H Wall Street Bούλιαξε, Eπειδή ο Kαπιταλισμός δεν Βγάζει Νόημα πια

Το άρθρο αρχικά δημοσιεύτηκε στο VICE US

Ο πρώτος χρόνος της Προεδρίας του Donald Trump υπήρξε από ιστορικής πλευράς καταπληκτικός για το χρηματιστήριο. Αυτό έβγαζε νόημα, δεδομένου ποιοι ήταν οι άνθρωποι από τους οποίους περιστοιχιζόταν το βλαστάρι του μεσιτικού κόσμου - επενδυτές της Wall Street, πολιτικοί που κατηγορήθηκαν για λήψη δωρεών για την καμπάνια τους, άτομα που καταδικάστηκαν για κακουργήματα έκτοτε. Έτσι, ακόμη και καθώς η έρευνα για τη Ρωσία εντεινόταν, γίνονταν δικαστήρια για τις ταξιδιωτικές απαγορεύσεις του Trump και η ομοσπονδιακή κυβέρνηση γενικά περιέπεσε σε μια κατάσταση χάους, οι επενδυτές ξεσάλωσαν. O δείκτης S&P 500 ανέβηκε περίπου 20% , κινούμενος από έναν αναπτυσσόμενο τεχνολογικό τομέα, του οποίου οι επενδυτές δεν φαίνονταν να ανησυχούν για τη διάβρωση που υφίσταντο οι αμερικανικές πολιτικές νόρμες και ακόμη λιγότερο, για μια πιθανή κρίση στο νομικό σύστημα. Ενώ η μακροπρόθεσμη προοπτικής της δημοκρατίας παρέμενε θολή στην καλύτερη περίπτωση, τα πράγματα φαίνονταν καλά για το 1% της κορυφής και οι μαζικές μειώσεις φόρων του Προέδρου έμοιαζαν πιθανόν να οδηγήσουν σε περισσότερη διασκέδαση.

Έπειτα, την προηγούμενη Παρασκευή, οι επενδυτές ξεκίνησαν να φρικάρουν.

Μια σημαντική πτώση στους μεγάλους δείκτες του χρηματιστηρίου, στο κλείσιμο της προηγούμενης εβδομάδας, μετατράπηκε σε κανονική κατρακύλα τη Δευτέρα. Όταν ήχησε το καμπανάκι του κλεισίματος, ο Dow Jones Industrial Average είχε χάσει πάνω από 1.000 μονάδες στη μεγαλύτερη πτώση που έχει σημειωθεί μέσα σε μια μέρα (αυτή δεν ήταν η μεγαλύτερη σχετική πτώση του δείκτη. Ο Dow είναι πολύ πιο πολύτιμος τώρα, απ’ ό,τι ήταν πριν από χρόνια). Αλλά πώς προέκυψε αυτή η πτώση; Δεν ανακοινώθηκαν τίποτε νέες ρυθμίσεις ή έρευνες σε μεγάλες τράπεζες. Η ανεργία παρέμενε χαμηλή, κοντά στο 4%. Το μόνο σημαντικό στοιχείο που είχε έστω και κάποια σχέση με την ξαφνική αλλαγή στις διαθέσεις της αγοράς ήταν η είδηση ότι οι μισθοί ανέβαιναν. Όπως ανέφεραν οι New York Times «Οι μέσες αποδοχές ανά ώρα ανέβηκαν 2,9% τον Ιανουάριο, σε σχέση με έναν χρόνο νωρίτερα, δήλωσε την Παρασκευή το υπουργείο Εργασίας, τελευταία ένδειξη ότι η μακρά οικονομική ανάκαμψη επιτέλους φτάνει στα πορτοφόλια των Αμερικανών».

