Tijdens het begin van de Libische revolutie basketbalde ik voor Gaddafi

Alex (in het midden, die met een grote rode cirkel om zijn hoofd) samen meet een aantal van zijn Libische teamgenoten (Alle foto's met dank aan Alex Owumi)

Er zijn een aantal dingen die je wel verwacht als je begint te basketballen op internationaal niveau: slopende trainingen, concurrerende medespelers en misschien een één of andere sponsordeal die iets te maken heeft met toiletartikelen of lichtgevende drankjes. Iets waar je niet echt rekening mee houdt is bijna doodgaan van de honger terwijl het leger voor je deur op burgers schiet, waardoor je gedwongen bent om te overleven op kakkerlakken en toiletwater en je uiteindelijk het land uit vlucht via door rebellen bewaakte grenzen.

Dit is wel wat er gebeurd is bij Alex Owumi, een Amerikaanse basketballer die verhuisde naar Benghazi in Libië omdat hij gescout was door Al-Nasr, een team dat in het bezit was van de familie Gaddafi. Alex kwam eind 2010 aan en diende een tijd als pointguard van het team, totdat in februari 2011 de revolutie uitbrak en hij zonder elektriciteit en eten gevangenzat in zijn eigen appartement—een protserige plek in het bezit van Gaddafi’s zoon, Mutassim.

Terwijl hij nauwelijks contact had met de buitenwereld wist hij te overleven door wormen te eten en toiletwater te drinken. Zijn tanden begonnen te rotten en het pigment trok langzaam weg uit zijn gezicht—totdat hij gebeld werd door zijn oude coach die hem over de grens naar Egypte wist te smokkelen. Nadat hij in Alexandrië was aangekomen herstelde hij snel en begon hij ook daar te spelen, ditmaal voor El Olympi. Ze wonnen met zijn hulp dertien wedstrijden achter elkaar en werden uiteindelijk kampioen.

Alex woont nu in Groot-Brittannië. Hij speelt voor de Worcester Wolves en heeft een boek geschreven over zijn tijd in Libië, Gaddafi’s Point Guard. Ik belde hem op om te praten over zijn ervaring, de familie Gaddafi en om te kijken of de revolutie zijn kijk op het leven veranderd heeft.

Alex in Libië

VICE: Hallo Alex. Het is nogal wat wat je hebt meegemaakt. Kan je me uitleggen hoe je in Libië terecht bent gekomen?

Alex Owumi: Het ging niet zo goed met mijn basketbalcarrière, en toen belde mijn manager omdat er een team in Libië was dat wilde dat ik voor hen kwam spelen. Op dat moment kon ik daarvoor kiezen of ik kon weer terug naar huis gaan. Ik werd er met open armen ontvangen.

Wist je op dat moment al dat het team waarbij je ging spelen van Gaddafi was?

Ik kwam er pas achter dat het team van Gaddafi was toen ik mijn appartement binnenliep. Het was erg mooi en modern, maar het viel wel meteen op dat er erg veel foto’s stonden van Gaddafi en zijn kleinkinderen. Dat was het moment waarop ik aan de aanvoerder van het team vroeg van wie het appartement was. Hij vertelde me dat het toebehoorde aan de familie Gaddafi.

Maakte dat je niet bang?

Ik was niet echt bang. Ik ben opgegroeid in Nigeria, daar keken we op een bepaalde manier allemaal een beetje naar hem op. Ik had toen ook nog niet gehoord van alle vreselijke dingen die hij gedaan heeft—waarschijnlijk omdat ik te druk bezig was met sporten.

Wat gebeurde er toen? Hoe was het om voor Al-Nasr te spelen?

De trainingen waren eigenlijk vrij normaal, maar toen ik daar aankwam hadden ze net een aantal wedstrijden verloren en sommige van de spelers werden daarom niet betaald of fysiek mishandeld door de bewakers. Er waren altijd gewapende bewakers in de buurt. Ik heb van kinds af aan altijd plezier gehad in het basketballen, maar dat wordt wel erg lastig als er tijdens je training een man met een AK-47 in de hoek staat. Als we een wedstrijd speelden, mochten we echt niet verliezen.

Bepaalden zij ook buiten de training om wat je wel en niet mocht doen?

Nee, ik kon in principe doen en laten wat ik wilde. In die tijd was de stad erg pro Gaddafi. Als ik naar de markt of een restaurant ging hoefde ik nergens voor te betalen, overal was voor gezorgd. Ik had zelfs een eigen chauffeur. Er was alleen niet echt iets om naartoe te gaan; Benghazi is niet echt een spannende stad.

