«Τα Αρχαία που Λεηλατεί το ISIS Περνούν από την Ελλάδα» - Το Κυνήγι του Θησαυρού από τη Συρία στη Νέα Υόρκη

«Η Ελλάδα έχει πλούσια δραστηριότητα στον ναυτιλιακό κλάδο και είναι σημαντική χώρα τράνζιτ στο θαλάσσιο εμπόριο και τη μετακίνηση ανθρώπων από τη Συρία. Υπάρχουν περιπτώσεις λαθρεμπορίου αρχαιοτήτων μέσω ελληνικών λιμανιών, οι περισσότερες εκ των οποίων δεν έχουν δει το φως τη δημοσιότητας […] Ομάδες του ISIS, που επιχειρούσαν έξω από την πόλη Deir ez-Zor στη Συρία, είχαν διασυνδέσεις στην Ελλάδα και τη Γερμανία και εμπλέκονταν σε ένα ευρύ φάσμα εγκληματικών δραστηριοτήτων».

Τις παραπάνω αποκαλυπτικές διαπιστώσεις κάνει, με συνέντευξή του στο VICE, ο Michael D. Danti, επίκουρος καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης και σύμβουλος των αμερικανικών Αρχών ασφαλείας σε θέματα δίωξης αρχαιοκαπηλίας και επιστροφής κλεμμένων αντικειμένων στο Ιράκ και τη Συρία. Οι διεθνείς διωκτικές Αρχές προσπαθούν να χαρτογραφήσουν τη διαδρομή αρχαιοτήτων, που λεηλάτησαν τα τελευταία χρόνια οι τζιχαντιστές του ISIS. Θησαυροί πολιτιστικής κληρονομιάς εκτιμάται ότι βρίσκονται στα χέρια μεσαζόντων στην Τουρκία, οι οποίοι πρέπει τους «ξεπλύνουν», ώστε να τους πουλήσουν σε μεγάλες γκαλερί, οίκους δημοπρασιών και ιδιωτικές συλλογές. Και σε αυτήν την περίπτωση, η Ελλάδα φαίνεται πως έχει κομβικό ρόλο.

Παραμονές των Χριστουγέννων, η Αστυνομία της Κωνσταντινούπολης, έπειτα από τη μεγαλύτερη επιχείρηση κατά της αρχαιοκαπηλίας στην ιστορία της Τουρκίας –που είχε τον κωδικό Zeus– κατάσχεσε συνολικά 26.456 αντικείμενα από την αρχαιοελληνική περίοδο, την αρχαία Αίγυπτο και πολιτισμούς της Ανατολίας. Μεταξύ άλλων, κατασχέθηκαν ένα χρυσό στέμμα με επιγραφή της ελληνιστικής περιόδου για τον θεό Ήλιο, μια προτομή αφιερωμένη στην κατάκτηση της Ινδίας από τον Αλέξανδρο και ένα άγαλμα θεάς, που ανάγεται στην περίοδο των Χετταίων, πριν από περίπου 3.000 χρόνια. «Τα αντικείμενα που ανακτήθηκαν είναι πιο πολύτιμα από τα αντικείμενα στον κατάλογο ενός μουσείου μέσων διαστάσεων» ανέφερε σε ανακοίνωσή της η αστυνομία της Κωνσταντινούπολης. Σε επαρχία της βορειοδυτικής Τουρκίας συνελήφθησαν έξι άτομα και άλλα επτά σε διάφορες περιοχές. Η αστυνομία παρακολουθούσε το κύκλωμα για τρεις μήνες.

Ο Michael D. Danti του Πανεπιστημίου της Βοστώνης επιβεβαιώνει ότι αρχαιότητες που λεηλατήθηκαν από το ISIS τα τελευταία χρόνια στη Συρία, βρήκαν διέξοδο στη Δυτική Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, περνώντας από την Τουρκία και την Ελλάδα. «Δεδομένου ότι η Ελλάδα έχει πλούσια δραστηριότητα στον ναυτιλιακό κλάδο και είναι σημαντική χώρα τράνζιτ στο θαλάσσιο εμπόριο και τη μετακίνηση ανθρώπων από τη Συρία, υπάρχουν φυσικά περιπτώσεις –δημοσιευμένες ή μη– λαθρεμπορίου αρχαιοτήτων», λέει. «Αυτό άρχισε να συμβαίνει το 2015, όμως οι περισσότερες υποθέσεις δεν έχουν δει το φως της δημοσιότητας. Συχνά έχουμε την πληροφορία για αντικείμενα που έχουν διακινηθεί μέσω της Ελλάδας, όμως, όταν γίνεται έρευνα, τα αντικείμενα δεν είναι πλέον εκεί και έτσι πρέπει να εξετάσουμε την αξιοπιστία των πηγών μας».

