Ήταν φθινόπωρο του 1868 και για τους πολεμιστές σαμουράι της φατρίας Αϊζού στη βόρεια Ιαπωνία η μάχη διαφαινόταν στον ορίζοντα. Νωρίτερα μέσα στη χρονιά, οι σαμουράι Σατσούμα είχαν οργανώσει πραξικόπημα, ανατρέποντας την κυβέρνηση του σογκουνάτου και δίνοντας την εξουσία σε έναν καινούργιο αυτοκράτορα, τον 15χρονο Mutsuhito, που αμέσως αντικατέστησε το φεουδαρχικό σύστημα της κυβέρνησης των σογκούν (που σημαίνει «μεγάλος στρατηγός») Τοκουγκάβα με ένα ριζικά σύγχρονο κράτος. Μετά από ατελείωτες μάχες το καλοκαίρι, οι αυτοκρατορικές δυνάμεις έφτασαν στις πύλες του κάστρου Ουακαμάτσου τον Οκτώβρη, για να καταπνίξουν την αντίσταση, πολιορκώντας το οχυρό με 30.000 στρατιώτες. Πίσω από τα τείχη, 3.000 πολεμιστές ετοιμάζονταν για την τελική αναμέτρηση.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Καθώς οι Αϊζού μάχονταν γενναία από πύργους και οχυρά, οι περισσότερες γυναίκες παρέμεναν στα μετόπισθεν, μαγειρεύοντας, φροντίζοντας τους τραυματίες και σβήνοντας τις φωτιές που προκαλούσαν τα κανόνια που σφυροκοπούσαν το κάστρο μέρα-νύχτα. Αλλά για τη Nakano Takeko, μια πολεμίστρια όνα-μπουγκέισα, η άμυνα στην πρώτη γραμμή ήταν η μόνη επιλογή. Αντιμέτωπη με τα πανίσχυρα όπλα του αυτοκρατορικού στρατού, η Takeko ηγήθηκε μιας ανεπίσημης μονάδας 20-30 γυναικών σε μια αντεπίθεση, σφαγιάζοντας τουλάχιστον πέντε αντιπάλους με το σπαθί ναγκινάτα της, προτού την τραυματίσει θανάσιμα μια σφαίρα στο στήθος. Με τις τελευταίες τις αναπνοές, η Takeko ζήτησε από την αδελφή της να την αποκεφαλίσει, ώστε να μην πάρουν το σώμα της οι αντίπαλοι ως τρόπαιο. Θάφτηκε κάτω από ένα δέντρο στην αυλή του ναού Αϊζού Μπανγκμάκι, όπου σήμερα υπάρχει ένα μνημείο προς τιμή της.
Μια όνα-μπουγκέισα του 19ου αιώνα / Wikimedia Commons.
Διαχρονικά, για τις περισσότερες Γιαπωνέζες υπήρχαν αυστηρές κοινωνικές προσδοκίες για γάμο, οικιακή ζωή και μητρότητα, αλλά υπήρχαν και γυναίκες πολεμίστριες όπως η Takeko, που ήταν εξίσου δυνατές, ικανές και θαρραλέες με τους άνδρες. Ανήκαν στην τάξη των μπούσι (μια άλλη ονομασία για τους σαμουράι), της τάξης ευγενών φεουδαρχών Ιαπώνων πολεμιστών που βοηθούσαν στη διευθέτηση των καινούργιων περιοχών, στην υπεράσπισή τους και οι οποίοι είχαν νόμιμο δικαίωμα να επιβλέπουν αυτά τα εδάφη ως τζίτο (επιστάτες). Ήταν εξαιρετικά ικανές στη μάχη και εκπαιδευμένες στη χρήση του στιλέτου κάικεν και του σπαθιού ναγκινάτα, καθώς και στην τεχνική μάχης με μαχαίρι ταντοτζούτσου. Αιώνες πριν από την άνοδο της τάξης των σαμουράι τον 12ο αιώνα, αυτές οι γυναίκες μάχονταν εν καιρώ πολέμου, για να προστατεύουν τα σπίτια, τις οικογένειες και μια βαθιά αίσθηση τιμής.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Μετά την Αποκατάσταση του Μεϊτζί το 1868 -μια νέα εποχή κυριαρχίας του αυτοκράτορα που συμβόλιζε τον εκσυγχρονισμό, τη βιομηχανοποίηση και τη δυτικοποίηση– η τάξη των σαμουράι που κάποτε προστάτευσε με γενναιότητα το έθνος, έχασε τη δύναμή της και η υστεροφημία των εξίσου τρομερών όνα-μπουγκέισα ξεθώριασε. Στο μεταξύ, οι Δυτικοί έγραψαν ξανά την ιστορία της ιαπωνικής πολεμικής κουλτούρας, παραβλέποντας τις ηρωικές περιπέτειες των όνα-μπουγκέισα και βάζοντας στη θέση τους υπερβολικές εικόνες αλαζονικών ανδρών σαμουράι και υποτακτικών γυναικών, ντυμένων με κιμονό και σφιχτά ζωνάρια όμπι. Μάλιστα, ο ιστορικός Stephen Turnbull θεωρεί «τα κατορθώματα των πολεμιστριών τη σπουδαιότερη άγνωστη ιστορία των σαμουράι».
