Archeologen hebben een 'werkplaats' ontdekt die ons beeld van prehistorische mensen op z'n kop zet

Wetenschappers hebben een verzameling van bijna 600 handbijlen gemaakt van obsidiaan gevonden die meer dan 1.2 miljoen jaar geleden in Ethiopië door een onbekende groep homininae zijn gemaakt, oftewel de groep mensachtigen waar moderne mensen en onze uitgestorven verwanten toebehoren. 

Met deze ontdekking wordt de tijdlijn van het gebruik van obsidianen gereedschap een verbluffende 500.000 jaar terug de tijd in verplaatst. Het is duidelijk gemaakt dat de mensachtigen die in dit deel van Ethiopië leefden, ook wel bekend als de Melka Kunture, vaardige handwerkers moeten zijn geweest als ze met dit grillige materiaal werkten. 

Obsidiaan is een vulkanisch glas dat gevormd wordt uit snel afgekoelde lava, waar het gesteente diens kenmerkende zwarte kleur en broze structuur aan te danken heeft. Het fragiele en vlijmscherpe glas is een bruikbaar materiaal voor gereedschappen en wapens, maar diezelfde kwaliteiten maken het ook moeilijk hanteerbaar omdat het zo makkelijke kan breken of verwondingen kan veroorzaken. 

Veel menselijke culturen hebben de afgelopen duizenden jaren obsidiaan gebruikt voor zowel esthetische als functionele doeleinden. Het gebruik van dit glas in het Pleistoceen, een periode die loopt van ongeveer 2.580.000 tot 11700 jaar geleden, is minder gebruikelijk, hoewel er wel uitzonderingen zijn zoals de ontdekking van obsidianen handbijlen in Kenia die zo’n 700.000 jaar oud waren. 

Nu hebben wetenschappers onder leiding van Margherita Mussi, een archeoloog aan de Universiteit van Sapienza, een ontdekking gedaan die ze in een nieuw onderzoek gepubliceerd in Nature Ecology & Evolution beschrijven als een “golf van obsidiaanwinning meer dan 1.2 miljoen jaar geleden” door mensachtigen langs de rivier Awash in Ethiopië. Van de 578 handbijlen die de onderzoekers bij Melka Kunture vonden zijn er slechts drie niet van obsidiaan. 

“De mensachtigen maakten gebruik van de afzetting van een verzameling van obsidianen kiezels bij een kronkelende rivier, en begonnen grote gereedschappen met scherpe snijranden te produceren,” aldus Mussi en haar collega’s in het onderzoek. 

“Volgens ons deden de mensachtigen al veel meer dan alleen maar reageren op veranderingen in de omgeving; ze profiteerden van nieuwe kansen, en ontwikkelden op basis daarvan nieuwe technieken en vaardigheden,” ging het team verder. 

Mensen zijn de enige homininae die vandaag de dag nog op aarde rondlopen, maar in het Pleistoceen hadden we een veel grotere familie van voorouders met nabije verwanten van de mens. Sommige van deze  verdwenen mensachtigen waren al ruim 3.3 miljoen jaar geleden simpele stenen gereedschappen in elkaar aan het knutselen, maar van het gebruik van ‘werkplaatsen’ die waren gewijd aan het maken van gereedschappen werd voorheen aangenomen dat het pas veel later in het archeologisch archief zou verschijnen. 

“In de archeologie van het Pleistoceen zijn de veranderende vaardigheden en het gedrag van vroege mensachtigen te zien,” merkte Mussi’s team op. “Zulke veranderingen in gedrag, zoals bijvoorbeeld het gebruik van stenen gereedschap, worden vaak in verband gebracht met belemmeringen in de omgeving.” 

“Er is gesteld dat er in het verre verleden meerdere activiteiten van het dagelijks leven gezamenlijk op dezelfde plek werden uitgevoerd,” zeiden de onderzoekers. “De verdeling van gefocuste activiteiten op verschillende plekken toont een mate van planning aan en is volgens dit denkbeeld kenmerkend voor latere mensachtigen vanaf 500.000 jaar geleden.”

De mensachtigen die bij Melka Kunture leefden lijken dat record nu stevig te hebben gebroken, aangezien het archeologische bewijsmateriaal suggereert dat de obsidianen handbijlen met “opmerkelijke” standaardisatie en gedetailleerdheid zijn vervaardigd die de “focus legde op de regularisatie van de artefacten,” aldus het onderzoek. 

“We tonen met statistische analyse aan dat dit een gefocuste activiteit was, dat er erg gestandaardiseerde handbijlen werden geproduceerd en dat dit een werkplaats voor stenen gereedschap was,” zo concludeerde het team. 

Met dit nieuwe onderzoek wordt er een prikkelend tipje van de sluier opgelicht over deze mysterieuze gemeenschap van mensachtigen die 1.2 miljoen jaar geleden in dit rivierecosysteem leefde en gebruik leerde te maken van een paar van de meest uitdagende grondstoffen in diens omgeving. Toekomstige ontdekkingen zouden nog meer kunnen onthullen over hoe onze uitgestorven verwanten de aanpassingen ontwikkelden waarmee onze eigen soort uiteindelijk een competitief stapje voor kon krijgen in een prachtige maar gevaarlijke wereld.  

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Motherboard.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.