Een praktische gids voor hoe je een huis kraakt in deze barre tijden

Geen zin om dit verhaal te lezen? Beluister dan hieronder de ingesproken versie.

Als je op de hoogte wil blijven van onze beste stukken zonder je suf te scrollen, schrijf je dan in voor onze wekelijkse nieuwsbrief: http://bit.ly/vicenieuwsbrief

In veel grote Nederlandse steden neemt de woningnood zulke extreme vormen aan dat het veel studenten niet lukt om een kamer te vinden, en als ze het wel lukt, hun portemonnee een wanhopige zucht slaakt. Want als je collegegeld moet betalen, elke dag moet eten, en door al dat gestudeer hooguit tijd hebt voor een schamel bijbaantje, is die 600 euro die je voor een kamer moet neerleggen een misselijke bups geld.

Als je dit niet kan of wil betalen kun je een aantal dingen doen. Je kunt bijvoorbeeld bij je ouders blijven wonen, en op en neer pendelen naar je studie, en een ongelukkig en onderontwikkeld mens blijven. Wat ook kan is een pand kraken. Dat betekent zoveel als: het zonder toestemming van de eigenaar gaan bewonen van een leegstaande ruimte. Kraken is sinds 2010 verboden, maar het gebeurt nog steeds. Er zijn nog een heleboel krakerscollectieven door heel Nederland actief, die vechten tegen leegstand. Kijk maar eens naar wat de Kinderen van Mokum of de Mobiele-Eenheid doen in Amsterdam, of naar deze jongens in Zandvoort, of naar de groep die afgelopen jaar een pand op het Spui in Den Haag heeft gekraakt.

Mocht je overwegen om ook te gaan kraken, omdat het je niet lukt om een betaalbare woning te vinden of omdat je een vuist wil maken tegen het woonbeleid in je stad, dan kun je maar beter goed voorbereid zijn. Daarom sprak ik Martijn* (26), een doorgewinterde kraker, en maakte ik deze gids met tips voor waar je allemaal op moeten letten als je de koevoet boven water haalt.

*Omdat kraken verboden is, is Martijns naam gefingeerd. Of misschien juist niet, om het de politie met omgekeerde psychologie extra moeilijk te maken. >:)

Je zou denken dat kraken zoveel inhoudt als een deur openbreken met een capuchon op waaruit een ongewassen dreadlock glibbert, waarna er een stoel wordt neergezet om op te zitten, te blowen en uitkering te trekken, maar dat is absoluut niet waar. Kraken vergt voorbereiding en doorzettingsvermogen, en dat begint met jezelf informeren over praktische en juridische zaken bij een kraakspreekuur. Tijdens zo’n spreekuur kunnen ervaringsdeskundigen je vertellen hoe je een deur openmaakt, wie de eigenaar is van een specifiek pand, of wie gespecialiseerde advocaten zijn.

In Amsterdam kan je terecht bij Joe’s Garage of in de Vrankrijk voor een kraakspreekuur. In Groningen maak je online een afspraak, via het Sociaal Centrum Groningen. Ook in Den Haag en in Utrecht kun je voor een kraakspreekuur een mailtje sturen, want sinds corona zijn de meeste kraakspreekuren op afspraak.

Zo’n spreekuur klinkt saai, maar het is belangrijk, want je ontmoet er mensen die net als jij van plan zijn om een leegstaand pand te gaan bewonen. Die mensen heb je nodig om de boel te verbouwen, als gezelschap en ter bescherming wanneer je tijdens de kraak door een chagrijnige buurman in de kraag wordt gevat en uit het pand wordt gesleurd. Vrienden volstaan ook, net als studiegenoten. Zorg er in elk geval voor dat het mensen zijn waarmee je door een deur kan; je gaat er immers mee samenwonen.

Een pand kies je uit door te praten met andere krakers die panden hebben gezien, of door zelf een beetje door de stad te sloffen, op zoek naar lege gebouwen.

