«Είναι Έτοιμη η Κοινωνία να Υποδεχτεί Κάποιον που Αποφυλακίζεται;» - Οι Κρατούμενοι του Κορυδαλλού Ανεβάζουν τους «Πέρσες»

Ο Γρηγόρης έχει κλείσει 17 χρόνια στις φυλακές. Αυτόν τον καιρό, περιμένει να αποφυλακιστεί, από στιγμή σε στιγμή. Αυτό είναι το πιο δύσκολο - με διαφορά – διάστημα για έναν κρατούμενο, θα μου πει μετά το τέλος της πρόβας της θεατρικής ομάδας των φυλακών Κορυδαλλού που παρακολουθήσαμε.

Ένα πρωί με δυνατό ήλιο και πολλή ζέστη περάσαμε την πύλη του καταστήματος κράτησης Κορυδαλλού για να βρεθούμε και εμείς σε μία από τις τελευταίες πρόβες των κρατουμένων, πριν οι «Πέρσες» του Αισχύλου ανέβουν μέσα στη φυλακή, σε σκηνοθεσία Στρατή Πανούριου, σκηνοθέτη και εμψυχωτή του θεατρικού εργαστηρίου των φυλακών του Κορυδαλλού, από το 2016.

Περνάμε τον έλεγχο, αφήνουμε κινητό και οδηγούμαστε στο προαύλιο, σε ένα γηπεδάκι ποδοσφαίρου που εδώ και κάποιο καιρό φιλοξενεί τις πρόβες της θεατρικής ομάδας και σύντομα θα διαμορφωθεί κατάλληλα για να φιλοξενήσει την παράσταση.

Δέκα άσπρα σεντόνια που κρέμονται στο σκοινί σαν μια άλλη μπουγάδα των κρατουμένων και μια τέντα προσπαθούν να προστατέψουν όσους συμμετέχουν στην πρόβα από τον δυνατό ήλιο. Το γκραφίτι στον τοίχο της φυλακής πίσω από τον γήπεδο απεικονίζει τη θάλασσα, τον ουρανό κι ένα ηλιοβασίλεμα.

Όλη η ομάδα μαζεύεται στη σκιά και κάθεται στις άσπρες πλαστικές καρέκλες που υπάρχουν παράμερα. Ο σκηνοθέτης Στρατής Πανούριος και η συνεργάτιδα-σκηνοθέτιδα της παράστασης, Αικατερίνη Παπαγεωργίου, δίνουν τις πρώτες οδηγίες της σημερινής πρόβας. Θα γίνει πέρασμα του έργου από την αρχή, θα μπει ο Αγγελιαφόρος και θα κάνει την είσοδό του το φάντασμα του Πέρση βασιλιά Δαρείου.

Οι περισσότεροι κρατούμενοι είναι μέλη του Χορού των Περσών, που σαν μια μικροκοινωνία ανάλογη με αυτή που δημιουργείται στη φυλακή, σχολιάζουν τα τεκταινόμενα και αλληλεπιδρούν με τα πρόσωπα του έργου. Οι κρατούμενοι καθώς συντάσσονται σαν ένα σώμα, απέναντι στους επαγγελματίες ηθοποιούς που ερμηνεύουν τον Αγγελιαφόρο (Γιώργος Πατεράκης) και την Άτοσσα (Ινώ Μενεγάκη), είναι συντονισμένοι και «εκεί» 100%.

«Το θέατρο έχει κάνει πιο υποφερτή την αναμονή της αποφυλάκισης, είναι ένα “φάρμακο’’ για την αβεβαιότητα που ζω», λέει ο Γρηγόρης, ο οποίος δεν ξέρει πότε ακριβώς θα περάσει την πόρτα της φυλακής, για να την αφήσει πίσω του. Σκοπεύει αυτή να είναι η τελευταία φορά που βρίσκεται πίσω από τα κάγκελα.«Οι πρόβες και η παράσταση που θα γίνει με κάνουν να αισθάνομαι ότι κάτι έχω να περιμένω», θα μου πει ο Γρηγόρης.

Ο Διονύσης, από την άλλη, δεν έχει πάνω από 4 μήνες που είναι στη φυλακή. Κάθεται παράμερα και δίνει τον ρυθμό στον Χορό με το τύμπανο που παίζει. Πριν μπει μέσα, είχε περάσει από διάφορες δουλειές και είχε δουλέψει και στην παραγωγή κινηματογράφου. Όλοι του έλεγαν να παίξει στην παράσταση, αλλά δεν έχει καλή μνήμη, και για αυτό επέλεξε να μετράει τον σκηνικό χρόνο με τα χτυπήματα στο τύμπανο.

