Een canvas voor de proletariërs van de neoliberale economie

Ongeveer een maand geleden, zagen mijn zus en ik een ongeluk gebeuren. We waren op weg naar de metro toen een Takeaway-bezorger een voetganger aanreed. De vrouw stond meteen recht en leek oké. Maar haar eerste instinct, toen ze doorhad dat ze niets ergs voorhad, was mopperen en de bezorgers verwijten naar het hoofd slingeren over hun onoplettendheid. "En dat  allemaal voor een levering” zei ze. 

Dat de arbeidsomstandigheden van bezorgers precair en onzeker zijn, weten we intussen. Maar het meest trieste aan deze situatie, is misschien wel het feit dat deze beroepen totaal verwaarloosd worden. Ondanks alles wat deze mensen de tamzakken in onze samenleving te bieden hebben, worden ze gemarginaliseerd door de klassenmaatschappij. En nee, fooi geven en eens vriendelijk lachen zal het systeem niet radicaal veranderen, daar is veel meer voor nodig. Daarvoor moet eigenlijk de volledige arbeidswereld heruitgevonden worden. 

In afwachting van een effectieve manier om de vastgeroeste logica die werknemers in kwetsbare posities duwt af te voeren, doen sommigen hun uiterste best om bewustwording te creëren. Er zijn intussen al heel wat studies en documentaires over dit onderwerp verschenen. Iets zeldzamer zijn de schilderijen, zoals die van Arnaud Adami (26). 

Arnaud begon in 2015 te werken in een magazijn dat zich bezighoudt met de logistiek en het transport van pakketten. Na een jaar dozen sjouwen, hield hij ermee op: "Ik besefte dat ik dit niet mijn hele leven wilde doen." Arnaud had totaal geen plan, maar besefte dat hij graag tekende en daar iets mee wilde doen. “Ik besloot een vooropleiding voor kunstscholen te volgen," vertelt hij. “Het was een gok, want afgezien van de drie tekeningen in mijn schriften, had ik niet veel om te laten zien.” Maar het werkte, want hij kwam terecht in de vooropleiding van de ENSA in Bourges. "Daar begon ik naast schilderen ook andere dingen uit te proberen: installaties, beelden, keramiek... Ik had geen specifieke artistieke achtergrond, gaandeweg creëerde ik mijn identiteit. Pas in het tweede jaar raakte ik echt geïnteresseerd in schilderen." 

Arnaud - die intussen als interimkracht bleef verder werken om zijn studies te betalen -, realiseerde zich dat hij evenveel tijd doorbracht op school als in de Mondial Relay fabriek. Hij merkte ook dat zijn artistieke profiel de nieuwsgierigheid wekte van collega's op het werk. Stilaan begon het idee voor een nieuw schilderproject vorm te krijgen. Een voor een begon Arnaud zijn collega’s te schilderen: de school van Bourges vulde zich met een collectie schilderijen die het hedendaagse proletariaat voorstellen. Drie jaar later schreef hij zich in aan de Beaux-Arts de Paris en vond hij zijn weg naar de Franse hoofdstad. “Toen ik daar aankwam, was er een nieuw soort proletariër die mijn aandacht trok: de fietsbezorger. Gekleed in allerlei felle kleuren en toch merk je ze bijna niet op. Ik was net aangekomen, dus ik had een frisse blik en zag de kleuren onmiddellijk. Ik zei tegen mezelf dat ik deze bezorgers wilde belichten volgens de vaste waarden van de kunstgeschiedenis.”

Om dit te doen, ging Arnaud logisch te werk. Hij bestelde eten via een van de apps en als de bezorger voor zijn deur stond, vroeg hij of hij een foto mocht maken om er nadien een schilderij van te maken. In het begin werkte de tactiek niet: "Vaak gingen ze geschrokken weg. Dat komt door de systemen van onderverhuur van mensen zonder papieren. Ze willen niet in de problemen geraken, wat heel begrijpelijk is. Maar zelfs mensen met papieren weigerden zijn voorstel. Daarom begon hij fictieve bezorgers te schilderen, waardoor hij na verloop van tijd bevriend raakte met echte fietsbezorgers.

Al betekent dat niet dat de artiest zich als woordvoerder wilt profileren. Arnaud vertelt dat hij ondanks het feit dat hij het systeem onrechtvaardig vindt, niet zeker weet of hij het ook aan de kaak wil stellen: "Ik ga mijn stem niet gebruiken om die van iemand anders te uiten, dat is niet mijn rol. En het zijn maar beelden. Ik voeg gewoon beelden toe aan een wereld die momenteel al boordevol beelden zit. Ik besef dat dit een beroep is dat heel weinig aandacht krijgt. Je kunt het zien als een vorm van engagement, want ik ben uiteraard gepolitiseerd. Ik ben zonder twijfel bevooroordeeld, maar denk daarom niet dat mijn werk super geëngageerd is.”

We sluiten het gesprek af terwijl we ons afvragen of deze werken niet in de openbare ruimte moeten hangen, in plaats van in een kunstgalerij. Dit soort kunst zou een debat moeten (her)openen, zo niet meerdere. Hoe zijn deze bezorgers langzaamaan onzichtbaar geworden? Hoe kan het dat we gewoon blijven doorgaan met die praktijken van uitbuiting? 

Arnaud beseft dat de mensen die naar zijn kunstwerken kijken en er belangstelling voor hebben, vaak mensen zijn die aan dezelfde politieke kant staan als hij. Ze hebben dezelfde ideeën over de de arbeidsomstandigheden van dit beroep. En hij is zich ook bewust van de bescheidenheid van zijn artistiek initiatief, hij weet dat hij het systeem niet op z’n eentje zal veranderen. “Maar het kan de kijk van sommige mensen wel veranderen," zegt hij. “Ik denk dat het activisme is, maar ik doe mijn best om er wat poëzie in te stoppen.” 

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.