Wanneer het lijkt alsof een pand leeg staat moet je eerst zeker weten dat het niet in gebruik is, al lange tijd niet in gebruik is geweest, en ook niet binnenkort in gebruik gaat zijn. Liggen er bouwmaterialen binnen? Staan er iets van meubels in? Dan houdt het helaas op. Tekenen die erop zouden kunnen wijzen dat een pand langer leeg staat zijn bijvoorbeeld raampjes die zijn ingeslagen, of wanneer er een stapel post, of dikke laag stof op de grond ligt. Je kan vaker teruggaan naar het pand om te kijken of er een keer een raampje openstaat, of dat er opeens een nieuw kleurtje verf op het kozijn zit.

Maar om het écht zeker te weten moet je goed onderzoek doen. Zoek online uit of er bouwplannen of vergunningen zijn aangevraagd, en probeer te achterhalen wie de eigenaar is. Een website als kadaster.nl kan je daarbij helpen. Daar staat ook informatie op over de andere panden die zo’n eigenaar in bezit heeft en wanneer het pand gekocht is. Je moet ook goed controleren of de eigenaar geen gewelddadig verleden heeft, want je wil liever geen stomp op je neus wanneer je hebt gekraakt. Daarvoor kan je terecht bij het SPOK, het speculanten-onderzoekscollectief, in de Spuistraat in Amsterdam. SPOK beheert een archief met informatie over allerlei vastgoedeigenaren in heel Nederland.

Verder kan je informatie over bedrijven opzoeken bij de Kamer van Koophandel, en je kunt voorzichtig informatie opvragen bij energieleveranciers, zoals Nuon. Maar je kan ook met een buurman praten om informatie los te wrikken – wel met een goeie smoes natuurlijk, bijvoorbeeld dat je op zoek bent naar een huurhuis en je afvraagt wie de verhuurder is, of dat je een vermoeden hebt dat er een verlaten, uitgehongerde kitten in het pand woont.

Vooropgesteld: een advocaat huur je niet in om kraken mogelijk te maken, maar wel om een onnodige ontruiming te voorkomen als er geen concrete plannen zijn van een eigenaar. Een advocaat klinkt luxe, maar dat is het niet, want als je een laag inkomen hebt, wordt een deel van de kosten vergoed. Voor een inkomen lager dan 20.300 euro per jaar, is je eigen bijdrage 203 euro. Da’s geen kattenpis, maar wanneer je het verdeelt over de groep valt het best mee. De meeste krakersgroepen hebben een speciaal potje voor de advocaat. Zo’n advocaat weet precies wanneer de politie wel of niet het recht heeft om je bij je lurven te vatten. Gespecialiseerde advocaten voor Amsterdam vind je bijvoorbeeld bij Advocatenkantoor Westerpark of van Jebbink en Soeteman Advocaten.

De kraak zelf is een illegaal moment. Als je met zijn tweeën bent zou de politie je kunnen arresteren, maar met dertig man wordt dat een stuk moeilijker, en is dat voor de politie de moeite niet – een grote politiemacht inzetten kost namelijk veel geld. Bovendien ben je met dertig man beter beschermd tegen een eventuele kwade eigenaar of buurtbewoner.

Je hoeft je bivakmuts niet uit de kast te trekken, ook je zwarte trui met capuchon kun je thuis laten. Je kan beter ‘s middags kraken dan in de avond, je hebt namelijk niets te verbergen, en je kan de buurt meteen uitleggen wat er aan de hand is. Doe gewoon rond het middaguur een frisse broek aan en draag een trui met een gezellig printje; zo wek je bij de buurvrouw minder snel het vermoeden dat je een stel louche criminelen bent en ze moet vrezen voor haar leven. Jullie zijn in principe een groep van dertig nette, gelukte mensen, die werken en studeren, maar helaas geen betaalbare woning kunnen vinden, en dus op klaarlichte dag kraken. Niks aan de hand.

