De boeken die me hielpen om aan de oorlog te ontsnappen

Dit artikel is onderdeel van Nieuwe Buren, een reeks artikelen op VICE.com geschreven door jonge vluchtelingen in heel Europa. Lees het voorwoord van de editor hier.

Mia Z.* is achttien jaar oud en komt uit Homs in Syrië. Ze woont momenteel in Barcelona met haar moeder en twee zussen.

Mijn leven veranderde voorgoed op een maandagochtend in 2011. Ik was twaalf jaar oud, en was samen met een vriend onderweg naar school toen de bombardementen begonnen. We renden voor ons leven, raakten elkaar kwijt, en ik ging richting huis. Toen ik thuis aankwam was ik alleen en in shock – mijn moeder was aan het werk en mijn zussen waren op de universiteit. Ik was volledig van de kaart en wilde wanhopig vergeten wat er allemaal om me heen gebeurde, dus besloot ik een boek te lezen in een poging het allemaal te verdringen.

Ik klikte een tijdje rond op internet en vond iets dat Unbroken heette . Ik hield helemaal niet zo van boeken, maar toen ik begon te lezen voelde ik dat ik rustiger werd; de stemmen, het geschreeuw en de sirenes verdwenen langzaam naar de achtergrond, en ik ging helemaal op in het boek. Vanaf dat moment werd lezen mijn manier om de gruwelijkheden die zich om me heen afspeelden te vergeten en te begrijpen.

Unbroken is een non-fictieboek over een luitenant in de Tweede Wereldoorlog, Louis Zamperini, wiens vliegtuig in de Grote Oceaan neerstortte. Hij dreef wekenlang rond op zee, en at vogels en vissen om in leven te blijven. Dat deel deed me denken aan mijn stad Homs, die belegerd was en waar de mensen die ik kende moeite hadden om aan eten te komen. Mijn neefje woonde bijvoorbeeld in een van de gevaarlijkste gebieden van de stad, en moest het doen met boombladeren en insecten. Ik dacht aan mijn moeder en zussen – wat als we op een dag niets meer te eten hadden?

Toen Zamperini na 47 dagen eindelijk het vasteland bereikte, werd hij gevangen genomen en naar een Japanse gevangenis gebracht. Daar werd hij twee jaar lang geslagen en gemarteld. Toen ik dat las dacht ik aan de gevangenen in Syrië, die hetzelfde meemaken. Ik had een hoop vrienden en familie die in de gevangenis zaten – een paar zijn ontsnapt, maar anderen zijn overleden. Gelukkig liep het verhaal van Louis goed af – zijn kant won de oorlog en hij trouwde met zijn vriendin. Bij ieder boek dat ik lees, kan ik niet wachten op de goede afloop.

Een ander boek dat ik las toen ik nog in Syrië was, was Liefde in tijden van cholera van Gabriel García Márquez. Het is het verhaal van twee jonge geliefden, Florentino en Fermina, die van elkaar gescheiden raken wanneer Fermina's vader de relatie verbiedt en haar ver weg stuurt. Ze is als een boom die ontworteld wordt, uit de grond wordt getrokken en als timmerhout wordt verscheept. Dat is hoe ik me ook voelde toen ik gedwongen werd Syrië te verlaten. Dit boek herinnerde me ook aan de tijd dat ik nog in Syrië was en niet meer met mijn beste vriendin praatte. Haar familie steunde de president, terwijl die van mij tegen hem was. We hadden daar een hoop ruzie over, en uiteindelijk praatten we niet meer met elkaar.

Ik moet eerlijk toegeven dat ik Liefde in tijden van cholera niet heb uitgelezen. Ik kon niet tegen het idee dat twee mensen die van elkaar hielden uit elkaar werden gehouden.

Toen ik in Barcelona aankwam stopte ik niet met lezen – hoewel het lang niet altijd romans waren. Toen ik een op een dag een beetje aan het rondklikken was op internet, kwam ik het script tegen van de film Colonia, met Emma Watson en Daniel Brühl. Ik heb de film nooit gezien, maar ik heb het script verslonden. De film vertelt het verhaal van een fictief stel, Lena en Daniel, die betrokken raken bij de geheimzinnige sekte Colonia Dignidad in het zuiden van Chili, die echt heeft bestaan. In een van de scènes valt de politie demonstranten aan en beginnen ze mensen te slaan en op ze te schieten – dat deed me denken aan het begin van de oorlog in Syrië, toen de politie demonstranten doodde en arresteerde. De politie arresteerde Daniel voor de ogen van zijn medestanders – en niemand kon er iets aan doen. Ze waren machteloos, net zoals de mensen in Syrië geen macht hebben.

Vanuit mijn huis zag ik hoe de politie mensen meenam, en ik kon er niks aan doen. Als ze in de politieauto's werden afgevoerd, wist ik wel wat hen te wachten stond. We groeiden op in angst – bang om ons te uiten, bang voor alles.

Sara Nović' Girl at War was het eerste boek dat ik las dat direct over oorlog ging. Het gaat over een meisje uit Kroatië, Ana Jurić, dat tien jaar is wanneer de burgeroorlog in Joegoslavië uitbreekt. Ik herkende mezelf in haar verslag van de gruwelijke dingen die ze meemaakte, en wat ze deed om in leven te blijven en niet gek te worden. Zeker als ze schrijft: "In Kroatië betekende leven in oorlogstijd een compleet verlies van controle. De oorlog beheerste iedere gedachte en beweging, zelfs wanneer je sliep."

Mensen in Syrië verloren ook de controle. Ana was tien toen haar oorlog losbarstte, ik was twaalf toen die van mij begon. Ze vluchtte naar de VS en moest een normaal leven beginnen, normaal doen in de buurt van anderen – zelfs na alles wat ze gezien had. Ik moest hetzelfde doen en het was het moeilijkste ding dat ik ooit heb gedaan. Soms voel ik me net een acteur wanneer ik tegen mensen zeg dat het goed gaat – zo van: "Het gaat goed, ik denk nergens aan, ik denk gewoon aan mijn huiswerk." Ik gedraag me normaal als ik een vliegtuig hoor terwijl ik in de klas zit. Ik doe net alsof ik vanbinnen niet tril van angst.

Ik ben erg bang voor vliegtuigen. Ik herinner me de vliegtuigen die over Homs vlogen, huizen bombardeerden en mensen doodschoten. Ik ben iedere dag bang als ik politie op straat zie in Barcelona, omdat ik me herinner hoe de politie mijn buren in elkaar sloeg. Ik herinner me de stemmen, de geluiden, op school, thuis, op straat, overal. Weten dat ik net als Ana ben, neemt dat niet weg, maar het helpt wel om te weten dat ik niet de enige ben.

Illustratie door Ana Jaks

* De naam van de schrijver is om veiligheidsredenen veranderd.

Teken hier de petitie van het UNHCR die overheden oproept om alle vluchtelingen een veilige toekomst te garanderen.

Klik hier om te doneren aan Casa Nostra Casa Vostra, een Catalaanse organisatie die vluchtelingen in de regio steunt.