De mensen die worden geraakt door de winst van radicaal-rechts in Nederland

Waar de een vol zelfspot een foto deelde in djellaba met een koffer om zijn vertrek uit Nederland aan te kondigen na de historische verkiezingswinst van de radicaal-rechtse PVV op 22 november, deelde de ander verslagenheid en verdriet. 

Ruim drie weken later is de gedoodverfde rechtse regeringscoalitie van PVV, VVD, NSC en BBB nog niet in zicht, en wil informateur Plasterk eerst met de partijen om tafel om te praten over de grondwet, grondrechten en de rechtsstaat – zaken waar Wilders het over het algemeen niet zo nauw mee neemt, ook al riep hij na de verkiezingsuitslag “premier voor alle Nederlanders” te willen worden, ongeacht hun godsdienst en ideologie. Ook beloofde hij voorlopig niets ongrondwettelijks te zullen doen.

Toch staat er in het verkiezingsprogramma van de PVV nog doodleuk dat er in Nederland geen ruimte is voor islamitische scholen, korans en moskeeën. In het droomland van Wilders is ethnisch profileren wenselijk, kunnen mensen preventief worden opgesloten en minderjarigen worden berecht als volwassenen. De klimaatakkoorden gaan er “meteen door de shredder”, en op scholen moet het maar eens afgelopen zijn met linkse indoctrinatie over gender en klimaatactivisme. De publieke omroep gaat op de schop en kunst- en cultuursubsidies worden geschrapt. De excuses voor het slavernijverleden worden ingetrokken en de racistische figuur van Zwarte Piet komt in volle glorie terug. Voorts gaan de grenzen dicht en stopt de steun aan Oekraïne. 

Hoewel ik weet dat veel van Geert Wilders’ plannen grondwettelijk gezien onuitvoerbaar zijn, of indruisen tegen internationale verdragen en Europese afspraken, voelde ik, als islamitische vrouw met een Irakese achtergrond, ergens toch angst na het zien van de verkiezingsuitslag. Ik vroeg me af wat het zou betekenen en wat het zou veranderen. In de eerste dagen overheerste een gevoel verraden te zijn. Het land waarin ik ben opgegroeid en waarin ik me tot nu toe meestal heel welkom voelde, leek die avond niet meer hetzelfde.

Zo’n tweeëneenhalf miljoen mensen hebben gestemd op de PVV, en voor tachtig procent van die kiezers was de belangrijkste reden om dat te doen het immigratie- en asielbeleid van de partij – een beleid dat niet alleen onrealistisch is, maar ook ronduit xenofoob en racistisch. En ook zijn zogenaamd links-economische beleid blijkt vooral simplistische zondebokpolitiek. Op iedere prangende economische kwestie is het antwoord steevast: asielzoekerstop.

Dat de PVV veel sympathisanten heeft was natuurlijk geen verrassing. Ze zijn al jaren een middelgrote oppositiepartij  en het was wachten op het moment dat ze de grootste zouden worden. En die winst betekent voor Wilders maar één ding: hij wordt premier. Of zoals hij zelf waarschuwde op X: “De PVV moet regeren. Het volk heeft gesproken. Dat heet democratie. Speel daarmee geen spelletjes. Anders worden we nog veel en veel groter.” 

Volgens Wilders staat de PVV gelijk aan hét Nederlandse volk, en de meerderheid beslist. Maar zo simpel werkt het niet, want in een democratie geldt niet alleen de wil van de meerderheid. De kern van onze democratie is juist dat ook minderheden worden beschermd. 
Dus hoe zit het met al die mensen die niet op de PVV hebben gestemd, en nu vrezen voor uitsluiting, of bang zijn voor een opleving van haat en racisme? En de mensen die zich wel zorgen maken over klimaatverandering, of werken in de culturele sector?  

Ik sprak de mensen die worden geraakt door de uitspraken en plannen van de PVV over hun emoties, verwachtingen en hoe hun blik op de samenleving er sinds de verkiezingsuitslag uitziet. 

