We vroegen de man die de puinzooi van 2020 voorspelde: wat komt hierna?

In 2012 publiceerde VICE het artikel ‘2012 Is Bullshit; 2020 is When We’ll Really Be in Trouble’. Daar bleek geen woord van gelogen. In 2012 was de Arabische Lente weliswaar nog steeds bezig en waren we allemaal bang voor het einde van de wereld omdat de Maya-kalender afliep, maar dat was niets vergeleken met wat we nu meemaken.

Anno 2020 ligt het klimaat op zijn sterfbed. Het coronavirus heeft rond de 850.000 mensen het leven gekost en economieën van over de hele wereld doen instorten. Er wordt gestreden tegen de diepgewortelde raciale ongelijkheid, maar de demonstraties worden ook beantwoord met politiegeweld en tegendemonstraties van extreemrechtse groeperingen. En alles wordt nog eens verergerd door presidenten die verdeeldheid zaaien onder hun eigen volk, zoals in de VS en Brazilië.

De kop van ons artikel uit 2012 stond boven een interview met wetenschapper Peter Turchin. Hij houdt zich bezig met cliodynamica, een onderzoeksgebied waarin maatschappelijke ontwikkelingen worden ‘voorspeld’ aan de hand van wiskundige modellen. Je kunt zijn analyse van de afgelopen tien jaar hier lezen. Aangezien hij het aardig bij het juiste einde had, vroegen we hem wat ons de komende tijd te wachten staat.

VICE: Toen we elkaar in 2012 spraken, zei je dat in 2020 een periode van onrust zou aanbreken. Voelt het goed dat je gelijk hebt gekregen, of was je er toch al zeker van dat het wel zou gebeuren?
Peter Turchin: De theorie heeft gelijk gekregen, ik niet per se. Niemand kon er natuurlijk zeker van zijn dat het echt zou gebeuren, omdat je de toekomst niet in de absolute zin kan voorspellen.

Juist. Was er de afgelopen jaren een moment waarop je het al kon zien aankomen, en waar had dat mee te maken?
Het is een opeenstapeling. Sinds ongeveer 1980 zijn er structurele ontwikkelingen die instabiliteit aanwakkeren. De levensstandaarden zijn bijvoorbeeld verslechterd en binnen de elite is er meer concurrentie en conflicten. Dus in 2010 hadden mijn collega’s en ik al dertig jaar lang dat soort trends gezien.

Ook waren er geen tekenen dat onze regeringen klaar waren om de juiste maatregelen te nemen om die ontwikkelingen tegen te gaan. En ze zijn er nog steeds niet klaar voor. Er kwamen ook steeds meer zelfmoordterroristen, in de vorm van massaschietpartijen. Een groot deel van in ieder geval de Amerikaanse bevolking heeft in absolute zin een lagere levensverwachting gekregen.

Ik had niet verwacht dat het zo erg zou worden. De verkiezing van Donald Trump is een heel goed voorbeeld van een politicus die gebruikmaakt van de massale ontevredenheid – waar in de geschiedenis ook veel andere voorbeelden van zijn. Dus zoals ik al zei: het stapelt zich allemaal op.

Je hebt eens gezegd dat revoluties ontstaan “wanneer de elite de politieke orde omver probeert te werpen, om er zelf beter van te worden.” Hoe zou je dat op de huidige situatie kunnen betrekken?
Donald Trump is, zoals ik al zei, een goed voorbeeld van een intern conflict binnen de elite. Hij begon volgens onze theorie als gefrustreerd aspirant-lid van de elite, dat zijn rijkdom probeerde te vertalen in politieke macht. Dat lukte hem, omdat hij in 2016 mee kon deinen op de golf van massale ontevredenheid over de gevestigde elites. En dat heeft nu tot nog meer polarisatie en conflicten binnen de elite gezorgd dan alles wat we voor 2016 zagen.

Tot slot, je stelt dat deze periodes in cycli van 50 jaar werken. Maar kan jouw theorie ook voorspellen wanneer deze onrustige periode zal eindigen?
Het klopt niet helemaal wat je zegt, want de fundamentele dynamiek leidt tot nog veel langere cycli. In de Amerikaanse geschiedenis hebben we twee brede cycli gehad. Allereerst hebben we een stijgende golf van welvaart en elite-eenheid gehad, die zijn hoogtepunt rond 1820 bereikte. Vanaf dat punt werden de crisisindicatoren steeds duidelijker, totdat de Amerikaanse Burgeroorlog uitbrak. Daarna waren de crisisindicatoren over hun hoogtepunt heen, maar ze bleven sterk aanwezig tot 1920 – de jaren van de Reconstructie, Jim Crow, de Gilded Age en de gewelddadige onrust onder de arbeiders en anarchisten. Die jaren noem ik onze eerste ‘Age of Discord’.

Daarna keerde het tij. Als gevolg van de hervormingen die in het Progressieve Tijdperk werden ingevoerd en in de New Deal beklonken werden, stegen de lonen en werd de politieke eenheid sterker. De jaren vijftig waren een gouden tijd voor arbeidsrechten en samenwerkingen tussen de politieke partijen. In de jaren zeventig en tachtig begon alles weer te veranderen, en in de twintig jaar daarna zijn de crisisindicatoren weer net zo sterk aanwezig als in de decennia voor de Burgeroorlog. De gemiddelde lonen daalden in verhouding tot het bbp per hoofd van de bevolking en de politieke partijen raakten nog nooit zo gepolariseerd. We zitten nu in de tweede Age of Discord.

De cycli van 50 jaar overlappen met deze langere dynamiek. En in de jaren rondom 2020 zijn die twee dynamieken samengevallen, wat betekent dat onze samenleving nu het kwetsbaarst is voor uitbraken van politiek geweld.

Om je vraag te beantwoorden: zulke turbulente periodes gaan door totdat de structurele trends die erachter zitten worden aangepakt. Van oudsher duurt dat meestal zo’n vijf tot vijftien jaar, dus ik verwacht dat de onrust ook na 2020 nog zal aanhouden.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE US.