«Όλες μας Είμαστε η Μάχσα»: Η Μάριαμ Μιλάει για τα 43 Χρόνια Ακραίας Καταπίεσης των Γυναικών στο Ιράν

«”Όλες εμείς είμαστε η Μάχσα σου’’. Αυτό θέλω να πω στη μητέρα της Μάχσα Αμίνι που τη σκότωσαν, με την πρόφαση ότι δεν ήταν σεμνά ντυμένη, πράγμα που δεν ίσχυε σε καμία περίπτωση. Φορούσε μαντό μέχρι τον αστράγαλο, τρία μέτρα χιτζάμπ, αλλά παρ’ όλα αυτά η Αστυνομία Ηθών τη συνέλαβε και την ξυλοκόπησε μέχρι θανάτου». Η Maryam Akhlaghi ζει στην Ελλάδα τα τελευταία τέσσερα χρόνια, πριν ουσιαστικά αποδράσει με την οικογένειά της από την Τεχεράνη.

Τη συναντάω στην προσφυγική δομή του Σχιστού. Δεν φοράει μαντήλα, τα μαλλιά της είναι μαύρα και πιασμένα κότσο, τα μάτια της είναι βαμμένα και φοράει μια μπλούζα σε έντονο χρώμα. Στο Ιράν θα μπορούσε να φυλακιστεί, να βασανιστεί και να πεθάνει, μόνο για ένα από αυτά τα στοιχεία της ταυτότητας και της εμφάνισής της.

Βλέπω μια γυναίκα φιλική, δημιουργική, σκεπτόμενη και αληθινά προσηλωμένη στις αρχές της δημοκρατίας, που πάνω απ’ όλα θέλει να ζήσει ελεύθερη και να δώσει στα παιδιά της το δικαίωμα να επιλέξουν για τον εαυτό τους πώς θα ντύνονται, πώς θα ζουν και πώς θα φέρονται.

Η Μάριαμ μου μιλάει αμέσως για τη Μάχσα όλων των Ιρανών και τη Χαντίς Νατζάφι που δολοφονήθηκε με έξι σφαίρες από την αστυνομία, όπως τόσες άλλες και άλλοι, επειδή έκανε το αυτονόητο: βγήκε να διαδηλώσει για την αδικοχαμένη Μάχσα Αμίνι και το δικαίωμα των γυναικών στη ζωή και την ελευθερία.

Ακόμα και να μην υπήρχε διερμηνέας στη συζήτησή μας με τη Μάριαμ, θα καταλάβαινα ότι η καρδιά της έχει ραγίσει για όλες τις διαδηλώτριες και τους διαδηλωτές που δίνουν τη ζωή τους, για να ακουστεί η φωνή των καταπιεσμένων Ιρανών.

Η φόρτισή της και η ένταση ολόκληρου του σώματός της είναι έκδηλες, παρ’ όλο που προσπαθεί να παραμείνει ψύχραιμη για να μου μεταφέρει τη μισή ζωή που ζουν οι γυναίκες στο Ιράν και τον διαρκή φόβο που αντιμετωπίζουν. Αυτή τη στιγμή, η χώρα ζει τις μεγαλύτερες σε έκταση διαδηλώσεις, που έχει γνωρίσει από το 2009.

 Η φρικτή δολοφονία της Μάχσα Αμίνι ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι και οι Ιρακινές που ξεχύνονται στους δρόμους, με πολλούς άνδρες στο πλευρό τους, κάθε μέρα από τις 16 Σεπτεμβρίου, δείχνουν ότι οι γυναίκες δεν μπορούν να μείνουν άλλο σιωπηλές. Παρά την αιματηρή καταστολή και τους δεκάδες διαδηλωτές – πολλοί μιλάνε για εκατοντάδες – που έχουν πέσει νεκροί, οι διαμαρτυρίες συνεχίζονται με αμείωτη ένταση, εμπνέοντας ολόκληρο τον κόσμο να σταθεί  στο πλευρό των αγωνιζόμενων γυναικών.