Πίνακας του 1980 του Tsukioka Yoshitoshi που απεικονίζει την Αυτοκράτειρα Jingu να εισβάλει στην Κορέα / Wikimedia Commons.
Η ιστορία των όνα-μπουγκέισα, που κυριολεκτικά σημαίνει γυναίκα-πολεμίστρια, ξεκινάει από το 200 π.Χ., όταν η Αυτοκράτειρα Jingū, μετά τον θάνατο του συζύγου της, Αυτοκράτορα Chūai, ανέβηκε στον θρόνο και ηγήθηκε μιας εισβολής στη Σίλα (στη σύγχρονη Κορέα). Ενώ οι ακαδημαϊκοί δεν είναι σίγουροι για τον πραγματικό ρόλο της Jingū ως ιστορικής φιγούρας, ο θρύλος της είναι ακαταμάχητος: μια τρομερή πολεμίστρια σαμουράι που αψηφούσε τις κοινωνικές νόρμες της εποχής της, η Jingū λέγεται ότι ήταν έγκυος στον μέλλοντα αυτοκράτορα, όταν φόρεσε ανδρικά ρούχα και όρμησε στη μάχη. Η μάχη στέφθηκε με επιτυχία και λέγεται ότι στη συνέχεια κατέστειλε τις εξεγέρσεις και κυβέρνησε για τα επόμενα 70 χρόνια, μέχρι που έφτασε τα 100.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
VICE Video: Η Ζωή Μέσα στις Βίαιες Συμμορίες Μηχανόβιων της Ιαπωνίας
Τον 5ο και 6ο αιώνα –που σε μερικές πηγές αναφέρεται ως «Εποχή των Βασιλισσών»— την Ιαπωνία κυβερνούσε μια σειρά ισχυρών αυτοκρατειρών και ο Turnbull σημειώνει ότι ως τον 12ο αιώνα η τάξη των σαμουράι –με την ακλόνητη αφοσίωσή τους, το πολεμικό τους πνεύμα και την αφοσίωση σε έναν τιμημένο θάνατο– κέρδισαν ξανά την εύνοια «και χρησιμοποιήθηκαν ως φρουροί και ιδιωτικοί στρατοί από την αυτοκρατορική αυλή». Ανάμεσα στα 1180-1185, συγκρούσεις ανάμεσα στις αντιμαχόμενες δυναστείες σαμουράι Minamoto και Taira ανέδειξαν μια από τις πιο διάσημες πολεμίστριες της Ιαπωνίας, την Tomoe Gozen. H Ιστορία του Heike, ένα μεσαιωνικό χρονικό του Πολέμου Γκεπνέι μεταξύ των δύο δυναστειών, δίνει μια ιδιαίτερα ζωντανή περιγραφή της: «Η Tomoe είχε μακριά μαύρα μαλλιά και λευκό δέρμα και το πρόσωπό ήταν πολύ όμορφο», αναφέρει το κείμενο, «επιπλέον ήταν ατρόμητη καβαλάρισσα που δεν την πτοούσε ούτε το πιο άγριο άλογο, ούτε το πιο άγριο έδαφος και χειριζόταν το σπαθί και το τόξο τόσο επιδέξια, που μπορούσε να συγκριθεί με 1.000 πολεμιστές». Τα ιδιαίτερα ταλέντα της Gozen περιλάμβαναν την τοξοβολία, την ιππασία και την τέχνη του κατάνα, του μακριού παραδοσιακού σπαθιού των σαμουράι.