Όσοι παρακολουθούν πιο χαλαρά τις ειδήσεις, υπέθεσαν ότι η άνοδος των μισθών είναι καλά νέα – γιατί λοιπόν αυτό να προκαλέσει πτώση στις αγορές; Επίσης, αν οι μετοχές πέφτουν λόγω μιας αύξησης στους μισθούς, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να χαιρόμαστε για την πτώση στις τιμές των μετοχών;

Για να σχηματίσω μια εικόνα για αυτά τα παράξενα γεγονότα τηλεφώνησα στον Jared Bernstein, ανώτατο στέλεχος στο Center on Budget and Policy Priorities (Κέντρο για τις Προτεραιότητες του Προϋπολογισμού και της Πολιτικής - CBPP), ο οποίος ήταν επικεφαλής οικονομολόγος του αντιπροέδρου Joe Biden. Παρακολουθεί και καταγράφει την οικονομική πολιτική του Trump, στο πλαίσιο της οποίας εντάσσεται το μεγάλο αυτό ξεπούλημα, σε μια στήλη στην Washington Post .

VICE: Είναι το πρώτο μεγάλο ξεπούλημα του χρηματιστηρίου, απ’ όταν ανέλαβε ο Trump. Δεδομένου του χάους στην Προεδρία του, από την έρευνα για τη Ρωσία μέχρι τις διάφορες ταξιδιωτικές απαγορεύσεις και δικαστικές διαμάχες, εκπλήσσεσαι που πήρε τόσο καιρό;
Jared Bernstein: Δεν θα το ’λεγα, επειδή υπάρχει ένας διαχωρισμός ανάμεσα στο πολιτικό χάος και αυτό που κινεί τις αγορές και που, γενικά μιλώντας, σε καλές εποχές – δηλαδή όταν η οικονομία ζωηρεύει – δεν είναι καθόλου πολύπλοκο. Τα τρέχοντα και τα αναμενόμενα εταιρικά κέρδη είναι μετοχικά - και αν μη τι άλλο, ο Trump έδινε σήμα στην επιχειρηματική κοινότητα ότι θα τους έδινε δωράκι, όσον αφορά τις μειώσεις των φόρων και την απελευθέρωση των κανονισμών. Δεν ξέρω να έχει κάνει και τόσα ως προς το τελευταίο, τουλάχιστον που να έχουν σχέση με τη ρητορική του, αλλά σίγουρα έκανε μειώσεις φόρων που ευνοούν πολύ τον επιχειρηματικό τομέα.

Μπορεί κάποιος να πει ότι η αγορά ήταν κάπως ανεβασμένη, αν κοιτάξεις τις αναλογίες τιμών-κερδών, αλλά όχι τίποτε τραβηγμένο, δεδομένων των αναμενόμενων κερδών. Εν μέρει, βλέπουμε μια υπερβολική αντίδραση. Κυριαρχεί η ψυχολογία του όχλου.

Οι απώλειες προς το παρόν χτυπάνε ιδιαίτερα τις τράπεζες και τις εταιρείες ενέργειας. Οι συνηθισμένοι άνθρωποι πρέπει να ανησυχούν; Ποιος πλήττεται, όταν οι μετοχές ξεπουλιούνται σε μια τέτοια κατάσταση;
Αν κατατάξουμε τα νοικοκυριά με βάση τον πλούτο τους, από τη μέση και κάτω έχουν πολύ λίγες ή καθόλου μετοχές - και περιλαμβάνω και τους συνταξιοδοτικούς λογαριασμούς. Το 10% που βρίσκεται στην κορυφή έχει το 84% της αξίας των μετοχών. Έτσι, γενικά μιλώντας, αυτού του είδους το ξεπούλημα δεν επηρεάζει το μέσο νοικοκυριό.
Αν επιμείνει η κατάσταση, μπορεί να υπάρχουν προβλήματα που επηρεάζουν τον πλούτο. Δηλαδή, αυτό που κάνει τον καταναλωτή να ξοδεύει, είναι ότι νιώθει περισσότερο πλούσιος και ακόμη κι αν αφορά ένα μικρό κομμάτι ανθρώπων, σίγουρα έχει επιπτώσεις. Αλλά δεν βλέπω τέτοια πρόβλημα εν προκειμένω.