Έφηβες και νεαρές γυναίκες 15-25 ετών είναι εκείνες που πρωτοστατούν στις διαδηλώσεις και ηγούνται αυτής της επανάστασης εναντίον του μισογυνισμού και του θεοκρατικού καθεστώτους που σάρωσε τα πάντα και βύθισε τη χώρα στο σκοτάδι το 1979. Με την Ιρανική Επανάσταση του 1979, ο Αγιατολάχ Χομεϊνί άλλαξε το πρόσωπο της χώρας και στέρησε από τις γυναίκες τα θεμελιώδη δικαιώματά τους, μετατρέποντάς τες, σε πολίτες δεύτερης κατηγορίας.

Θεσπίστηκε η κάλυψή τους με χιτζάμπ και τσαντόρ και καθιερώθηκε ο λιθοβολισμός ανδρών και γυναικών μέχρι θανάτου, με τη συντριπτική πλειονότητα όσων καταδικάζονται να πεθάνουν με αυτόν τον απάνθρωπο τρόπο, με την κατηγορία της μοιχείας, να είναι γυναίκες.

Η Δικαιοσύνη και γενικότερα οι θεσμοί της χώρας μόνο ισότιμα δεν τις αντιμετωπίζουν. Βίντεο που κυκλοφορούν εδώ και χρόνια στα social media δείχνει τις Ιρανές να πέφτουν καθημερινά θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποίησης στους δρόμους και στα μέσα μαζικής μεταφοράς της χώρας και από εκπροσώπους της αστυνομίας.

Πριν ξεκινήσει η εξέγερση των γυναικών, τα πράγματα έδειχναν ότι το σκοτάδι της χώρας θα γινόταν όλο και πιο πυκνό. Την τελευταία τετραετία, η κυβέρνηση αύξησε τα μέλη της Αστυνομίας Ηθών, κατά 7.000 άτομα και τον Αύγουστο του 2022, ο πρόεδρος του Ιράν, Εμπραχίμ Ραϊσί υπέγραψε διάταγμα, με το οποίο αυστηροποιούνταν ακόμα περισσότερο ο νόμος για τη χιτζάμπ και την αγνότητα.

Επίσης, στα σχέδια της κυβέρνησης ήταν να τοποθετηθούν κάμερες με λογισμικό αναγνώρισης προσώπου στο μετρό, έτσι ώστε να ταυτοποιούνται οι γυναίκες, των οποίων, για παράδειγμα, έχει ξεφύγει μισή τούφα απ΄ τα μαλλιά τους έξω απ΄το χιτζάμπ.

«Αν είχα παραμείνει στο Ιράν, δεν θα μπορούσα να ζω ελεύθερη, αλλά αυτή τη στιγμή θα μαχόμουν κι εγώ, μαζί με όλο τον κόσμο του Ιράν που αγωνίζεται. Υπάρχουν Ιρανές γυναίκες σε όλο τον κόσμο και στην Ελλάδα που πρέπει να βγουν μπροστά και να μιλήσουν. Έτσι το βλέπω, για αυτό μιλάω. Δίνω με αυτόν τον τρόπο τον δικό μου αγώνα για τη χώρα μου, ενάντια του καθεστώτος, ακόμα και από την Ελλάδα», επισημαίνει η Μάριαμ.

«Το σύνθημα στο Ιράν αυτή τη στιγμή είναι “Γυναίκες-Ελευθερία-Ζωή”, τα τρία Ζ στην περσική γλώσσα. Θα πρέπει να έχουμε το δικαίωμα να μιλάμε και να ζούμε ελεύθερα στην πατρίδα μας. Δυστυχώς, στο Ιράν, δεν υπάρχει η δυνατότητα της ελεύθερης έκφρασης».

Η Μάριαμ είναι καλλιτέχνις, ζωγραφίζει και φέρνει το μπλοκ της για να μας δείξει τα σχέδιά της: ένα ζευγάρι έντονα μάτια, μια γυναικεία φιγούρα που ίπταται χάρη σε δύο περιστέρια και μια γυμνή γυναίκα που κρέμεται με δεμένα τα χέρια από μια κρεμάστρα. Είναι ολοφάνερο ότι η Μάριαμ εκφράζει στο χαρτί τα συναισθήματά της για τη χώρα της και τον λυσσαλέο αγώνα που δίνουν αυτή τη στιγμή οι συμπατριώτισσές της, με κίνδυνο της ζωής τους.