Η Tomoe Gozen από τον Tsukioka Yoshitoshi, περίπου 1875 / Wikimedia Commons.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρον για τη Gozen είναι ότι ήταν από τις λίγες πολεμίστριες που επιδίδονταν σε επιθετικές επιχειρήσεις, γνωστές ως όνα-μούσα και όχι στις αμυντικές μάχες που ήταν πιο συνηθισμένες για τις παραδοσιακές όνα-μπουγκέισα. Το 1184, οδήγησε 300 σαμουράι σε άγρια μάχη με 2.000 πολεμιστές της φατρίας Τιάρα και κατά τη διάρκεια της μάχης του Αβαζού, αργότερα την ίδια χρονιά, σφάγιασε αρκετούς αντιπάλους, προτού αποκεφαλίσει τον ηγέτη της φατρίας Μουσάσι και πάει το κεφάλι της στον αρχηγό της, στρατηγό Kisho Yoshinaka. Η φήμη της ήταν τόσο μεγάλη, που λέγεται ότι ο Yoshinaka τη θεωρούσε την πρώτη πραγματική στρατηγό της Ιαπωνίας.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Παρά τα ελάχιστα ιστορικά αρχεία, πρόσφατα αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι η περίπτωση της Gozen μπορεί να μην ήταν σπάνια. Η εκταφή σωρών έχει δείξει σημαντική συμμετοχή γυναικών στη μάχη, υποδεικνύοντας τον αποκλεισμό των όνα-μπουγκέισα από τα βιβλία της Ιστορίας. Για παράδειγμα, τεστ DNA σε 105 πτώματα από τη Μάχη του Σένμπον Ματσουμπάρου, μεταξύ Takeda Katsuyori και Hojo Ujinao το 1580, αποκάλυψε ότι τα 35 ανήκαν σε γυναίκες. Σύμφωνα με τον Turnbull, οι λεπτομέρειες της εκταφής επιβεβαιώνουν ότι οι γυναίκες πολεμίστριες ήταν σχεδόν σίγουρα παρούσες στο πεδίο της μάχης.
Μια όνα-μπουγκέισα σαμουράι με το ναγκινάτα της, από τον Utagawa Kuniyoshi, περίπου το 1848 / Wikimedia Commons.
Η Περίοδος Έντο, στις αρχές του 17ου αιώνα, έφερε μια τεράστια αλλαγή στη θέση της γυναίκας στην ιαπωνική κοινωνία. Αυτά τα χρόνια, η κυρίαρχη νεοκονφουκιανή φιλοσοφία και η αναπτυσσόμενη αγορά γάμου προοιωνιζόταν μια ριζική αλλαγή για τις όνα-μπουγκέισα, η εικόνα των οποίων ως τρομερών πολεμιστριών ήταν σε τεράστια αντίθεση με τη νέα πραγματικότητα της ειρήνης, της πολιτικής σταθερότητας και των αυστηρών κοινωνικών συμβάσεων. Η παλιότερη πολεμική κουλτούρα εξελίχθηκε σε έναν νέο κώδικα συμπεριφοράς, γνωστό ως μπουσίντο, δηλαδή «ο τρόπος του πολεμιστή». Οι σαμουράι, που κάποτε ασχολούνταν με άγριες συγκρούσεις, έγιναν γραφειοκράτες της Αυτοκρατορίας, ενώ οι γυναίκες, ιδίως οι κόρες ευγενών και στρατηγών, αναμενόταν να ζουν μια ζωή παθητικής υπακοής ως πειθήνιες σύζυγοι και μητέρες. Απαγορευόταν να ταξιδέψουν και να συμμετέχουν σε μάχες, έτσι οι όνα-μπουγκέισα βρέθηκαν μπροστά σε μια τελείως διαφορετική αυτοθυσία.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
