Ongenadige foto’s van geweld, verslaving en mentale aandoeningen

Al sinds zijn kindertijd heeft Joshua Lutz moeten leren omgaan met de zware realiteit van psychische aandoeningen. Toen hij vijf was realiseerde hij dat er iets niet klopte met zijn moeder, ze worstelde met schizofrenie. De angst dat het erfelijk zou zijn en hij het weer door kon geven aan zijn kinderen was vanaf dat moment altijd aanwezig.

Lutz richtte zich op fotografie om de de impact van psychische aandoeningen op zijn moeder, familie en zichzelf te onderzoeken. In 2012 publiceerde hij een boek over zijn relatie met zijn moeder; Hesitating Beauty (Schilt) is een aangrijpend verhaal over de vrouw die hem het leven schonk. Om het te kunnen maken moest Lutz naar een duistere wereld, een plek waar de realiteit wordt gefilterd door een irrationele lens, waar stille momenten van helderheid als zonnestralen zijn die door de wolken breken.

Het boek zorgde ervoor dat Lutz de donkere schaduw die schizofrenie in zijn leven was kon onderzoeken en zich ervan kon losmaken. Het vermogen om zowel ervaringsdeskundige als toeschouwer te zijn, leidde hem tegelijkertijd verder de donkere hoeken van de ziel in. Deze maand bracht Lutz nog een boek uit dat gaat over de worsteling met een vergelijkbaar onderwerp; Mind the Gap (Schilt) is een meeslepende zoektocht van mensen met een mentale stoornis naar de waarheid tussen samenhang en verwarring.

Lutz sprak met VICE over zijn persoonlijke verkenningstocht en hoe het is om je te verdiepen in de duistere, verwarde realiteit van leven met een psychische aandoening.

VICE: Wanneer werd je voor het eerst bewust van psychische aandoeningen en hoe heeft dit je zelfbeeld beïnvloed?
Joshua Lutz: Mijn moeder werd erg ziek toen ze 18 of 19 jaar was, en ze is jong getrouwd. Ik werd een paar jaar later geboren en werd me hier als jong kind al bewust van. De eerste helft van mijn leven werd gekenmerkt door de angst om schizofreen te worden. En daar ben ik nog steeds bang voor.

Na de scheiding van mijn ouders is mijn vader hertrouwd en heeft hij een soort schijn-structuur geprobeerd op te zetten voor ons. Ironisch gezien was hij zelf bipolair en alcoholist, wat hij voor ons verzweeg. Inmiddels is hij dementerende, dus ligt de focus weer op zijn eigen gezondheid. Ik realiseer me nu pas dat hij het destijds erg moeilijk had, maar hij kon het mijn broer en mij niet vertellen omdat we nog te jong waren.

Wanneer begon je kunst te gebruiken in de strijd tegen mentale aandoeningen?
Ik begon met foto’s afdrukken in de doka op de middelbare school, dat was mijn manier om de wereld te ontvluchten. Ik ging alleen maar fotograferen omdat ik dan iets had om af te drukken. Foto’s maken boeide me niet zoveel; ik wilde gewoon in die doka zijn, naar muziek luisteren en met vrienden hangen die ook alles fucked-up vonden ( lacht).

Fotografie is altijd een middel geweest om met deze problemen te dealen, maar het heeft me ook tegengehouden om dingen echt te ervaren. Ik kon me makkelijk achter mijn lens verschuilen en dus nooit echt meedoen. Ik denk dat veel fotografen de camera gebruiken als een manier om afstand te nemen van de wereld.

Hoe ben je op het concept gekomen van de foto’s voor je boek Mind the Gap ?
Mijn project begon met geschreven stukken zoals “Murder of the Watcher” en “Voluntary Admission” waarin ik probeerde te beschrijven hoe ik me voelde en dacht, en hoe ik dit vervolgens kon vertalen naar foto’s. Ik maak foto's van dingen waar ik mee worstel en ik zoek naar verschillende manieren om dat weer te geven. Ik plaatste mezelf in situaties die ik wilde verkennen en reisde af naar plekken waar geweld had plaatsgevonden of waarvan ik voelde alsof het zou losbarsten. Zo ben ik naar nachtclub Pulse geweest in Orlando, de ochtend na de schietpartij, maar ook naar de Republikeinse Partijconventie in Cleveland.

Als ik ergens naartoe ga, verwacht ik vaak dat deze ervaringen radicaal anders zullen zijn dan ze uiteindelijk blijken te zijn. Bij de Republikeinse Partijconventie wachtte ik simpelweg op een climax van woede en geweld. Wat er daadwerkelijk plaatsvond was een feilloos systeem en een perfecte balans tussen autoriteit en verwarring. Tot mijn grote verbazing verliep de Partijconventie vlekkeloos.

In dit boek zweef ik tussen fictie en non-fictie en probeer ik die twee met elkaar te laten vervlechten. Ik was heel onzeker over of dit wel goed samen zou gaan. Bij dit werk gaat het niet om mijn rol in de kunstwereld. Ik liet dat gaan zodat ik me kon concentreren op het creëren van duurzame kunst. Ik wil dat mensen het zien, lezen, vasthouden, voelen, bevragen, er boos door worden — zolang mijn werk maar een emotie oproept.

Hoe ga je om met seks en verslaving in het boek?
Seks en verslaving zijn de ontsnapping en tegelijkertijd de verwarring die we ervaren omdat we het probleem niet bij de wortels durven aan te pakken. Ik wilde een andere manier vinden om over deze dingen te praten, in plaats van voor expliciete of stereotiepe beelden te gaan.

Ik herinner me dat ik een lezing gaf en dat iemand me vroeg naar de foto van de jonge vrouw met enkelband die haar shirt omhoog trekt. Hij wilde weten wat zij voor mij betekende en hij vond het vervelend dat ik daar geen antwoord op wilde geven omdat het irrelevant is. Ik probeer niet opzettelijk vaag te zijn, maar dit soort details geven je echt geen nieuwe inzichten. Het boek is gebaseerd op de realiteit. Ik heb sommige dingen benoemd en sommige dingen niet. Als ik dat niet doe, heb ik daar een goede reden voor.