Απ’ όταν η Μάριαμ ήρθε στην Ελλάδα έχει ελεύθερα τα μαλλιά της. Δεν θέλει να πείσει τις άλλες Ιρανές να κάνουν το ίδιο και να αποχωριστούν το χιτζάμπ τους, το μόνο που θέλει είναι να έχουν δικαίωμα επιλογής. «Όσοι έχετε γεννηθεί σε μια ελεύθερη χώρα, δεν μπορείτε να το καταλάβετε, αλλά σας ευχαριστούμε που στέκεστε δίπλα μας», μας λέει με ειλικρινή ευγνωμοσύνη και συνεχίζει:

 «Πήρα μέρος στις διαδηλώσεις στο Σύνταγμα και χάρηκα πολύ γιατί υπήρχαν πολλοί Έλληνες που συμμετείχαν. Τότε είχα βγει μπροστά κι είχα πει πει στις γυναίκες του Ιράν που ήταν εκεί: ‘’κοιτάξτε, όλος ο κόσμος είναι στο πλευρό μας’’. Αυτό είναι μεγάλη υποστήριξη για τις γυναίκες μας που μάχονται στο Ιράν για τα δικαιώματά τους.

Απ’ όταν ήρθε στην Ελλάδα με τον σύζυγό της και τον γιο της – η κόρη της, Μάγια γεννήθηκε εδώ 14 μήνες πριν – πέρασε από τρία προσφυγικά καμπ, πρώτα στη Λέσβο, μετά στον Ελαιώνα και τώρα στο Σχιστό που ζει τους τελευταίους δεκαέξι μήνες.

Η παραμονή στο Ιράν δεν ήταν επιλογή για την οικογένεια, διότι ο σύζυγος της Μάριαμ είναι αντικαθεστωτικός και πέρασε εφτά χρόνια σε ειδική φυλακή του Ιράν. Για να καταλάβουμε τι σημαίνει να εκτίεις ποινή ως εχθρός του καθεστώτος στο Ιράν, αρκεί να πούμε ότι επί 18 μήνες βρισκόταν στην απομόνωση.

Η Μάριαμ αυτούς τους 18 μήνες τον είχε για νεκρό – όσο αδιανόητο κι αν ακούγεται - γιατί το καθεστώς δεν παραδεχόταν ότι τον έχει συλλάβει. «Εγώ έζησα εφτά χρόνια μόνη μου και το πώς έζησα και τα κατάφερα είναι πολύ δύσκολο να το περιγράψω. Επειδή ήμουν γυναίκα του, είχα βρεθεί πολλές φορές σε κίνδυνο από την πολιτεία και αναγκάστηκα να αλλάξω σπίτι, να κρύβομαι για να μην κινδυνεύω».

Όπως αποδείχτηκε όμως, καμία γυναίκα στο Ιράν δεν είναι πραγματικά ασφαλής, πόσο μάλλον ελεύθερη, και μερικές τρίχες που ξέφυγαν από τη μαντήλα μπορούν να την οδηγήσουν στον θάνατο.

Η Μάριαμ μιλάει στο VICE για το τι πραγματικά σημαίνει να είσαι γυναίκα στο Ιράν, την Αστυνομία Ηθών και τις τέσσερις αδερφές της που είναι κάθε μέρα στον δρόμο μαζί με χιλιάδες άλλες, με το αίτημα οι γυναίκες να αποφασίζουν για τη ζωή τους και να είναι παρούσες στη διαμόρφωση του μέλλοντος της χώρας τους.

VICE: Πώς ήταν η καθημερινότητά σου στο Ιράν;
Maryam Akhlaghi: Εδώ και 43 χρόνια, εμείς βιώνουμε την καταπίεση. Προσπαθούσαμε με κάθε τρόπο να ακουστεί η φωνή μας προς τα έξω, αλλά δεν τα είχαμε καταφέρει - μέχρι τώρα. Όλα αυτά τα χρόνια, πολλοί νέοι, πολλές νεαρές κοπέλες που βγαίνουν να διαδηλώσουν για τα δικαιώματά τους, για την υπόστασή τους διώκονται και τιμωρούνται βάναυσα.  Στο Ιράν, όποια και όποιος διεκδικεί την ελευθερία του το πληρώνει, όπως η Χαντίς Νατζάφι

Αυτή τη στιγμή, προσπαθούν να καταστείλουν τις ειρηνικές διαδηλώσεις για να αποδείξουν ότι δεν σκότωσαν τη Χαντίς. Προσπαθούν με τη βία να αποδείξουν ότι δεν σκότωσαν μια διαδηλώτρια, σκοτώνοντας ακόμα περισσότερες, γιατί οι γυναίκες είναι εκείνες που αυτή τη στιγμή μάχονται για την ελευθερία τους με θάρρος.