Για τους αμύητους, μπορείς να μας πει γιατί τα φαινομενικά καλά νέα την προηγούμενη Παρασκευή -ότι οι μισθοί φάνηκαν να ανεβαίνουν - συνέβαλαν σε αυτή την πτώση;
Αυτό που τρομάζει τους επενδυτές είναι η αλυσιδωτή αντίδραση που πάει ως εξής: η αύξηση μισθών προκαλεί αύξηση τιμών ή πληθωρισμό, που οδηγεί σε μεγαλύτερα επιτόκια, γεγονός που καθυστερεί την ανάπτυξη και περιορίζει τα περιθώρια κέρδους. Επίσης, μην ξεχνάς ότι η αξία του χρηματιστηρίου είναι απλώς η τρέχουσα και η αναμενόμενη ικανότητα για κέρδη. Αν οι επενδυτές πιστέψουν ότι έχει ξεκινήσει αυτή η αλυσιδωτή αντίδραση, θα πουλήσουν τις μετοχές τους. Αυτό συμβαίνει.

Ας κάνουμε μια παύση εδώ. Υπάρχουν πραγματικά στοιχεία ότι το εισόδημα για τους μη πλούσιους ανεβαίνει και ότι η ανισότητα στα εισοδήματα μειώνεται;
Όχι. Γι’ αυτό θεωρώ ότι πρόκειται για υπερβολική αντίδραση. Ενώ ισχύει ότι ένας μισθολογικός πίνακας αυξήθηκε κατά 2,9% από Ιανουάριο σε Ιανουάριο, είναι ομιχλώδη στοιχεία και αν παραβλέψεις τα συνηθισμένα σκαμπανεβάσματα και κοιτάξεις άλλους πίνακες, θα δεις ότι οι μισθοί αυξάνονται σταδιακά, όπως περιμένεις σε μια οικονομία με όλο και πιο σφιχτή αγορά εργασίας, όπως η δική μας. Τίποτα παράξενο σ’ αυτό και τίποτα πληθωριστικό. Μην ξεχνάς, όλη αυτή η αλυσιδωτή αντίδραση πυροδοτείται από την αύξηση μισθών που οδηγεί σε πληθωρισμό. Αυτός ο συσχετισμός ήταν αρκετά χαμηλός για λίγο. Αυτό θα μπορούσε να αλλάξει και οι αγορές πάντα προσπαθούν να βλέπουν μπροστά. Αυτό το καταλαβαίνω. Αλλά το να υποθέτεις πως επειδή είχες ένα «μπαμ» σε ένα μήνα με βάση θολά στοιχεία, θα ξεκινήσει μια αλυσιδωτή αντίδραση που θα καταλήξει σε μια οικονομία πιο αργής ανάπτυξης και πιο στενά περιθώρια κέρδους, είναι περισσότερο καπρίτσιο των επενδυτών, παρά πραγματικότητα.

Επισήμανες ότι υπάρχει κάτι σάπιο σε ένα οικονομικό σύστημα που φρικάρει, όταν οι άνθρωποι με χαμηλά εισοδήματα κερδίζουν περισσότερα χρήματα. Έτσι λειτουργούσε πάντα;
Είναι έτσι τα τελευταία 15-20 χρόνια. Θυμάμαι πριν από 15 χρόνια να ακούω να λένε, «Ό,τι είναι καλό για τη Wall Street είναι κακό για τη Main Street». Αλλά δεν ήταν πάντα έτσι! Αν πας αρκετά πίσω, προτού όλη η οικονομία μας γεμίσει τόσες ανισότητες –ανισότητες μισθών, πλούτου, εισοδήματος ή πολιτικής δύναμης–, υπήρχε μεγαλύτερος συνδετικός ιστός ανάμεσα στις τάξεις. Αν και δεν θέλω να χρυσώνω το χάπι – πάντα υπήρχαν άνθρωποι, ιδίως μειονότητες, που αντιμετώπιζαν έντονες διακρίσεις. Αλλά η ιδέα ότι ένας μήνας με άνοδο μισθών θα τρομάξει τις αγορές, νομίζω ότι θα αποτελούσε έκπληξη για επενδυτές άλλης εποχής.