Voor mij was de verkiezingsuitslag een klap in mijn gezicht. Ik ben naast mijn werk onderdeel van het platform Represent jezelf, dus ik heb voor de verkiezingen veel campagne gevoerd met veel inspirerende mensen. Na de uitslag heb ik mezelf een dag of twee opgesloten voordat ik de buitenwereld weer wilde zien. Het was geen verrassing, omdat het sentiment niet nieuw is, maar nu is het zo in your face. 

Ik ben vooral bang voor de invloed die het kan hebben. Niet per se op beleidsniveau, maar vooral sociaal maatschappelijk. Dat zag je in de Verenigde Staten ook toen Trump aan de macht kwam en islamofobie toenam. Daar heb je minder controle over dan over de grondwet. Het is een stuk makkelijker om openlijk te discrimineren en uit te sluiten als er iemand aan het roer staat die dat al twintig jaar lang openlijk doet.  Om me heen hoor ik veel mensen die zich zorgen maken, zo van: wat betekent dit voor mij? Kan ik straks nog wel met een hoofddoek naar school of naar mijn werk? Dat is nu nog onduidelijk. 

Ergens denk ik ook: laat Wilders maar premier worden en laat hem alles maar opfokken, zodat we weer door kunnen. Dan ziet iedereen dat Wilders niet het antwoord is op de problemen in dit land.

Ik zit in een groepsapp met Oekraïners in Nederland, waar artikelen werden gedeeld over Wilders’ eerdere bezoeken aan Rusland, zijn positieve uitspraken over Rusland en dat hij bijvoorbeeld geen militaire hulp naar Oekraïne wil sturen. Dus wij dachten: shit, dit is niet goed. 

Zelf ben ik zes jaar geleden vanuit Oekraïne naar Nederland gekomen, maar mijn familie is nog daar. Ik zie zowel Nederland als Oekraïne als thuis. 

Bij veel Oekraïners was er angst, omdat ze niet begrepen hoe de Nederlandse politiek werkt en dat de ideeën die de PVV heeft niet zomaar allemaal kunnen worden uitgevoerd, omdat er een coalitie moet worden gevormd. 

Ik begon me af te vragen: woon ik naast mensen die mij hier helemaal niet willen hebben? Wie heeft er op Geert Wilders gestemd? Is dit waar al deze mensen in geloven en hoe ze echt denken?

Ik hoop dat welke coalitie er ook komt, de plannen van Wilders er niet doorheen komen en dat mensen zullen protesteren. Omdat ik Oekraïens ben, geloof ik: the freedom is in the power of the people. Wij Oekraïners zijn het bewijs daarvan. 

Waar ik normaal gesproken bij verkiezingen heel betrokken ben bij de exitpolls en veel bezig ben met welke partij de grootste zal worden, was ik er op dit moment helemaal niet mee bezig, omdat ik met mijn hoofd bij Palestina zat. Later zag ik de beelden van Wilders net na de uitslag, hij leek zelf verbaasd over zijn winst, maar ik was dat niet. 

We roepen al jaren dat de toon in het land islamofoob is. Ik ben na 9/11 opgegroeid, dus dat geluid heb ik constant gehoord. Ik voelde zelf altijd de noodzaak om verantwoording af te leggen en het narratief  te veranderen. Zo ook op de Academie voor Theater. Daar begon ik in 2014, en in die periode was het volop aan de gang met ISIS. Telkens wanneer het over de islam ging, voelde ik me verantwoordelijk om een ander beeld te laten zien.

Het doet me goed om te zien dat wij zelf steeds minder toegeven aan het negatieve beeld dat over ons wordt gecreëerd in films, series, boeken en media. En ik zie  gelukkig genoeg journalisten die feiten delen, ook op hun eigen kanalen. Vroeg of laat vinden die feiten hun weg en zullen ze de publieke opinie veranderen. 

Wilders moet zich realiseren dat heel veel dingen die hij al jarenlang roept, helemaal niet mogelijk zijn, omdat de grondwet minderheden en mensen met verschillende etniciteiten en religies beschermt. 

Ik hoop oprecht dat Geert Wilders net als Joram van Klaveren moslim wordt, dat hij zijn hart en ogen opent, dat hij gaat lezen over wat de islam echt inhoudt.

Het voelde als een grote middelvinger naar iedereen die er niet bij mag horen. Alle mensen die ‘anders’ zijn. Mensen met een migratieachtergrond, mensen die niet voldoen aan het heteronormatieve plaatje. 