Ποιες είναι οι σκέψεις σου για αυτές τις γυναίκες που τώρα αγωνίζονται να αλλάξουν τα πράγματα;
Το μόνο που μπορώ να τους πω είναι να συνεχίσουν να μάχονται. Είμαστε όλες δίπλα τους. Εγώ από τη θέση που βρίσκομαι, δεν μπορώ να κάνω τίποτα παραπάνω απ’ το να προσπαθώ να μιλήσω για αυτό που πραγματικά συμβαίνει στη χώρα μου. Όταν παρακολουθώ τι συμβαίνει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στο Facebook, πιάνεται η καρδιά μου που δεν μπορώ να τους προσφέρω κάτι παραπάνω.

Στο Ιράν προφανώς ήσουν υποχρεωμένη να φοράς χιτζάμπ. Εδώ έχεις επιλέξει τα μαλλιά σου να είναι ελεύθερα.
Ναι, εννοείται ότι φορούσα υποχρεωτικά χιτζάμπ. Ακόμα κι ένα παιδί 6-7 χρονών, για να βγει απ΄ το σπίτι του και να πάει στο σχολείο του, θα πρέπει να ξεκινήσει να συνηθίζει την ενδυμασία με το χιτζάμπ. Προσωπικά, έχω αποφασίσει να μην φοράω μαντήλα, τώρα που έχω δικαίωμα επιλογής, γιατί πριν δεν το είχα. Πάνω απ’ όλα, ο θεός μας δημιούργησε ελεύθερους. Εμείς πρέπει να αποφασίσουμε πώς θέλουμε να είμαστε, τι θέλουμε να φοράμε και τι όχι.

Αισθάνομαι πάρα πολύ όμορφα που στην Ελλάδα μπορώ να εκφράζομαι ελεύθερα, να μιλάω ελεύθερα, να συζητάω για τα όσα συμβαίνουν στην πατρίδα μου και για το τι περνάνε αυτές οι γυναίκες. Κυκλοφορώ όπως θέλω, είναι πολύ ωραίο αυτό το συναίσθημα.

Ακόμη και εδώ, ορισμένοι άνθρωποι δεν έχουν αποβάλει τους περιορισμούς, που λανθασμένα τους μπερδεύουν με τις παραδόσεις. Όταν ήμουν έγκυος, με είχαν πλησιάσει πολλοί συμπατριώτες μου και μου είχαν πει να ντύνομαι πιο σεμνά. Ήταν καλοκαίρι, έκανε ζέστη κι εγώ δεν ήταν ότι δεν ήμουν σεμνή, αλλά εκείνοι γυρνούσαν και μου έλεγαν να ντύνομαι πιο προσεκτικά.

Μέχρι και τον σύζυγό μου προσέγγισαν και του είπαν ‘’κοίταξε να δεις, προσπάθησε να την πείσεις να φορέσει χιτζάμπ’’ - ακόμα και εδώ πέρα. Ο σύζυγός μου με κάθε ευγένεια τους είπε ότι αυτό το ζήτημα έχει να κάνει με μένα κι ότι δεν μπορεί εκείνος να επέμβει και να μου πει τι θα κάνω. ‘’Αν θέλει να φορέσει χιτζάμπ, να φορέσει. Αν δεν θέλει, όχι’’.

Πίσω στην Τεχεράνη, είχες κάποια εμπειρία με τη διαβόητη Αστυνομία Ηθών;
Ναι, είχα αρκετές. Πάντα μου έκαναν παρατήρηση για τα ρούχα μου, παρ’ όλο που η ενδυμασία μου ήταν αυτή που όριζε η ηθική της χώρας. Μια φορά, ήμουν μέσα στο αυτοκίνητο και μας είχαν σταματήσει, επειδή είχε πέσει λίγο το χιτζάμπ μου. Εννοείται ότι μου έβαλαν πρόστιμο.

