Από τις Λαμπερές Δεξιώσεις στην Εγκατάλειψη: Το Παλατάκι με Θέα τον Θερμαϊκό Αργοπεθαίνει

«Άμα δεις από εκεί τα ηλιοβασιλέματα, θα πάθεις πλάκα. Το Παλατάκι είναι το καλύτερο οικόπεδο που έχει η Θεσσαλονίκη. Βλέπει τον Θερμαϊκό, τον Όλυμπο, όλη την πόλη». Ο δικηγόρος–συγγραφέας Κώστας Μαμέλης μιλάει στο VICE για το Κυβερνείο. Το νεοκλασικό κτίριο από το οποίο ξεκινάει η παραλία της Αρετσούς. Και από το 2006 έχει εγκαταλειφθεί. Είχε προγραμματιστεί να ανακαινιστεί, όμως το έφαγε η οικονομική κρίση. Και τελευταία, ο χρόνος με την υγρασία.

Στη Θεσσαλονίκη πάει καιρός που γίνονται συζητήσεις για την αξιοποίησή του. Ο Μαμέλης είναι μέλος της Κίνησης «Σώστε το Κυβερνείο (Παλατάκι)». Είναι εμβληματική φυσιογνωμία της Θεσσαλονίκης και δείχνει ότι πονάει αυτή την εγκατάλειψη. Ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του Νίκου Καρακώστα. Είναι αυτός που ξεκίνησε να κινητοποιεί τους πάντες για τη σωτηρία του Κυβερνείου. Και όλοι τους κατάφεραν να κάνουν κάτι που αυτή η πόλη δεν είχε. Να καταστρώσουν ένα σχέδιο. Ούτε φορείς, ούτε κόμματα, ούτε οφίτσια. Μόνο άτομα. Προσωπικότητες. Στην τελευταία συνέλευση της Κίνησης, παρουσιάστηκε ένα χρονοδιάγραμμα δράσεων με στόχο την αξιοποίηση του κτιρίου και του περιβάλλοντα χώρου. Για την πόλη. Με προτάσεις για master plan, με ιδέες για χρηματοδότηση, με σχέδιο και μελέτες. Δεν το αντέχει η ραθυμία της Ελλάδας αυτό. Είναι δυνατόν να πετύχει; Μοιάζει απίθανο. «Ναι, είμαι βέβαιος. Θα τους οδηγήσουμε σε αδιέξοδο, να δεχτούν», λέει αποφασισμένος ο Καρακώστας.

Τον συνάντησα σε μία καφετέρια στην Αρετσού. Με την άκρη του ματιού μου έβλεπα την πίσω πλευρά του Κυβερνείου. Το θυμάμαι από τις δεξιώσεις των εγκαινίων της ΔΕΘ όταν στις εποχές της ευφορίας και των παχέων αγελάδων οι αστακοί πηγαινοέρχονταν στη μεγάλη σάλα του. Θυμάμαι όμως και την έκθεση των έργων του Καραβάτζιο στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας το 1997. Τώρα τελευταία έβλεπα το προαύλιο να χορταριάζει από την εγκατάλειψη, όπως αποτυπωνόταν στις φωτογραφίες με νεόνυμφους. Πηδούσαν την περίφραξη για να φωτογραφίζονται. Τα μπαλκόνια του μαύρισαν από την υγρασία. Και στο εσωτερικό του οι σοβάδες πέφτουν.

Ο Νίκος Καρακώστας είναι συνταξιούχος δικαστικός υπάλληλος. Διετέλεσε πρόεδρος της πανελλήνιας ομοσπονδίας δικαστικών υπαλλήλων. Περπατούσε από τη νότια πλευρά του, έβλεπε το Κυβερνείο από το φουσκωτό του μέσα από τη θάλασσα. Το θαύμαζε και παράλληλα λυπόταν. «Αναρωτιόμουν, δεν θα βρεθεί κάποιος να το φτιάξει;» μετέφερε. Θυμάται κι αυτός. Ήταν ένα πρωτοσέλιδο της εφημερίδας Θεσσαλονίκη το 1986, όταν θα γινόταν η πρώτη δεξίωση για τη Διεθνή Έκθεση. «Ανοίγει για τον Λαό το Παλατάκι», έγραφε η εφημερίδα. Ήταν υπάλληλος στη Γουμένισσα Κιλκίς, πήρε το αυτοκίνητο και έφτασε στη δεξίωση. Διαπίστωσε ότι δεν μπορούσε να μπει χωρίς πρόσκληση. Μπορεί τα επόμενα χρόνια λόγω της συνδικαλιστικής του ιδιότητας να έμπαινε στις δεξιώσεις, όμως η πρώτη επίσκεψη του είχε μείνει. «Θέλω να γίνει κτήμα του λαού. Σε αυτόν τον χώρο νιώθεις αλλιώς. Όταν ήμουν εκεί ονειρευόμουν να ανοίξει για όλους. Να γίνει χώρος πολιτισμού και ο κόσμος να περπατάει στους χώρους του», εξομολογείται.

