Τι Φανερώνουν τα Σκουπίδια μας για τη Ζωή που Κάνουμε

Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο τεύχος Σεπτεμβρίου του VICE Magazine (πατήστε εδώ για να κάνετε subscribe).

Τι σας έρχεται στο μυαλό όταν σκέφτεστε την αρχαιολογία; Η Αίγυπτος; Ταφικά μνημεία; Ψηλοκάβαλα παντελόνια και εργαλεία ανασκαφών; Μπορεί η λέξη να σημαίνει τη μελέτη αρχαίων πραγμάτων, όμως τη δεκαετία του 1970, ένας Αμερικανός αρχαιολόγος ονόματι William Rathje αποφάσισε να μελετήσει τα σκουπίδια της εποχής του και αναδύθηκε ένα νέο πεδίο: η σύγχρονη αρχαιολογία.

Στο βιβλίο τους που κυκλοφόρησε το 1992, Rubbish!: The Archaeology of Garbage [Σκουπίδια!: Η Αρχαιολογία των Απορριμμάτων (εκδ. University of Arizona Press)], ο Rathje και ο Cullen Murphy έγραψαν: «Τα πράγματα που είχαν κάποτε στην ιδιοκτησία τους οι άνθρωποι –και στη συνέχεια πέταξαν– μπορούν να μας πληροφορήσουν και να μιλήσουν πιο ξεκάθαρα και ειλικρινά για τις ζωές που έζησαν εκείνοι, σε σχέση με αυτά που θα έλεγαν οι ίδιοι». Διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι κατανάλωναν λιγότερα φρούτα και περισσότερο junk food και αλκοόλ, από όσο παραδέχονταν. Παραδόξως, οι άνθρωποι επίσης σπαταλούσαν περισσότερα χρήματα σε περιόδους οικονομικής ύφεσης.

Τηλεφωνικοί κατάλογοι, πάνες μιας χρήσης, φιαλίδια φαρμάκων, μισοάδεια κουτιά μπογιάς – αυτά ήταν το αντικείμενο έρευνας του Rathje. Τους αξίζει, όπως ισχυρίζεται ο ίδιος, να τοποθετηθούν ως εκθέματα σε μουσεία (στο κάτω-κάτω, κάποιος θα μπορούσε να πει ότι δεν είναι παρά αρχαία σκουπίδια).

Παρόλο, όμως, που τα απομεινάρια των Μάγια μοιάζουν με θραύσματα ασβεστόλιθου και κεραμικά αγγεία, οι άνθρωποι του περασμένου αιώνα άφησαν πίσω τους αλουμίνιο, τσιμέντο, πλαστικό και άλλα.

Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο στο Science Advances –η πρώτη που ανέλυσε όλα τα πλαστικά που έχουν κατασκευαστεί ποτέ– οι άνθρωποι έχουν φτιάξει συνολικά 8,3 δισεκατομμύρια τόνους από το υλικό. Μέχρι το 2050, αυτός ο αριθμός αναμένεται να αυξηθεί σχεδόν κατά 50%. Έως τότε, ίσως να υπάρχει περισσότερο πλαστικό από ό,τι ψάρια στους ωκεανούς του κόσμου, σύμφωνα με αναφορά που δημοσιεύτηκε νωρίτερα μέσα στη χρονιά από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ.

Το πλαστικό, το οποίο είναι φθηνότερο και ευκολότερο να φτιαχτεί από το γυαλί και τα κεραμικά, έχει εφήμερη χρήση, όχι όμως και διάρκεια ζωής – μια πλαστική σακούλα χρειάζεται τουλάχιστον 500 χρόνια, για να αποσυντεθεί. Το 2013, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ένα υλικό που ονομάστηκε «plastiglomerate» -πετρώματα αποτελούμενα από πλαστικό, ηφαιστειακές πέτρες, άμμο, κοχύλια και κοράλλια– σε μια παραλία της Χαβάης.

«Τα plastiglomerates ίσως να σηματοδοτούν την εποχή που οι άνθρωποι κυριάρχησαν στον πλανήτη και άφησαν πίσω τους απορρίμματα σε μαζικές ποσότητες», είπε ο γεωφυσικός Douglas Jerolmack στο περιοδικό Science της Αμερικανικής Ένωσης για την Προώθηση της Επιστήμης, το 2014.

[VICE Video] ATH KIDS: Τα Παιδιά της Αθήνας

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Όμως δεν είναι μόνο τα σκουπίδια που αφήνουμε πίσω μας: Το ανθρώπινο είδος έχει τροποποιήσει τα ιζήματα της γης. Σύμφωνα με άλλο άρθρο που δημοσιεύτηκε στο Science από μια ομάδα 24 επιστημόνων οι οποίοι μελετούν την Ανθρωπόκαινο (η εποχή που ξεκινάει τη δεκαετία του '50 και σηματοδοτείται από τη διασπορά ραδιενεργών στοιχείων), πλέον έχει ενσωματωθεί πλαστικό, ραδιενέργεια και αιθάλη στην επιφάνεια του πλανήτη.