Het uitzicht vanuit Alex zijn appartement in Benghazi vlak nadat de revolutie was uitgebroken

Verwachtte je dat er zoveel geweld zou zijn aan het begin van de revolutie? Waar was je op het moment dat de hel losbarste?

Er waren al een paar dagen lang protesten aan de gang. Ik stond op mijn dak en keek uit over de stad en het centrale plein, waar ongeveer driehonderd mensen stonden te protesteren. Ik had afgesproken om later op de dag naar mijn coach, Sharif, te gaan. Ik was even naar beneden gegaan om een flesje water te pakken en ging net weer terug naar boven om te kijken hoe het nu verderging, toen bleek dat het leger inmiddels gearriveerd was. De soldaten begonnen opeens op de menigte te schieten, en toen is het eigenlijk allemaal begonnen. Ik rende naar binnen en probeerde mijn teamgenoot Moustafa te bellen, maar de lijnen waren dood. Ik probeerde mijn ouders in de VS te bellen, maar echt niks werkte meer.

Wat gebeurde er toen?

Mijn appartement lag precies in het midden van de gevechten en ik kon niet naar buiten. Ik deed ongeveer twee dagen met het eten dat ik nog had, ik had geen elektriciteit, geen stromend water—helemaal niks. Uiteindelijk ben ik uit het toilet gaan drinken, en toen de pijn van de honger te erg werd ben ik wormen en kakkerlakken gaan eten die ik uit de bloempotten viste. Buiten op straat werd er continu gevochten en geschoten.

Hoe ben je daar uiteindelijk weggekomen?

Ik had nog steeds een mobiele telefoon, alleen had ik hem meestal uitstaan om de batterij te sparen. Na ongeveer twee weken hoorde ik opeens een gek geluid, en ik realiseerde me dat het mijn telefoon was die overging. Het was Moufasa, hij vroeg hoe het met me ging. Ik denk dat hij de pijn in mijn stem kon horen. Hij vertelde me dat hij een manier had gevonden om te ontsnappen, maar ik had zoiets van “we komen hier nooit uit”. Het belangrijkste voor hem was om weer naar huis te gaan, naar zijn familie. Hij wist niet dat ik al een lange tijd helemaal niks had gegeten en dat ik getuige was geweest van verschrikkelijke dingen. Hij dacht dus dat het makkelijk zou worden. Hij vertelde me dat ik de volgende dag naar het kantoor van de coach moest komen.

Ik neem aan dat het niet makkelijk was om daar te komen.

Het koste me al veel moeite om beneden te komen omdat ik erg verzwakt was. Buiten het gebouw kwam ik gelukkig een groepje jongens tegen waar ik mee gevoetbald had. Ze hadden nu wapens bij zich en hielpen me om door de stad te komen. Bij het kantoor stond de voorzitter van ons team, Meneer Ahmed. Hij had een auto geregeld die mij en Moustafa naar Egypte zou brengen, meestal maar een rit van zes uur. Wij hebben er uiteindelijk twaalf uur over gedaan, want we moesten steeds langs controles van de rebellen.

Alex met de Egyptische kampioenschapsbeker

Waarom bleef je nog in Egypte, en ging je niet meteen terug naar huis?

Mijn coach uit Libië, Sharif, was Egyptisch. Ik verbleef in het begin even bij hem en het plan was dat ik dan snel een vliegtuig naar huis zou pakken. Toen hij me zag, en zag hoe ik eraan toe was, leek het hem echter geen goed idee om meteen naar huis te gaan. Hij wist dat er mensen op mij zaten te wachten die van mij hielden, en hij wilde niet dat ze mij in die toestand zouden zien. Hij vond dat zelf al moeilijk genoeg.

Je hebt toen uiteindelijk nog een seizoen voor El Olymi in Alexandrië gespeeld toch?

Ja, Sharif dacht dat basketballen me zou helpen om te herstellen. Uiteindelijk heeft het ook gewerkt.

Basketbal heeft je uiteindelijk gered?

Ja, eigenlijk wel. Basketbal is voor mij een soort veilige haven. Mijn vader en oom hebben allebei gevochten in de burgeroorlog, en zij begrepen de dingen waar ik mee worstelde. Wat er in Libië met mij gebeurd is heeft wel mijn ogen geopend voor andere dingen. Ik kijk nu heel anders naar de wereld. Ik probeer gewoon verder te gaan met alles.

Bedankt Alex.

Meer verhalen over sport en conflicten:

De Voetballer Die In De Bak Belandde. Aanklacht: Te Veel Talent

Deze Vechtsport Maakt Van Jonge Afghanen Vredige Vechters