen hebben, een vriendschap op ontploffen staat, of als we vanwege geldproblemen even niet op vakantie kunnen. Maar de laatste vijf jaar bedoelen we "depressief" vooral letterlijk.

De geestelijke gezondheid van de Grieken holt achteruit, sinds het land in 2010 scherpe bezuinigingsmaatregelen kreeg opgelegd. Wetenschappers van overal ter wereld doken op de vraag wat zoiets met je gezondheid doet. Zo haalde socioloog David Stuckler van de Universiteit van Oxford een paar jaar geleden alle media, met zijn boek waarin hij betoogt dat een recessie je geluksgevoel aantast, maar dat keiharde bezuinigingsmaatregelen dodelijk kunnen zijn. In The Body Economic: Why Austerity Kills schrijft Stuckler dat "in de Verenigde Staten het aantal zelfmoorden – dat langzaam was toegenomen sinds 2000 – enorm steeg tijdens en na de recessie van 2007-2009.

Ook het Griekse Mental Health Research Institute wilde weten of er een verband was tussen de Griekse financiële crisis en depressies. Hun bevindingen zijn nogal heftig. In 2008 vertoonde 3,3% van de bevolking symptomen van een klinische depressie – een ziekte waar je medicijnen tegen moet slikken. In 2011 was dat 8,2% en in 2013 had 12,3% van de Grieken symptomen van een klinische depressie. Met meer dan 2,5 miljoen Grieken die geen zorgverzekering hebben kun je wel raden wat dat gaat betekenen voor de komende jaren.

De Universiteit van Thessaly publiceerde onlangs een artikel waarin stond dat het aantal zelfmoorden met 35% was toegenomen tijdens de Griekse recessie, vooral onder werkloze mannen en gepensioneerden. Volgens Bettina Davou, hoogleraar psychologie, raken mensen door beelden van de crisis – zoals dakloos geworden mensen die door vuilnisbakken struinen op zoek naar eten, om maar wat te noemen – in een hopeloos diepe put.

Dit onderzoek, met schokkende cijfers, werd gehouden in de beginjaren van de Griekse crisis. Ik vroeg me af wat de laatste paar weken – met de sluiting van Griekse banken, het 'slot' op pinautomaten en een Grexit die ineens wel heel dichtbij kwam – deed met de geestelijke gezondheid van het land. Om hierachter te komen, sprak ik met dr. Parissia Salemi, baas van het Panhellenic Psychological Association, een instituut dat de Griekse overheid voorziet van gecertificeerde psychologen om psychologiegerelateerd beleid te maken.

VICE: Hoe stressvol waren de afgelopen maanden voor de Griekse bevolking?
Dr. Parissia Salemi: Sinds begin januari zijn er non-stop onderhandelingen tussen de Griekse regering en Europese lidstaten. Niemand wist hoe die zouden uitpakken. Niemand wist zeker of de media wel de waarheid vertelden. Alle media claimen hun publiek enkel te "informeren", maar houden er ondertussen een eigen politieke mening en interpretatie op na.

Wat voor soort problemen kunnen we verwachten? Je wilt niet weten hoeveel mensen wij tegenkomen met angststoornissen die zich uiten in allerlei psychosomatische klachten – verhoogde hartslag, hartkloppingen, pijn in de borst, duizeligheid, flauwvallen.

Ook depressies zijn een groot probleem. Veel mensen zijn door de hele crisis uitgeput. Ze zijn chronisch moe, pessimistisch, voelen zich moedeloos en nutteloos. Ze zien geen hoop, geen toekomst, geen uitweg.

Is de hele financiële crisis de reden voor die depressietoename, of komt het vooral door de laatste zes maanden?
Door de hele crisis. Mensen worden niet van de ene op de andere dag depressief. Daar gaat altijd een serie gebeurtenissen aan vooraf.

Heeft u de laatste tijd nog bepaalde trends gespot?
We zien dat vooral bankiers stressklachten ontwikkelen, omdat ze met volkomen nieuwe situaties moeten dealen. Zoals boze gepensioneerden die hun geld willen. Bankiers spreken dat soort mensen dag in dag uit, waardoor hun lichaam op een extreme manier gaat reageren. Dat uit zich in kortademigheid, duizelingen, flauwvallen, overgeven en maagdarmstoornissen.

Wat is uw belangrijkste advies aan uw landgenoten?
Kijk vooral geen televisie. De Griekse televisie is nou niet bepaald het toonbeeld van dialoogvoering, maar vooral van mensen die met elkaar aan het bekvechten zijn. Zorg dat je op de hoogte bent van wat er speelt, maar neem niet elke mening voor waar aan.

Wapen jezelf tegen onjuiste informatie – dat geldt ook voor mensen die (nog) geen problemen ervaren. Ontwikkel je kritisch denkvermogen. En neem af en toe vrij en doe iets leuks, zoals zwemmen, praten met je vrienden, of sporten.

Hoe verwacht u dat de situatie zich zal ontwikkelen?
Ik ben niet echt optimistisch. Om te beginnen worden kwetsbare groepen het hardst geraakt, zowel financieel als psychisch. Het baart me zorgen hoe Europa denkt – het gaat ze alleen maar om zakelijke en economische belangen. Het lijkt wel of de EU z'n grondbeginselen uit het oog is verloren, namelijk gelijkheid tussen de lidstaten en bescherming van de mensenrechten.