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook

Τι προκαλεί αυτή την τάση;
Στον πυρήνα αυτού του μη βιώσιμου μοντέλου είναι η ιδέα ότι τα εταιρικά κέρδη εξαρτώνται εν μέρει από τη μείωση του εργατικού κόστους – τους μισθούς των εργαζομένων. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που έχουμε δει αυξημένη κερδοφορία και ταυτόχρονα μισθολογική στασιμότητα. Νομίζω πως στην καρδιά αυτού του θέματος βρίσκεται το πρόβλημα της ανισότητας. Το βλέπεις στον φορολογικό κώδικα και το βλέπεις σε πολλές πολιτικές της κυβέρνησης Trump. Αυτό που συμβαίνει είναι το εξής: αν οι εργαζόμενοι έχουν μια αύξηση, αυτό απειλεί την εταιρική κερδοφορία – μέσω του πληθωρισμού και των επιτοκίων, καθώς και μέσω του κόστους εργασίας που επηρεάζει τα κέρδη. Είναι ένα πολύ κοντόφθαλμο μοντέλο, επειδή μια οικονομικά υγιής μεσαία τάξη στην πραγματικότητα βοηθάει την οικονομική ανάπτυξη.

Έχει να κάνει με το τι κάνει ο Trump και η διοίκησή του ή έτσι λειτουργεί πλέον η αγορά;
Βλέπω αυτή τη διαφορά 30 χρόνια τώρα, με πολύ διαφορετικές κυβερνήσεις. Το απεχθές σ’ αυτό που κάνει η διοίκηση Trump στην οικονομία είναι ότι επιτείνει προϋπάρχουσες ανισορροπίες. Έχουμε ήδη μια οικονομία όπου η ανάπτυξη συγκεντρώνεται στην κορυφή, αφήνοντας πάρα πολλούς πίσω στη μέση ή στον πάτο. Οι πολιτικές του Trump το κάνουν ακόμη χειρότερο. Κάποιος το αποκάλεσε αχρείαστη τραχύτητα. Ήδη έχεις την οικονομία με τα υψηλότερα επίπεδα ανισότητας, χρειαζόμαστε να τα κάνει χειρότερα και η δημόσια πολιτική; Φυσικά όχι.

Το ατυχές είναι ότι ακόμη και χωρίς την ομάδα του Trump να πυροδοτεί τις υπάρχουσες ανισότητες, έχουμε ήδη δει τέτοιες δυναμικές. Η παραγωγικότητα έχει ανέβει 80% από το 1980 και η μέση αποζημίωση έχει ανέβει μόλις 11 ή 12%.

Δεδομένων αυτών των δυναμικών, είναι τρελό οι άνθρωποι με τα χαμηλότερα εισοδήματα ή όσοι τοποθετούνται πολιτικά στα αριστερά, να χαίρονται για την πτώση στο χρηματιστήριο;
Δεν νομίζω ότι το να πέφτει το χρηματιστήριο είναι ιδιαίτερα καλό για κανένα. Σύμφωνοι, τις μετοχές τις έχουν οι πλούσιοι, αλλά υπάρχουν πολλοί άνθρωποι ανώτερης μεσαίας τάξης που βουλιάζουν από κάτι τέτοια. Νομίζω το σημαντικό εδώ πέρα δεν είναι οι άνθρωποι με χαμηλό εισόδημα να χαρούν για την πτώση, αλλά εκείνοι με το υψηλό εισόδημα να χαρούν για την άνοδο των μισθών. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ότι πολλοί επενδυτές δεν καταλαβαίνουν την ανάγκη για αύξηση μισθών. Είναι ότι αν δουν μια αύξηση φρικάρουν και πουλάνε τις μετοχές τους. Αυτό δείχνει ότι το μοντέλο είναι σάπιο. Ακολουθήστε τον Matt Taylor στο Twitter .

Περισσότερα από το VICE

Ο Γιώργος Μαυρίδης τα Έχει Βρει με τον Εαυτό του

«Ήθελα να Αυτοκτονήσω» - Γυναίκες Μοιράζονται τις Τρομακτικές τους Ιστορίες για τις Παράνομες Εκτρώσεις τους

Η Ελληνική Βιομηχανία Χιούμορ του Θανάτου