Έχουμε ακούσει πολλά για τα βανάκια της Αστυνομίας Ηθών, τα οποία σταματάνε στον δρόμο τις γυναίκες που θεωρούν ότι δεν είναι ντυμένες όπως πρέπει και τις οδηγούν στα επονομαζόμενα κέντρα επανεκπαίδευσης, τα οποία στην πραγματικότητα είναι κέντρα κράτησης.
Ναι, ισχύει, όμως στα χρόνια που ήμουν εγώ εκεί, τα πράγματα δεν ήταν τόσο ακραία. Μπορεί να σε έπαιρνε το βανάκι της αστυνομίας και να σου έκανε κατήχηση, αλλά μέχρι εκεί. Με έχουν σταματήσει και μένα, μου έχουν κάνει κατήχηση για το πώς θα έπρεπε να φοράω σωστά την ενδυμασία μου. Το τελευταίο διάστημα, όμως, έχουν ενταθεί πολύ τα πράγματα. Παίρνουν τις γυναίκες με βίαιο τρόπο και τις βάζουν μέσα σ’ αυτό το βανάκι. Αυτή τη στιγμή, έχει ξεσηκωθεί πολύ ο κόσμος και η αστυνομία έχει εξαγριωθεί.

Εν τω μεταξύ, πρέπει να σου πω οι γυναίκες δεν έχουν το δικαίωμα να μπουν σε δικαστήρια, δημόσιες υπηρεσίες, χώρους λατρείας και γενικά δημόσια κτίρια, αν ένας υπάλληλος θεωρήσει αυθαίρετα ότι δεν φορούν την ενδυμασία που πρέπει και με τον σωστό τρόπο.

Έχεις κάποια επικοινωνία με την οικογένειά σου πίσω στο Ιράν;  
Το ίντερνετ έχει κοπεί δεν έχουμε την παραμικρή επικοινωνία. Εδώ και μια βδομάδα, δεν έχω καταφέρει να κοιμηθώ. Φοβάμαι μη μάθω ότι έχει σκοτωθεί κάποιος απ΄ την οικογένειά μου. Έχω τέσσερις αδερφές που θα ήθελαν να ζουν ελεύθερες. Για αυτό, το ξέρω ότι είναι στον δρόμο κάθε μέρα και διαδηλώνουν. 

Τι θα ήθελες να μάθουν όλοι για το Ιράν;
Εδώ και 43 χρόνια, εμείς προσπαθούμε να ακουστούμε και μαχόμαστε ενάντια του καθεστώτος και για τα δικαιώματα της γυναίκας, αλλά δεν τα έχουμε καταφέρει. Αυτό που ουσιαστικά συμβαίνει στο Ιράν και το Αφγανιστάν έχει να κάνει με την πεποίθηση του Ισλάμ για τον ρόλο της γυναίκας, μόνο ως σκεύος ηδονής και αναπαραγωγής, χωρίς καμία ελευθερία. Αυτό υφίσταται σε όλες τις χώρες που επικρατεί το Ισλάμ. Η γυναίκα είναι ίση με τον άνδρα και πρέπει να έχει τα ίδια δικαιώματα, να είναι ελεύθερη. Αυτό το πράγμα είναι μισογυνισμός.

Η κόρη σου η Μάγια είναι ένας λόγος που ήθελες να φύγεις απ’ το Ιράν;
Η κόρη μου, ενός έτους, γεννήθηκε εδώ και χάρηκα πολύ που γεννήθηκε σε μια ελεύθερη χώρα. Όταν μεγαλώσει, θα αποφασίσει μόνη της τι θα φοράει και τι θέλει να κάνει. Ας πούμε, εγώ είμαι χριστιανή και ο γιος μου μουσουλμάνος. Ο καθένας πρέπει να μπορεί να αποφασίζει για τον εαυτό του και να ορίζει τη ζωή του.

 Περισσότερα από το VICE

Εντυπωσιακές Φωτογραφίες της Ελλάδας από Ψηλά

Η Έλενα Τοπαλίδου Κάποτε Έφυγε από την Παλιά της Ζωή με Ένα Αμάξι Όπως στα «Μαγνητικά Πεδία»

Σε Ένα Μικρό Χωριό της Πιερίας το Έδαφος Βγάζει Φωτιά

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.