We vroegen een paar biologieleraren hoe zij seksuele voorlichting geven

Inmiddels ben ik 24, maar zoveel lijkt er nog niet te zijn veranderd. Uit onderzoek van Rutgers en Soa Aids Nederland blijkt dat jongeren ontevreden zijn over seksuele voorlichting op school. Ze missen informatie over seksuele- en genderdiversiteit en zouden graag meer willen praten over hoe je met elkaar omgaat in relaties, wensen en grenzen, seksueel plezier, sexting en porno.

Ik sprak drie biologiedocenten over hoe zij seksuele voorlichting geven. Ook vroeg ik ze wat ze vinden van het huidige curriculum en of ze weleens iets vertellen wat niet in het lesboek staat.

VICE: Hoi Sabine, hoe vind jij het huidige biologie-curriculum?
Sabine: Er is weinig tijd voor gesprekken over seks. Het hoofdstuk dat daarover gaat is erg technisch en gaat vooral over hoe de voortplantingsorganen werken. Eén paragraaf gaat over seksualiteit – over lust, relaties, pornografie, prostitutie en seksuele voorkeuren. Maar die opdrachten maken leerlingen thuis, dus dat wordt nauwelijks besproken.

Uit onderzoek is gebleken dat scholieren hun seksuele vorming gemiddeld een 5.8 gaven. Wat vind je daarvan?
Ik vind het goed dat docenten daardoor moeten nadenken over hoe zij seksuele voorlichting geven. Eerst was ik een beetje beledigd, want ik doe juist erg mijn best. Voor gesprekken over seksualiteit is er een veilige sfeer nodig, en ik denk dat het afhangt van hoe open je bent als docent. Ik vertel bijvoorbeeld dat ik weleens verliefd ben geweest op een vrouw. Ik denk dat door mijn openheid leerlingen het ook zo prettig in mijn les vinden.

Hoe merk je dat?
Af en toe bellen oud-leerlingen mij op om advies te vragen over seks. Laatst belde er nog een oud-leerling die vertelde dat ze anale chlamydia had, en ze vroeg me wat ze moest doen. Collega’s verklaren me weleens voor gek, maar ik vind dat elke jongere die een volwassene om hulp vraagt heel waardevol is. Ook vragen collega’s hoe de leerlingen aan mijn nummer komen – dat hebben ze ooit gekregen tijdens een werkweek.

Geef jij extra informatie over seks en seksualiteit, buiten het leerboek om?
Vorig jaar deed ik in de derde klas ‘De vieze plaatjes-show’, waar we alle soa’s gingen behandelen. Bijvoorbeeld hoe syfilis ontstaat, en waarom chlamydia het meest voorkomt. In de zomer gaan sommigen voor het eerst met iemand naar bed en daarom kregen ze van school een condoom mee. En ik praat over gender en seksuele diversiteit. Ik laat bijvoorbeeld beeldmateriaal zien van het tv-programma Hij is een Zij en Sexy Kids van de VPRO om het gesprek hierover op te starten.

Hoe reageren de leerlingen op jouw extra lesstof?
Ze worden vaak lacherig als ik vertel dat voor penetratie de vagina goed nat moet zijn, zodat de penis makkelijk naar binnen kan. En dat begrijp ik ook wel. Ik durfde pas op mijn achttiende het woord ‘neuken’ uit te spreken zonder ongemakkelijk te worden.

VICE: Hoi Veerle. Hoe was jouw seksuele voorlichting vroeger op school?
Veerle: Het ging alleen maar over penis-in-vagina-seks. Homo’s werden wel genoemd, maar die moesten vooral oppassen voor aids. Ik kwam er op mijn 22e achter dat ik biseksueel ben – als biseksualiteit in mijn lesboek had gestaan, was ik daar misschien wel eerder achter gekomen. En nu nog steeds is het biologieboek erg cisgender heteronormatief. Ik vind dat jammer, dus probeer daar verandering in te brengen.