Ik ben zelf een queer man van kleur. Dat zijn twee aspecten die niet passen in het beeld van ‘een normale Nederlander’ of ‘een normaal mens’, dat is hoe ik het ervaar. Daarom raakt de winst van de PVV mij zo persoonlijk. Het idee dat er zo veel Nederlanders zijn die helemaal geen moeite hebben met zijn uitspraken over bijvoorbeeld Marokkanen, maar ook dingen als ‘genderwaanzin’ en ‘diversiteitspropaganda’, vind ik eng. 

Mijn blik op de samenleving en wereld is de afgelopen jaren erg veranderd. Dat begon vooral na de dood van George Floyd, toen Black Lives Matter in Nederland opkwam. Ik ben toen veel gaan nadenken over diversiteit en institutioneel racisme. Wat er nu gebeurt, maakt mijn beeld nog pessimistischer. 

Wat mij veel steun heeft geboden is dat de mensen in mijn omgeving het ook erg vinden. Hopelijk komt er een kabinet dat er echt is voor elke Nederlander. Wilders zegt dat hij er voor elke Nederlander is. Ik betwijfel het, maar ik hoop dat hij zich daaraan houdt. 

De uitslag van de verkiezingen heeft mij bang gemaakt, omdat het nog onduidelijk is wat er gaat gebeuren. Wilders heeft bijvoorbeeld vaker gezegd dat Syrische asielzoekers het land uit moeten, hij heeft ons specifiek genoemd. Dat maakt mij, en veel andere Syriërs die ik heb gesproken, heel bang. 

Ik werk met ongedocumenteerde mensen en we hebben ons kantoor na de verkiezingen opengesteld voor mensen die bang zijn, en hierover willen praten. Onderling hebben we het er veel over, dat helpt wel tegen de angst.

Ook in het asielzoekerscentrum waar ik werk, vooral bij de groep vrouwen die betrokken zijn bij de vrouwenrechtenmuur (een muur in het asielzoekerscentrum in Amsterdam waarop informatie staat over de rechten die vrouwen hebben, red.), zie ik veel angst omdat velen van hen nog geen documenten hebben. Daarom probeer ik met hen in gesprek te gaan en hen gerust te stellen. Zelf heb ik een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd, en ik hoop dat de grondwet het niet toelaat om mij zomaar terug te sturen. 

Ik heb de verkiezingsuitslag de afgelopen weken moeten verwerken. Toen ik de demonstraties en de reacties daarop voorbij zag komen, besefte ik dat niet iedereen op Wilders heeft gestemd. Het is niet de meerderheid van Nederland. Het blijft vreselijk dat er zoveel mensen achter zijn uitspraken staan, maar dat geeft me wel meer perspectief. 

Waar ik het eerst aan dacht was aan de overweldigende xenofobie en het racisme waar nu voor is gekozen, en aan wat de winst van het fascisme betekent voor mensen van kleur, mensen met een beperking, de queer gemeenschap en vrouwen. Hierdoor vind ik het nog belangrijker om mij uit te spreken. Het laat zien hoe belangrijk activisme is. 

Als dragtivist ben ik onderdeel van House of Extinction, een klimaat-activistisch draghuis. We zetten ons in voor dragartiesten, maar ook voor queer- en trans mensen, vrouwenrechten en mensen met een beperking. We zijn allemaal onderdeel van wat op dit moment wordt aangevallen. 

Ik zag op social media ervaringen van mensen die nu al openlijk racistisch behandeld zijn. Daar werd Wilders expliciet genoemd. ‘Nu Wilders er is, zijn jouw dagen geteld’, werd er gezegd, en dat is eng.     

Mijn eerste reactie was: teleurgesteld, maar niet verbaasd. Ik zie al jaren discriminatie in Nederland. Overal op de wereld wordt radicaal rechts groter. De druppel die de emmer deed overlopen was hoe het apartheidsregime in Israël werd gesteund door Nederland en hoe iedereen de ogen sloot voor de ellende daar. Toen dacht ik: als dit ook is hoe de gemiddelde Nederlander denkt, dan snap ik dat PVV de grootste wordt. Wat mij wel verbaasde, was dat de PVV zelfs in Rotterdam de grootste was. Als Rotterdammer voelde dat als een mes in m’n rug, omdat ik me daar altijd heel veilig heb gevoeld.