Από το 2018 προσπαθεί. «Βολοδέρνω μόνος. Βγάζω φωτογραφίες και τις ανεβάζω στο Facebook». Έτσι ξεκίνησε. Μίλησε με τα μέλη του Ναυτικού Ομίλου Καλαμαριάς. Ευαισθητοποιήθηκαν. Το πονούσαν και αυτοί. Όλη η Θεσσαλονίκη είναι συνδεδεμένη με το Παλατάκι. Είναι κι αυτό ένα τοπόσημο. Σήμα κατατεθέν. Ο ένας μετά τον άλλον ακολουθούσαν στην Κίνηση. Πρώτος πήγε ο δημοσιογράφος Μπάμπης Γιαννακίδης. Η Κίνηση γρήγορα γιγαντώθηκε. «Θέριεψε το διάστημα 2020–2021», λέει ο Καρακώστας. Μόνο που το Κυβερνείο ανήκει στην Εταιρία Ακινήτων Δημοσίου. Το μακρύ χέρι του Υπερταμείου, που αναζητεί αγοραστές. «Το πλάνο τους είναι να το κάνουν καφέ ή ξενοδοχείο. Δεν έχει ανάγκη από καφετέριες η Θεσσαλονίκη», απαντάει θυμωμένα ο Καρακώστας. Τα έλεγε ο Μαμέλης για τη θέα. Είναι το καλύτερο οικόπεδο. Κάπως έτσι πείστηκε να ακούσει την ιδέα ο αρχιτέκτονας που έχει συνδεθεί με το έργο της νέας παραλίας Πρόδρομος Νικηφορίδης. «Του είπα “έλα να δεις το ηλιοβασίλεμα, είναι σαν της Σαντορίνης”», περιέγραψε στο VICE ο Νίκος Καρακώστας. Και έτσι ο αρχιτέκτονας έγινε μέλος της Κίνησης.

Το κτίριο κατασκευάστηκε μετά το 1955 για να χρησιμοποιηθεί από τον υπουργό Βορείου Ελλάδας. Οι εικόνες από την επίσκεψη του πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Καραμανλή από τα Επίκαιρα της ΕΡΤ μεταδίδονται σε βίντεο που βρήκαν τα μέλη της Κίνησης και το ανέβασαν στο Facebook. Το 1963 αποφασίστηκε να παραχωρηθεί στην τότε βασιλική οικογένεια, που όμως έμεινε μόνον μία βραδιά. Η χούντα το επανέφερε στο υπουργείο, ενώ στη μεταπολίτευση χρησιμοποιήθηκε από τον τότε πρωθυπουργό και μετέπειτα Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Μέχρι που κατέληξε να είναι κατοικία του υπουργού Μακεδονίας–Θράκης. Τελευταίος ένοικος ήταν μέχρι το 2006 ο πρώην υπουργός Νίκος Τσαρτσώνης, ο οποίος αποφάσισε την ανακαίνιση που δεν έγινε ποτέ. Το ισόγειο και ο πρώτος όροφος είναι 1.600 τετραγωνικά, ενώ έχει άλλα 1.300 τετραγωνικά υπόγειο. Χώρια η ταράτσα. Στον πρώτο όροφο έχει δύο σουίτες και δύο δωμάτια. Στο ισόγειο είναι η μεγάλη σάλα. Αυτή των δεξιώσεων.

«Έχει συνδεθεί με μία ιστορική περίοδο. Είναι η Βαστίλη που έπεσε στα χρόνια τα δικά μας», σχολιάζει ο Κώστας Μαμέλης. Δείχνει ότι και αυτός έχει βάλει στοίχημα να επιστραφεί στην πόλη, από το να καταλήξει στα χέρια κάποιου επιχειρηματία. Σαν να το χρωστάει η γενιά του στις επόμενες.