Je kan ramen uit sponningen halen, pinnen uit scharnieren tikken, sloten uitboren of zelfs lockpicken – het open peuteren van een slot met een lockpicksetje. De meeste deuren hebben een cilinderslot. Het cilinderslot kan meestal uit de deur getrokken worden, waarna het slot opengedraaid kan worden met een schroevendraaier. Als je uiteindelijk een opening hebt gevonden, ga je met het groepje waarmee je gaat wonen naar binnen.

Als je de deur hebt dichtgedaan, vervang je het slot en heb je huisvrede. Dat betekent: als er iemand aan de deur komt rommelen heb je evenveel rechten als het gaat om veiligheid als wanneer het om je eigen woning zou gaan. Het gebeurt nog al eens dat er opeens iemand die dakloos is aanklopt omdat-ie er lucht van heeft gekregen. Als dat jofel voelt, kun je ‘m binnenlaten, maar dat hoeft natuurlijk absoluut niet.

Kraker Teun* voegt toe dat het in zijn ervaring niet altijd zo is dat je meteen huisvrede hebt zodra het slot vervangen is. Je hebt meer kans op huisvrede als je kunt bewijzen dat je langer dan 24 uur in het pand vertoeft, door bijvoorbeeld foto’s van je huiselijke activiteiten in het gebouw op Twitter te plaatsen en ervoor te zorgen dat je een gestempelde kraakbrief krijgt van je advocaat. Op die manier kun je tegelijkertijd laten zien dat het pand leeg stond en dat je geen overlast veroorzaakt.

Als je binnen bent, dan is het slim om zelf de politie te bellen. Dit klinkt tegenstrijdig, maar dat is niet zo. Het komt vaak voor dat de politie zelf voor de deur staat omdat ze lucht hebben gekregen van jullie snode rooie rotstreek om het eigendomsrecht aan je laars te lappen. Maak dan duidelijk dat je weet van wie het pand is, dat het leeg staat, geen bestemming heeft en je het pand hebt gekraakt om precies die reden. Je beroept je op huisvrede. De politie constateert dan de kraak en weet wat er aan de hand is. Stel, de politie komt niet, en je hebt ze ook niet zelf gebeld, dan zit je enigszins onzeker op je plek: een maand later zouden ze kunnen denken dat je een inbreker bent als ze een keer langslopen of fietsen, en je op die grond kunnen arresteren.

In de meeste gevallen wordt een pand pas ontruimd wanneer een duidelijk, bewezen uitvoerbaar bestemmingsplan heeft. De gemeente en de politie hebben er namelijk helemaal geen baat bij om zelf zomaar te ontruimen, want dan zou het kunnen dat er een week later weer krakers in zitten. Bovendien kost zo’n ontruiming de gemeente een heleboel waardevolle centen. De politie mag alleen ontruimen als jij de zaak hebt kunnen voorleggen aan de rechter, en je het bestemmingsplan hebt kunnen laten toetsen op uitvoerbaarheid. Je krijgt dus zelfs de ruimte om een ontruiming aan te vechten. Holland!

In woon- en kantoor- en winkelpanden zitten verplicht wc’s. Hopelijk is er in het pand dat je hebt uitgekozen gas, licht en water, maar zo niet, dan kun je altijd nog aan de gang gaan met een aggregaat, zonnepaneel of accu. Ook is het belangrijk om gelijk een water- en energieabonnement af te sluiten. En mocht er geen douche zijn, of verwarming, of zelfs geen toilet, dan zijn daar heus oplossingen voor te vinden. Maak zelf een douche van een tuinslang, gebruik warm water van een keukenboiler, maak een drainagesysteem om in te pissen of koop een kacheltje.

Misschien komt de eigenaar langs met een stel intimiderende mannen en breekt hij eigenhandig het slot open, om je vervolgens het pand uit te werken. Het is verstandig om je pand in het begin goed te barricaderen. Dat houdt in dat je de ramen dicht maakt, deuren extra beveiligt en rekening houdt met brandveiligheid.