Ik geloof niet dat iedereen die op Wilders heeft gestemd racistisch is, maar ik geloof wel dat iedereen die op hem heeft gestemd zijn racisme door de vingers ziet.

De eerste week na de verkiezingen zat ik in de trein en dacht ik: een op de vier heeft op de PVV gestemd, wie van jullie vier was dat? Wie van jullie vier vindt het niet erg dat ik wordt gediscrimineerd? Dat mijn ouders worden gediscrimineerd? Die gedachten hebben een week door mijn hoofd gespookt. 

Gelukkig is Nederland een democratie en zijn er allemaal juridische regels en wetten waar ik niets vanaf weet, maar waardoor ik wel weet dat het bijvoorbeeld moeilijk is om overal hoofddoeken te verbieden of moskeeën te sluiten. Daar ben ik niet per se bang voor, maar ik ben wel bang dat discriminatie wordt goedgepraat, dat er minder handhaving is op dat gebied. Als de regering dat zelf steunt, wie gaat het dan tegenhouden?

De laatste tijd zat ik al niet in een lekkere periode, omdat alles wat er op dit moment gaande is in de wereld mij enorm raakt. Voor mij zijn witte mensen altijd eerst Wilders-aanhangers, tot ze bewijzen dat ze niet achter hem staan. Over het algemeen zijn het niet ‘mijn mensen’. 

Ik ben een zwart persoon, en mijn positie in Nederland is sowieso lastig. Ik heb het gevoel dat ik hier niet gewenst ben of er toe doe. Het voelt alsof ik altijd moet strijden voor waarin ik geloof. 

Mijn angst is dat Wilders’ overwinning een deel van de bevolking zal bekrachtigen om met meer haat en onbegrip te bewegen naar degenen die anders zijn. Ik verwacht dat xenofobie veel groter zal worden in Nederland. 

De afgelopen twee weken ben ik ook bij anti-Zwarte Piet demonstraties geweest waar al werd geschreeuwd: ‘Wilders, Wilders’. Dus het begint al. Ik weet niet of zij op de PVV hebben gestemd, maar ze hebben het idee dat ze aan de winnende kant staan en heel naar kunnen doen tegen iemand die er anders uitziet of anders denkt: het mag, want je volksvertegenwoordiger doet het ook. En dat is superbeangstigend. 

Er is een heel zwak links tegengeluid en te weinig mensen die hun best doen om te vechten, dus ik vind het heel lastig om positief te denken. Ik blijf altijd vechten, maar het zou leuk zijn als het op een gegeven moment makkelijker wordt. Het voelt alsof we heel veel stappen terug gaan. Opgeven zal ik niet, maar ik ben fucking moe. Heb eerst lief, dan kunnen we daarna kijken hoe we de rest van de samenleving inrichten. We mogen de hoop niet verliezen. We moeten blijven uitspreken dat wat er gebeurt niet oké is. We moeten geluid blijven maken.

Ik voelde me vooral verslagen, boos en bang. Vooral bang voor wat er gaat gebeuren met de mensen die het minder goed hebben in Nederland. Mensen zonder privilege. Mij raakt het in mijn woonvorm, omdat ik gekraakt woon. Ik identificeer me als non-binair en queer – ik vind het nog moeilijk om voor me te zien wat het daadwerkelijk gaat betekenen als de PVV aan de macht komt, omdat ik het geluk heb dat ik nooit last heb ondervonden van het feit dat ik een queer persoon ben. Maar dat gaat nu misschien wel veranderen. 

Ik ben ook activist en ik ben bang dat er een harder tegengeluid gaat komen op de acties die wij als beweging voeren. Misschien ook met meer geweld. 

Mensen om me heen, vrienden en mede-activisten geven me steun in deze tijd. Ik vond de demonstratie op de Dam heel hartverwarmend en steunend. Dat gaf me het besef dat we het samen moeten en kunnen doen. Hopelijk kunnen het politieke links en het midden in Nederland elkaar steunen en solidair zijn, en zien dat de hele kleine verschillen, waar we vaak op stuk lopen, er nu minder toe doen.