Het oudste beeldverhaal in onze geschiedenis gaat over over een man met z'n pik in z'n hand

Een 11,000 jaar oude reliëf in Turkije waarop een man te zien is die wordt omsingeld door luipaarden en met zijn penis in zijn hand is het oudst bekende voorbeeld van een beeldverhaal. Deze ontdekking biedt ons een uniek nieuw perspectief op een paar van de eerste prehistorische gemeenschappen die een sedentaire levensstijl aannamen, aldus een nieuw onderzoek. 

Het steenhouwwerk werd in 2021 door archeologen ontdekt bij Sayburç, een locatie in zuidoost Turkije die door een lang verloren volk werd bewoond. Dit volk maakte een overgang in levensstijl door, zij gingen van nomadische jager-verzamelaars naar een minder mobiele gemeenschap die voornamelijk in nederzettingen leefde. 

Op het steenhouwwerk zijn vijf figuren te zien op twee reliëfs; een soort prehistorische versie van een stripverhaal in twee plaatjes. Op het eerste reliëf is er een menselijk figuur te zien met zijn penis in zijn hand en met twee luipaarden naast zich; een van de luipaarden heeft ook een penis. Het tweede beeld laat een man zien, waarschijnlijk ook afgebeeld met een penis, naast een stier. 

De gravure “vertegenwoordigt de oudst bekende afbeelding van een verhalend ‘beeld’, en weerspiegelt de complexe relatie tussen mensen, de natuurlijke wereld en de dierenwereld waar ze door omringd waren tijdens hun overgang naar een sedentaire levensstijl,” aldus een onderzoek gepubliceerd in het tijdschrift Antiquity dat werd geleid door een archeoloog van de Universiteit Istanbul, Eylem Özdoğan.

“De figuren vormen samen een verhaal; de twee aparte taferelen lijken met elkaar verbonden te zijn,” voegde het team toe. “De Sayburç-reliëfs komen overeen met de stijl en thema’s van het neolithicum. Penissen zijn de enige elementen die het geslacht van de figuren weggeven, en er wordt door middel van de afbeelding van gevaarlijke kenmerken zoals tanden en hoorns nadruk gelegd op de roofzuchtige en agressieve aspecten van de dierenwereld. Dit is ook te zien bij andere archeologische locaties.”

Dit fascinerende tafereel lijkt inderdaad op kunstwerken die op nabijgelegen neolithische opgravingen in Turkije zijn gevonden, waaronder de beroemde Göbekli Tepe-nederzetting, die een paar duizend jaar jonger is dan Sayburç, maar waar ook behoorlijk wat penissen en  andere fantasierijke afbeeldingen te vinden zijn. 

Alles bij elkaar bieden deze mysterieuze nederzettingen een blik op een van de meest significante veranderingen in de geschiedenis van onze soort. Naarmate culturen afstapten van nomadische levenswijzen begonnen er steeds grotere steden te ontstaan, waardoor de stedelijke samenleving die vandaag de dag de wereld beheerst, ontstond. 

Özdoğan en zijn collega’s zijn van plan om het reliëf, dat zich in een oud gemeenschapsgebouw bevindt waarvan wordt vermoed dat het voor speciale samenkomsten werd gebruikt, te blijven bestuderen. Het team gaat ook door met het opgraven van de grotere nederzetting die ooit bij Sayburç bestond, aangezien deze boeiende locatie allerlei prikkelende aanwijzingen kan bevatten over de mensen die hier ooit leefden en de verhalen die ze vertelden. 

De figuren waren zonder twijfel personages die het beschrijven waard waren,” zeiden de onderzoekers. “Het feit dat ze samen in een ontwikkelend tafereel zijn afgebeeld suggereert echter dat er één of meer gerelateerde gebeurtenissen of verhalen worden verteld. In orale tradities vormen verhalen, rituelen en sterk symbolische elementen de basis van de ideologieën die de maatschappij vormgeven en aan spiritualiteit voorbij laten gaan.” 

Eerder onderzoek heeft “Göbekli Tepe met diens krachtige symboliek geïnterpreteerd als een nieuw verbindingspunt voor herinnering in een veranderende wereld,” concludeerde het team. “De reliëfs bij Sayburç kunnen dus op eenzelfde manier worden beschouwd: de weerspiegeling van een gedeeld geheugen dat de waarden van diens gemeenschap in leven hield.” 

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE US.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.