«Αυτή η υπερκατανάλωση και η μαζική παραγωγή σκουπιδιών σημειώνεται με έναν ρυθμό που δεν έχουμε δει ξανά», είπε η Courtney Singleton, φοιτήτρια που κάνει τη διατριβή της στην ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, η οποία, όπως και ο Rathje, μελετά τα σκουπίδια της σύγχρονης εποχής. Αυτήν τη στιγμή έχει επικεντρωθεί σε έναν καταυλισμό αστέγων στο Μπρονξ, όπου διάφορα στιλό, καπάκια μπουκαλιών, φελιζόλ, σπασμένα παιχνίδια, θήκες για φιλμ, προφυλακτικά, φιαλίδια που κάποτε περιείχαν κρακ και τσιμπιδάκια για τα μαλλιά παρέχουν στοιχεία για τις ζωές των ανθρώπων που πέρασαν από το μέρος τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1980 και έπειτα.

Αντί να προχωρήσει σε χρονολόγηση με άνθρακα των αντικειμένων που βρίσκει, η Singleton συχνά τα καίει – οι σταγόνες, το χρώμα της φλόγας και η μυρωδιά που αναδύει το καμένο πλαστικό συχνά παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τη διαδικασία παραγωγής. Εναλλακτικά, γκουγκλάρει αριθμούς ευρεσιτεχνίας ή ανεβάζει μια εικόνα στο Facebook, για να μπορέσει να πάρει μια απάντηση για τη χρονολόγηση ενός αντικειμένου.

«Όταν έρχονται φοιτητές για να δουλέψουν, πάντα νιώθω ότι θα ήθελαν να ασχολούνται με αντικείμενα από την αρχαία Αίγυπτο ή από τους Ίνκας», είπε η Singleton γελώντας. «Εγώ τους δίνω να αναλύσουν τα δικά τους σκουπίδια». Όμως για τη Singleton, το παρελθόν είναι πολιτικά παρόν και έχει συνέπειες για το παρόν και το μέλλον – ενδιαφέρεται για την «αρχαιολογία του προηγούμενου πεντάλεπτου». Το παρελθόν, πρόσθεσε, «είναι ήδη εδώ».

Όταν ο Rathje μελετούσε τα απορρίμματα των χωματερών τη δεκαετία του '80, στις ΗΠΑ κυριαρχούσε ο φόβος ότι υπήρχε κάποιου είδους κρίση σκουπιδιών και ότι γι' αυτό έφταιγε, συγκεκριμένα, το φελιζόλ. Ήταν μύθος. Το 40% του χώρου των χωματερών δεν καταλαμβανόταν από περιτυλίγματα φαστφουντάδικων, από κουτάκια αλουμινίου και πάνες μιας χρήσης, αλλά από χαρτί. Ο Rathje συμπεριέλαβε αυτήν την ανακάλυψη στο Rubbish! και όταν το βιβλίο κυκλοφόρησε, ένας δημοσιογράφος των New York Times είπε ότι αυτό δεν ήταν καθόλου περίεργο «στην εποχή της πληροφόρησης».

Αν μεταφερθούμε στο 2017, θα δούμε ότι «πληροφορία» σημαίνει HTML, αρχεία MP3, GIF ή τα μεταδεδομένα από τη γυμνή φωτογραφία που έστειλες με MMS το 2003. Η κληρονομιά που αφήνει το είδος μας δεν αποτελείται τόσο από υλικά σκουπίδια, όπως το πλαστικό και ατμοσφαιρικούς ρύπους (όπως CO2), όσο από άυλα αντικείμενα. Ένα νέο πεδίο αρχαιολογίας έχει αναδυθεί, η οποία ασχολείται με αυτόν τον ιδιόρρυθμο τύπο απορρίμματος: η ψηφιακή αρχαιολογία. Μένει να δούμε τι είδους εργαλεία θα απαιτηθούν, για να σκάψουμε στα σκουπίδια του Διαδικτύου.

Περισσότερα από το VICE

Αυτή η Δυστοπική Εικόνα από Παραλία της Αττικής Απαντά στο «Γιατί να Μην Κάνει Μπάνιο ο Κόσμος;»

Έφτασα Μερικά Εστιατόρια με Ελεύθερο Μπουφέ στα Όριά τους για να σου Αποδείξω ότι κι Εσύ Μπορείς

Ούτε Μία, Ούτε Δύο, Αλλά 16 Φορές που Πασίγνωστοι Μουσικοί Ξέφυγαν επί Σκηνής