Hoe doe je dat?
Ik doe bijvoorbeeld in de klas een soort brainstorm over gender. Op het bord schrijf ik de woorden ‘jongen’ en ‘meisje’ en vraag waar de leerlingen aan denken. Bij ‘meisje’ komt er lief, zorgzaam, stewardess en zuster bij te staan, en bij ‘jongen’ stoer, piloot en dokter. Op deze manier laat ik ze nadenken over stereotiepe beelden. Ook vraag ik leerlingen hoe ze denken dat lesbiennes seks hebben. Vaak antwoorden ze dat daar een dildo voor nodig is. Tuurlijk beginnen ze soms te lachen, maar zo bestrijd ik wel het penis-in-vagina beeld.

Vertel je ook weleens over persoonlijke ervaringen?
Leerlingen mogen veel van me weten. Een keer zat er een jongen verveeld in de les. Ineens vroeg hij: ‘Heeft u ooit een kutje gelikt?’ Hij schrok toen ik antwoordde: ‘Ja, jij?’ Toen hij ja zei, en benadrukte dat hij het zo top vond, vroeg ik wat het meisje ervan vond. Hij had geen idee. Ik zei dat-ie dat de volgende keer moest vragen. ‘Zal ik doen juffrouw’, antwoordde hij. Zo’n interactief gesprekje vind ik heel leuk, en het is nog ergens goed voor ook.

Tot slot: geef je weleens les over hoe je omgaat met seks op social media?
Naast mijn docentschap geef ik workshops bij Sex Matters. Tijdens zo’n workshop vraag ik wie er weleens een dickpic heeft gehad. Op school wil ik dat ook gaan doen. Social media is zo’n groot deel van hun leven − na de les pakken ze meteen hun telefoon om op Instagram en Snapchat te kijken. Daarom lijkt het me zo belangrijk om online seks ook te bespreken.

VICE: Hallo IJsbrand. Wat vind jij van het curriculum?
IJsbrand: Ik denk dat docenten vaak te weinig tijd besteden aan seksualiteit, omdat het geen onderdeel van de kernstof. Dat is zonde, maar ik begrijp het wel. Ik neem wel de tijd, maar dat gaan ten koste van de ‘echte’ inhoud.

Waar neem jij de tijd voor buiten het leerboek om?
Ik ben met nieuw lesmateriaal bezig over grenzen en complexiteit van relaties. Ik werk vaak met stagiaires en dan zit ik achter in de klas. Daar krijg ik ook gesprekken mee over dingen die leerlingen bezighouden; het verschil tussen aanranding en verkrachting, de rolverdeling tussen man en vrouw, de dubbele standaard. Sommige stof moet je ze door de strot duwen, maar hiermee komen ze zelf. Ik zag het als een gemiste kans om daar niets mee te doen.

Hoe vertaalt zich dat in je lessen?
Ik laat leerlingen een rechtszaak naspelen. Over bijvoorbeeld een dader die iemand heeft aangerand zonder dat-ie dat zelf doorheeft. Dat gaat over meer dan alleen seks. Dan raak je de complexiteit van macht, groepsdruk en seks.

Waar gaan leerlingen nou echt van gillen?
Ik merk vaak dat islamitische meisjes gillen van naaktplaatjes in hun boek. Ze plakken de piemels en borsten af. Laatst vroeg ik aan een meisje of ze haar sticker eraf wilde halen. Ze antwoordde dat haar vader kwaad zou worden als hij dit plaatje zou zien. Een keer zei een meisje tegen een ander meisje: ‘Je hebt het niet afgeplakt, je bent geen goede moslima.’ Ik heb ook meerdere keren gehad dat ik over homoseksualiteit begon, en een jongen schreeuwde: ‘Ho ho meester, hier gaan we het echt niet over hebben.’ Dat is lastig, maar mijn taak is om op zo’n moment normaliserend op te treden. Ik zei: ‘Het is niet beleefd dat je door mij heen praat.’

Verbaas jij je weleens?
Sommige jongens weten niet dat vrouwen een orgasme kunnen hebben. Een van mijn leerlingen zei een keer: “Als er sperma in een vrouw komt, waarom moet zij dan nog klaarkomen?” Toen ik uitlegde dat vrouwen genot aan seks kunnen hebben, antwoordde hij: “Hè, echt? Interessant.” Maar ik ga niet gedetailleerd in op seksuele handelingen. Dat vind ik te privé en niet een taak van school. Dat kunnen ze best uitzoeken op internet, of er met vrienden of ouders over praten.