Het is ook belangrijk dat er altijd iemand is om te praten met de wijkagent, en om een beetje vertrouwen op te wekken bij de buren. Het liefst dus iemand met een monter karakter en een leuk voorkomen. De woordvoerder kan bijvoorbeeld ook prima de buren eens met hun aangeharkte tuin complimenteren, en ze uitnodigen voor koffie en appeltaart.

De Kinderen van Mokum bijvoorbeeld, een stel montere kids die zijn opgegroeid in Amsterdam, hun nest niet kunnen uitvliegen en daarom panden kraken, hebben een goed verhaal en staan de pers graag te woord. Dat werkt goed om het schimmige stigma dat rondom kraken hangt de kop in te drukken. Laat ze gewoon zien dat je een jong, gezellig mens bent dat een oplossing zoekt voor de woningnood.

Dat je door kraken niet meedoet aan het systeem betekent natuurlijk niet dat je het recht hebt om elk weekend met je broek op je knieën, een jonko tussen je vingers en een fles aan je toeter op keiharde psytrance te beuken. Ook in een gekraakt pand heb je gewoon buren die geen zin hebben in overlast. Gooi liever tijdens de kraak een brief door de brievenbus van je buurt met de aankondiging dat jullie hebben gekraakt, wat jullie bedoelingen zijn, dat je graag ergens wil wonen en dat niemand zich zorgen hoeft te maken.

Als je een pand binnenkomt vliegt de rattenkak je misschien om de oren, en dan is het natuurlijk zaak om de boel zo snel mogelijk bewoonbaar te maken. Zet je klusmuts op, hou een grote schoonmaak, koop een hamer en plak een bont behangetje op de muur. Voor je het weet heb je een hartstikke knus huis waar je heeeerlijk in kan wonen. Pas op dat je het pand niet beschadigt, vooral als het monumentaal is – je hebt het immers in bruikleen.

Dat betekent dus ook dat je er wat centen tegenaan moet gooien – kraken kost een paar duiten. Maar de kosten die je aan een nieuwe vloer of een likje verf uitgeeft wegen uiteraard niet op tegen een maand huur betalen aan een ouwe lul met een abonnement op een zonnestudio, geld dat uit z’n oren groeit en een veel te snelle bril op.

Er is natuurlijk niemand die zin heeft om ‘s nachts wakker te worden met een tiet tegen z’n wang aan omdat er weer ‘ns gewiept moet worden op het enige matrasje waar jij toevallig in slaap bent gevallen. Er zijn bovendien weinig mensen die het leuk vinden om met een bevroren wimpertje ruzie te maken over dat een atelierkachel overdag niet aan mag vanwege het slechte milieulabel. Misschien zijn er wel nóg minder mensen die het trekken om in een grote open ruimte te wonen waarin de scherpe lucht van een stel transpirerende tenen je neusgat doorboort. Maak duidelijke afspraken en leefregels, en stamp een paar muurtjes uit de grond om je eigen kamertje te maken.

Wanneer de eigenaar een rechtszaak aanspant, en je die verliest, moet je je biezen pakken. Een ontruiming wordt altijd ruim van tevoren aangekondigd. Meestal kies je ervoor om vrijwillig te vertrekken voor de datum van ontruiming. Op die dag komt de buurtagent kijken of je er nog bent. Besluit je om er te blijven zitten, bijvoorbeeld omdat je het niet eens bent met het besluit, dan komen er een hoop agenten de barricades die je hebt opgeworpen doorbreken en je arresteren voor kraken. Maar als er een duidelijk plan is voor het pand en je de rechtszaak hebt verloren, pak dan gewoon je broek en matras en verhuis naar het volgende pand. Het zijn er genoeg!

Update: dit stuk is op 13 september 2021 aangevuld met informatie over het verkrijgen van huisvrede. Ook heeft de informatie over vergoeding van advocaatkosten en beschikbare kraakspreekuren een update gekregen.