«Είναι δύσκολο μετά την πρόβα να ξαναμπείς στο κελί, πέφτεις σε μια μικρή κατάθλιψη», θα μου πει ο Διονύσης. «Γενικά, είναι δύσκολα, αν συμβεί κάτι έξω, στους δικούς σου, εδώ μέσα, το ζεις επί δέκα, γιατί δεν έχεις κανένα έλεγχο, δεν μπορείς να κάνεις τίποτα», λέει ο Διονύσης που γενικά μιλάει σε όλους με εμπιστοσύνη, σαν να τους ξέρει καιρό.

Οι «Πέρσες» είναι η απόλυτα ιστορία επανένταξης, που μοιάζει με εκείνη των αποφυλακισμένων, παρατηρεί ο Στρατής Πανούριος, ο οποίος επέλεξε και το έργο, για αυτόν ακριβώς τον λόγο. «Πρόκειται για μια ιστορία ηττημένων, ανθρώπων που έχουν νικηθεί από τη ζωή.

Ο Αισχύλος δείχνει πώς οι Πέρσες δέχτηκαν την ήττα τους (σ.σ. στη ναυμαχία της Σαλαμίνας) και προειδοποιεί τους Έλληνες να μην έχουν έπαρση, γιατί θα πάθουν τα ίδια», σημειώνει ο κ. Πανούριος. Μοιάζει η ιστορία των Περσών μετά την συντριπτική ήττα τους στη Σαλαμίνα να λειτουργεί ως παραβολή για τη μοίρα των ανθρώπων που έχουν περάσει από τη φυλακή.

«Το έργο πραγματεύεται την επιστροφή του ασώτου υιού στην πατρίδα», του συντετριμμένου, από τον ελληνικό στόλο, βασιλιά της Περσίας, Ξέρξη. «Πρώτα, πρέπει να τον υποδεχτεί ο Χορός, η κοινωνία δηλαδή. Στους “Πέρσες’’, βλέπουμε την αγωνιώδη προσπάθεια του πατέρα να δεχτεί ξανά η κοινωνία τον γιο του», αναφέρει ο σκηνοθέτης της παράστασης και συνεχίζει:

«Είναι έτοιμη η κοινωνία να υποδεχτεί κάποιον που αποφυλακίζεται;». Γύρω από αυτό το ερώτημα φαίνεται να περιστρέφεται όλο το ανέβασμα του έργου στις φυλακές του Κορυδαλλού. «Η αόρατη ποινή υφίσταται. Ο κρατούμενος περνάει μια δεύτερη ποινή, όταν αποφυλακίζεται», σημειώνει ο σκηνοθέτης που με το ανέβασμα της τραγωδίας του Αισχύλου, για πρώτη φορά σε κατάστημα κράτησης, είχε σκοπό να βάλει το αρχαίο δράμα στις φυλακές.

«Θα τη βρεις στο επισκεπτήριο την Άτοσσα (σ.σ. τη μητέρα του Ξέρξη)», καταλήγει ο Στρατής Πανούριος και η ηθοποιός Ινώ Μενεγάκη, που την υποδύεται και δουλεύει μαζί με τους κρατούμενους, εδώ και δύο μήνες, συμπληρώνει:

«Οι φυλακισμένοι μας ηθοποιοί απευθύνονται στους ελεύθερους, οι άνθρωποι μιλάνε για να τους ακούσουν αυτοί που διαχειρίζονται την ελευθερία τους». Για την ηθοποιό, είναι η πρώτη φορά που δουλεύει στις φυλακές και τονίζει ότι «μόνο χαρά μού δίνει αυτό το πράγμα. Ο τρόπος που στέκεται ο λόγος του Αισχύλου στα στόματα αυτών των ανθρώπων είναι αποκαλυπτικός», θα μου πει με ενθουσιασμό η «Άτοσσα», πριν ενωθεί με το σύνολο του Χορού για την πρόβα.

Αυτήν την ώρα, ο ηθοποιός Γιώργος Πατεράκης που υποδύεται τον Αγγελιαφόρο, τρέχει, κάνει κύκλους, γύρω από τον χώρο της πρόβας, για να φτάσει, εξουθενωμένος, να παραδώσει το μήνυμα της ήττας στους «Πέρσες» των φυλακών Κορυδαλλού.

«Είμαστε όλοι συγκινημένοι. Είναι μεγάλο στοίχημα να εμπιστευτούν αυτοί οι άνθρωποι ένα άλλο σώμα και να αφεθούν», λέει ο Γιώργος που θυμάται την πρώτη φορά που έπρεπε, ως Αγγελιαφόρος, να καταρρεύσει πάνω τους. Ήταν δύσκολο, όπως λέει, αλλά την πρώτη φορά που έγινε όπως έπρεπε, ήταν πραγματικά συγκινητικό».