Κάπως έτσι γίνεται αυτός ο αγώνας. «Δεν είναι τόσο άκαμπτο το Ταμείο διότι μέσα από την έρευνα που έχω κάνει υπάρχει ένας κανονισμός, που είναι και δεσμευτικός της λειτουργίας του ΕΤΑΔ, ο οποίος επιτρέπει το ακίνητο να βρει και μία χρήση μέσα από μία μακροχρόνια μίσθωση ή παραχώρηση με τίμημα», εξηγεί ο Κώστας Μαμέλης. Αυτό θεωρούν ότι είναι το κλειδί, προκειμένου το Κυβερνείο να παραδοθεί στην κοινωνία. Μέσω ενός φορέα, όπως είναι η περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Μάλιστα ο περιφερειάρχης Απόστολος Τζιτζικώστας δείχνει ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένος καθώς έζησε και ο ίδιος στο κτίριο, όταν ο πατέρας του διετέλεσε υπουργός Βορείου Ελλάδος και το Κυβερνείο χρησιμοποιούταν ως κατοικία του εκάστοτε υπουργού.

Το όνειρο όλων όσοι συμμετέχουν στην Κίνηση, είναι να μετατραπεί σε χώρο πολιτισμού. Ο Κ. Μαμέλης ρίχνει ιδέες για τη φιλοξενία της Συλλογής Κωστάκη «που η μισή «σαπίζει» στα υπόγεια της μονής Λαζαριστών». Η οικογένεια Ζογγολόπουλου ψάχνει χώρο να φιλοξενήσει τα γλυπτά του, ή θα μπορούσε να στεγάσει μια βιβλιοθήκη του Ελληνισμού, σκέφτεται φωναχτά. «Μπορεί να φιλοξενήσει κάποια δραστηριότητα του πολιτισμού. Μέσα από ένα σχήμα που θα μπορούσε να είναι λειτουργικό και να έχει ευελιξία, όσον αφορά τη χρήση και να κάνει πολιτισμό», παρατηρεί.

Και μέσα από αυτές τις ιδέες η Κίνηση «Σώστε το Κυβερνείο (Παλατάκι)», έχει δράση. Επιστήμονες, ηθοποιοί, αθλητές, δημοσιογράφοι, την έχουν πλαισιώσει και όλοι εμφανίζονται αποφασισμένοι να κάνουν αυτό που δεν έχει δει άλλη φορά η ελληνική πραγματικότητα. Να υπερβούν τις αρτηριοσκληρωτικές διαδικασίες και από τα ευχολόγια των πολιτικών να γίνει πράξη. Μέσα στον μήνα έχουν αποφασίσει να μετατρέψουν την Κίνηση σε σωματείο, για να δημιουργηθεί φορέας διεκδίκησης. Και έβαλαν χρονοδιαγράμματα–στόχους. Λένε ότι από την 1η Σεπτεμβρίου μέχρι την 31η Δεκεμβρίου θα γίνει διαβούλευση για να αναδειχθούν οι προτάσεις αξιολόγησης. Από τον Ιανουάριο του 2024 μέχρι τις 31 Μαρτίου του ίδιου χρόνου θα αξιολογηθούν δυο-τρεις προτάσεις που θα συζητήσουν οι φορείς. Από την Πρωταπριλιά του 2024 μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου θα εκπονηθεί το master plan του project που θα αναδειχτεί. Η ολοκλήρωση θα γίνει με τη δωρεάν παραχώρηση του ΕΤΑΔ σε φορέα/νομικό πρόσωπο που θα αναλάβει την αξιοποίηση και τη λειτουργία του.

Όλο αυτό μοιάζει ουτοπία, για τα ελληνικά δεδομένα. Ο πρωτεργάτης της Κίνησης, Νίκος Καρακώστας, επαναλαμβάνει διαρκώς ότι «θα γίνει». Ο δε Κώστας Μαμέλης διαβεβαιώνει ότι στην περίπτωση αυτή λειτουργεί το σύνθημα του γαλλικού Μάη που προήλθε από τη φράση του Τσε Γκεβάρα «επιδιώκουμε το αδύνατο».

Περισσότερα από το VICE

Μία Τρανς Γυναίκα Θυμάται τι Βίωσε την Πρώτη Φορά που Ψήφισε στην Ελλάδα

«Σκεφτόμουν ότι θα Καούμε Ζωντανοί» - Ο 20χρονος Επιβάτης που Έσωσε Ζωές στα Τέμπη Μιλά στο VICE

Ο Κώστας Μπαινοβγαίνει στις Φυλακές της Ευρώπης Εδώ και Είκοσι Χρόνια

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.