O ιστορικός Ellis Amdur επισημαίνει πως άπαξ μια γυναίκα πολεμίστρια εκείνης της εποχής παντρευόταν, ήταν εθιμοτυπικό να πάρει το νιγκάτα της στο σπίτι του άνδρα της, αλλά να το χρησιμοποιεί μόνο για ηθική εκπαίδευση: Ήταν «ένα έμβλημα του ρόλου της στην κοινωνία» και ένα μέσο ικανό να εμφυσήσει «τις ιδανικές αρετές που ήταν απαραίτητες, για να γίνει σύζυγος-σαμουράι» – δύναμη, υποταγή και πάνω από όλα αντοχή. «Η εξάσκηση με το νιγκάτα ήταν ένα μέσο σύνδεσης με το πνεύμα της αυτοθυσίας και τα καθαγιασμένα ιδανικά της τάξης των πολεμιστών», λέει ο Amdur. Η εκπαίδευση στις πολεμικές τέχνες, λοιπόν, ήταν ένα μέσο για να εξασκηθούν οι γυναίκες στην υποταγή απέναντι στους άνδρες του σπιτιού και να καλλιεργήσουν μια τακτοποιημένη, ήρεμη ζωή, πολύ μακριά από τη δυναμική του πολέμου.Παρά τη γραφειοκρατία της νέας εποχής, τα μέσα του 17ου αιώνα σηματοδότησαν ενός είδους αναγέννηση για τις όνα-μπουγκέισα. Το σογκουνάτο Τοκουγκάβα έστρεψε εκ νέου την προσοχή στην εκπαίδευση των γυναικών σαμουράι στη μάχη, ενώ άνοιξαν σχολεία σε όλη την αυτοκρατορία, που εστίαζαν στην τέχνη του νιγκάτα ως μεθόδου ηθικής εκπαίδευσης. Σ’ αυτήν την περίοδο, οι γυναίκες επίσης έμαθαν να προστατεύουν τα χωριά τους με έναν καινούργιο βαθμό ανεξαρτησίας, απομακρύνοντας τις απειλές μόνες τους, όπως είχαν κάνει αιώνες νωρίτερα. Όταν έγιναν οι τελευταίες μάχες ανάμεσα στην κυβερνώσα φατριά Τοκουγκάβα και τις αυτοκρατορικές δυνάμεις τον 19ο αιώνα, ένα ειδικό σώμα γυναικών γνωστό ως Γιοσιτάι δημιουργήθηκε, του οποίου ηγείτο η όνα-μπουγκέισα Nakano Takeko. Μετά από μια σκληρή πολιορκία, επιτέθηκαν στις αυτοκρατορικές δυνάμεις με τους σαμουράι Άιζου, προσφέροντας ενισχύσεις στο υπό πολιορκία κάστρο Ουακαμάτσου.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Η Μάχη του Αϊζού θεωρείται η τελευταία πολεμική αναμέτρηση των όνα-μπουγκέισα, αν και η κληρονομιά τους υπάρχει ως σήμερα, με μικρούς, αλλά σημαντικούς τρόπους. Κάθε χρόνο, κατά τη διάρκεια του ετήσιου φθινοπωρινού φεστιβάλ του Αϊζού, νεαρές Γιαπωνέζες συμμετέχουν σε μια τελετή, για να τιμήσουν τη μνήμη της Nakano Takeko και του γυναικείου στρατού της, ενώ τα ηρωικά κατορθώματα της Αυτοκράτειρας Jingū, της πρώτης γυναίκας που εμφανίστηκε σε γιαπωνέζικο χαρτονόμισμα (1881), παραμένουν πηγή μεγάλης εθνικής υπερηφάνειας. Ίσως ο μεγαλύτερος φόρος τιμής στην εξαιρετική δύναμη και γενναιότητα των όνα-μπουγκέισα προέρχεται από το ιστορικό έπος H Ιστορία του Heike, όπου η περιγραφή της αξιοσέβαστης πολεμίστριας Tomoe Gozen είναι ως εξής: «Ήταν πολεμίστρια που άξιζε για χίλιους, έτοιμη να τα βάλει με έναν θεό ή έναν διάβολο, πεζή ή καβάλα στ’ άλογο».
Περισσότερα από το VICEΟ Άγνωστος Κόσμος των Κυνομαχιών στην ΕλλάδαΠέρασα ένα Βράδυ Ακούγοντας Ραδιοφωνικούς Σταθμούς στα AMΝτροπιαστικά Κόλπα που Κάνουν οι Άνθρωποι για να Γλιτώνουν ΛεφτάΓια τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.