We zijn te dik maar we willen niet weten waarom

(Foto via)

Hier zijn een paar feiten over voedsel, beweging en obesitas voor je: als je meer eet dan je lichaam nodig heeft, kom je aan. Als je minder eet, val je af. In een aantal landen kampt men massaal met extreme zwaarlijvigheid – een gevolg van te weinig beweging en te veel eten. In de Verenigde Staten eten ze inmiddels gemiddeld 2700 calorieën per dag, ongeveer 24% meer dan 30 jaar geleden.

Dat je van veel eten en weinig bewegen niet per se slanker wordt, is weinig controversiële informatie. Toch zijn er veel mensen die blijven volhouden dat het domweg anders werkt. Zo is er een wildgroei aan online gemeenschappen en dieetmethoden ontstaan, in een wanhoopspoging om een alternatieve verklaring te vinden voor een gegeven waarvan de oorzaak glashelder is.

Een recent voorbeeld hiervan is het idee dat zelfs wilde dieren nu het slachtoffer zijn van de obesitasepidemie. Mogelijke oorzaken, zoals een globale klimaatverandering, zouden ervoor zorgen dat niet-gedomesticeerde beesten steeds vadsiger worden. Dat idee komt overigens uit een artikel dat al in 2010 verscheen, waarin obesitasepidemieën onder dieren werden onderzocht. Daaraan werd weer gerefereerd in The Obesity Era, een artikel van het populairwetenschappelijke online magazine Aeon. Dat laatste artikel is sindsdien aan één stuk door geciteerd door online fora, als bewijs dat obesitas niets te maken heeft met eten en beweging, en alles met ‘de rest’.

Zo berichtte Io9 dat “een twintig jaar durend wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat zowel mensen als dieren in de VS dikker worden. Het ligt niet aan het vette voedsel: zelfs laboratoriumdieren die aan een strikt dieet worden gehouden, werden per decennium 35% dikker. Het enge hieraan is dat wetenschappers het vermoeden hebben dat er een ‘wijdverbreide gemeenschappelijke oorzaak’ is voor obesitas onder veel diersoorten, waar individuen geen invloed op kunnen uitoefenen.”

Zoals te verwachten was, bleek dit natuurlijk complete onzin te zijn. Het onderzoek sloot vet voedsel helemaal niet uit als oorzaak en er werd overigens ook niet gekeken naar wilde dieren, maar naar “zoogdiersoorten die met of rondom de mens in geïndustrialiseerde samenlevingen leefden”. Met andere woorden: huisdieren, rioolratten en proefdieren.

Het mag duidelijk zijn dat huisdieren en stadsdieren onze restjes met plezier wegkanen, en het aanbod in huisdiervoedsel is ook flink toegenomen. Die informatie alleen al haalt dit aspect van het onderzoeksartikel onderuit.

Je moet wel heel wereldvreemd zijn om te twijfelen aan waarom mensen dikker zijn geworden sinds we niet langer op rantsoenen leven en het fenomeen fastfood is uitgevonden. Het eten is in verhouding steeds goedkoper geworden, uit eten gaan en eten afhalen zijn steeds normalere bezigheden geworden, zo ongeveer iedereen heeft een auto en zit de hele dag achter een computer of kijkt een paar uur per dag tv. Geen wonder dat we zwaarder zijn dan vroeger.

(Foto via)

Ook heerst het idee dat obesitas een levenslange vloek is: je kunt er schijnbaar niets aan doen dat je dik bent. Het Canadese CBC berichtte dat “onderzoek heeft bevestigd dat blijvend gewichtsverlies bijna onmogelijk is,” wat bijdraagt aan de illusie dat mensen totaal geen invloed kunnen uitoefenen op hun gewicht en ze dat gewoon maar moeten accepteren voor de rest van hun leven, totdat ze doodgaan aan alle hart- en vaatziekten die het gevolg zijn van hun gewicht.

Ook deze gebakken lucht is netjes ontkracht door professor Yoni Freedhoff van de universiteit van Ottowa, die hierover op zijn blog schrijft. Onderzoek aan de universiteit van Pennsylvania wijst uit dat 42% van de mensen die behoorlijk wat gewicht verloren, na 4 jaar nog steeds even slank of zelfs slanker waren.

Is afvallen een eitje? Nee. Is het onmogelijk? Absoluut niet.

Natuurlijk bleken niet alle deelnemers aan het laatste onderzoek even succesvol, maar volgens Freedhoff kan dat er aan liggen dat de mensen terugvielen in oude eetgewoontes. Mensen die hun eetgewoontes langdurig aanpassen, komen niet zo snel meer aan. De meeste mensen die wel snel weer aankomen zijn gevallen voor de domme, onpraktische kortetermijndiëten die door de dieetindustrie flink worden gepromoot. En dus niet werken.

(Foto via)

Het is ook helemaal niet de bedoeling dat gewichtscontrole simpel is: de grote industrieën die betrekking hebben op voeding, diëten en zelfhulp verdienen bakken met geld aan onze verstoorde relatie met voeding en beweging. De ideeën en producten die ze ons door de strot duwen zijn onrealistisch, ongezond en helpen totaal niet. Hoe meer we gaan geloven in de illusie dat obesitas een ingewikkeld fenomeen is, hoe meer dieetboeken en ongezonde lightproducten we kopen.

Wijzelf houden ook niet van simpel: we zijn altijd op zoek naar dé manier om af te vallen zonder daarvoor minder te hoeven eten of meer te hoeven bewegen: we vragen er ook een beetje om. Het idee dat ons gedrag niets met ons overgewicht te maken heeft, zorgt ervoor dat we ons niet meer verantwoordelijk hoeven te voelen voor wat we eten. Best begrijpelijk, maar dat heeft dus weinig zin.

Het is niet alleen maar de schuld van dikke mensen dat ze dik zijn: we leven in een maatschappij waarin we worden aangemoedigd om altijd meer en ongezonder te eten, soms zelfs zo dat het lijkt alsof we wél gezonde keuzes maken: bijvoorbeeld door koekjes als verantwoord ontbijt aan te prijzen (koekjes), of chips die veel gezonder zouden zijn, omdat het door een cornflakesmerk wordt uitgebracht dat vaak slanke vrouwen in hun reclames heeft.

Als we iets aan structureel overgewicht willen doen, moeten we erkennen dat dit soort flinterdunne obesitastheorietjes en ons eigen ontkenningsgedrag weinig constructief zijn – net als de belabberde ‘dieetjournalistiek’  die bijdraagt aan het maatschappelijk geloof in die onzin. We stoppen ons vol met rotzooi, en alleen als we daarin gaan matigen kunnen we het steeds verder uitdijen van onze pens tegengaan.