Ένα άλλο μέλος του Χορού, ο Κώστας, θα μου πει ότι τις τρεις-τέσσερις φορές τη βδομάδα που γίνονταν οι πρόβες όλο το προηγούμενο διάστημα, ξέφευγε από το καθημερινό deja-vu που ζει εδώ μέσα. «Τελειώνουν οι πρόβες και γυρίζουμε πάλι στην καταχνιά. Αφού όμως ήρθαν οι άνθρωποι εδώ να κάνουν θέατρο, μπορούμε για κάποια ώρα να ξεφεύγουμε και να μάθουμε και δύο πράγματα», λέει με απλότητα ο Κώστας, ο οποίος μέσα στα τρία χρόνια που βρίσκεται στις φυλακές του Κορυδαλλού, τελείωσε το Λύκειο. «Κάναμε καριέρα εδώ μέσα», θα μου πει και θα γελάσει.

Μετά το διάλειμμα για νερό και λίγη σκιά, οι συμμετέχοντες ξαναπαίρνουν τις θέσεις τους με σοβαρότητα και δοκιμάζουν τις κινήσεις που έκαναν στο προηγούμενο πέρασμα. «Οι κρατούμενοι χρησιμοποιούν και πάλι το σώμα τους, που αδρανεί στη φυλακή και δραπετεύουν από το καθημερινό άγχος», μου λέει η κοινωνιολόγος και υπεύθυνη πολιτιστικών προγραμμάτων των φυλακών Κορυδαλλού, Γιολάντα Κωνσταντινίδου, η οποία είναι παρούσα σε όλη τη διάρκεια της πρόβας.

«Ο καθένας εδώ μέσα κουβαλάει τον δικό του σταυρό», παρατηρεί η κα. Κωνσταντινίδου. «Μέσα από το θέατρο όμως, μαθαίνουν να μοιράζονται σκέψεις και συναισθήματα. Φυσικά, όσο μεγαλύτερη είναι η ομάδα, τόσο πιο δύσκολη είναι η κινητοποίησή της. Εμείς μαζί με τους συντονιστές, προσπαθούμε να τους δώσουμε το κίνητρο που χρειάζονται».

Η πρόβα σιγά-σιγά τελειώνει. Ακολουθούν οδηγίες από τον Στρατή Πανούριο και την Αικατερίνη Παπαγεωργίου, τα πρώτα τσιγάρα μετά από ώρα, μια ανάσα στη σκιά. Το ραντεβού δίνεται για αύριο. Το πρωί θα ξαναβρεθούν στο προαύλιο και θα δουλέψουν όλοι μαζί για αυτόν τον κοινό σκοπό που τους ενώνει. Οι κρατούμενοι ερασιτέχνες ηθοποιοί της ομάδας έχουν κάτι να περιμένουν από την επόμενη μέρα. Σιγά-σιγά, οι περισσότεροι φεύγουν.

 Ο Γρηγόρης, που όμως μου είπε στην αρχή αποφυλακίζεται από μέρα σε μέρα και η αγωνία του έχει χτυπήσει κόκκινο, παραμένει λίγο ακόμα. Όλοι – συγκρατούμενοι και σκηνοθέτες - του λένε ότι είναι τόσο καλός, όσο ένας επαγγελματίας ηθοποιός. Φαίνεται να χαίρεται όταν το ακούει, αλλά μοιάζει πάντα συγκρατημένος.

 «Πριν δεν είχα ιδέα από όλα αυτά. Το θέατρο, όμως, είναι ό,τι καλύτερο μου έχει συμβεί. Για πάρα πολλά χρόνια, ήμουν εξαρτημένος. Στη φυλακή, έγινα φοιτητής και του χρόνου θα πάρω το πτυχίο μου. Η σχολή, το θέατρο καλύπτουν όλα αυτά που μου έλειπαν και παλιά τα έβρισκα στην εξάρτηση. Θέλω να σπουδάσω Θεατρολογία. Όταν βγω, θα ασχοληθώ με το θέατρο κανονικά, με όποιον τρόπο μπορώ», μου λέει απλά ο Γρηγόρης, τον οποίο μαζί με τους συγκρατούμενούς του, θα τους ξανασυναντήσουμε σε λίγες μέρες στην παράσταση.

«Όταν το θέατρο μπαίνει στις φυλακές βρίσκει τον πραγματικό του ρόλο, που δεν είναι άλλος από τη θεραπεία του τραύματος και τη γνωριμία με τον εαυτό», παρατηρεί ο Στρατής Πανούριος, λίγο πριν κλείσει πίσω μου η πύλη των φυλακών Κορυδαλλού, απόγευμα πια.

 Ακολουθήστε την Ντιάννα Βασιλείου στο Instagram.

Περισσότερα από το VICE

Μια Μέρα στον «Παράδεισο» των Τετράποδων Φίλων μας στη Θεσσαλονίκη

Αποκαλύπτουμε τους Κρυφούς Δεσμούς των «Σπαρτιατών» με τον Καταδικασμένο Ηλία Κασιδιάρη

Ο Γεράσιμος και Άλλοι 16 Κρατούμενοι Έγιναν Δωρητές Οργάνων Μέσα από τη Φυλακή

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.