Ο ίδιος, περιγράφοντας τη διαδρομή των λεηλατημένων αρχαιοτήτων, αναφέρει: «Συνήθως ακολουθούσαν τη διαδρομή Λίβανος–Κύπρος ή Τουρκία–Ελλάδα. Από εκεί, διακινούνταν συνήθως στη Γερμανία. Ωστόσο, η Γερμανία δεν ήταν ο τελικός προορισμός». Στην ερώτηση για τον βαθμό εμπλοκής του ISIS στη διακίνηση των αρχαιοτήτων, ο επικουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Βοστόνης M. Danti, σημειώνει: «Δεν ήταν μεγαλύτερη (σσ: η εμπλοκή του ISIS) σε σχέση με άλλες εγκληματικές ομάδες ή μεμονωμένα άτομα, διεθνώς ή στην Ελλάδα. Υπάρχει μία λανθασμένη άποψη ότι οι πηγές είναι περισσότερες πρόθυμες να παρέχουν πληροφορίες για τη δράση του ISIS, έναντι άλλων εγκληματικών δικτύων». Και προσθέτει: «Τα περισσότερα μεμονωμένα μέλη του ISIS περνούσαν από την Ελλάδα, συνήθως προς τη Γερμανία. Η Θεσσαλονίκη ήταν συχνά ένας θεωρούμενος κόμβος για το ISIS και την παραπάνω εγκληματική δραστηριότητα, από το 2015 ως τις αρχές του 2017. Δεν γνωρίζω αν αυτό εξακολουθεί να συμβαίνει. Ομάδες του ISIS που επιχειρούσαν έξω από την πόλη Deir ez-Zor στη Συρία, είχαν διασυνδέσεις στην Ελλάδα και τη Γερμανία και εμπλέκονταν σε ευρύ φάσμα εγκληματικών δραστηριοτήτων».

Τέλος, στην ερώτηση για το κόστος των διακινούμενων αρχαιοτήτων και τις αμοιβές των μεσαζόντων, ο Danti σημειώνει: «Όσα γνωρίζουμε είναι συνήθως αναξιόπιστα. Τα αξιόπιστα στοιχεία, για τα οποία έχω άμεση γνώση, λένε ότι ένα αντικείμενο μπορεί να πουληθεί από λίγες δεκάδες δολάρια έως εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια. Παρακαλώ, όμως, να τονιστεί ότι αυτά τα στοιχεία δεν αφορούν πωλήσεις στην Ελλάδα, αλλά περισσότερο στο Ιράκ, τη Συρία, τον Λίβανο και την Τουρκία. Η Ελλάδα είναι μία τράνζιτ χώρα».

Τα μικρότερης και μέσης αξίας αντικείμενα αρχαιοκαπηλίας συνήθως «διαφημίζονται» από τους μεσάζοντες στο Facebook ή φωτογραφίες τους διακινούνται μέσω εφαρμογών στα κινητά τηλέφωνα. Οι αρχαιότητες μεγαλύτερης αξίας αποθηκεύονται και διακινούνται πιο προσεχτικά. Το «ξέπλυμα», δηλαδή η νομιμοποίηση των κλεμμένων, απαιτεί χρόνο, ωστόσο για τα νομίσματα και τα κοσμήματα η διαδικασία θεωρείται πιο εύκολη. Συνήθως, αυτό συμβαίνει μέσω σύνταξης πλαστών εγγράφων ιδιοκτησίας και γνησιότητας, καθώς και αλλεπάλληλων αγοροπωλησιών μεταξύ φυσικών προσώπων και εταιρειών, πολλές φορές και οφσόρ εταιρειών, ώστε να αποκρύβεται η αληθινή ταυτότητα των μεσαζόντων.

Πριν από έναν χρόνο, το αμερικανικό Υπουργείο Δικαιοσύνης δημοσιοποίησε τον δικαστικό φάκελο για τον εντοπισμό αρχαιοτήτων που λεηλατήθηκαν από το ISIS στη Συρία και το Ιράκ, πολλές εκ των οποίων εκτιμάται ότι κατέληξαν στις ΗΠΑ. Είχε προηγηθεί, το 2015, επέμβαση των ειδικών δυνάμεων στην πόλη Deir er-Zor στη Συρία, στο σπίτι του περιβόητου Abu Sayyaf, που εμφανιζόταν ως «Υπουργός Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς» του ISIS. Κατά τη διάρκεια της επιχείρησης των Αμερικανών κομάντο, ο Abu Sayyaf σκοτώθηκε, όμως εντοπίστηκαν πολύτιμα στοιχεία σχετικά με το εμπόριο αρχαιοτήτων: τιμολόγια αγοροπωλησιών, επιστολές, χειρόγραφα σημειώματα και άλλα αποδεικτικά της μεγάλης λεηλασίας, μεταξύ αυτών φωτογραφίες τεσσάρων αρχαίων αντικειμένων, για τα οποία οι τζιχαντιστές αναζητούσαν αγοραστές στη «μαύρη αγορά» – ενός χρυσού δαχτυλιδιού, δύο χρυσών κοσμημάτων και μιας σκαλιστής πέτρας. Στο αρχείο του Abu Sayyaf υπάρχει και μία μαρτυρία για τη δράση των λαθρεμπόρων στην Τουρκία. Το αντίγραφο αναφέρει ότι συγκεκριμένα αρχαία αντικείμενα «είχαν αποτιμηθεί στα 200.000 δολάρια από διαμεσολαβητές που επικοινωνούσαν με εμπόρους στην Τουρκία».

Το λαθρεμπόριο αρχαιοτήτων από τη Μέση Ανατολή προς την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, φυσικά, προϋπήρχε του ISIS και του εμφυλίου στη Συρία. Αντίστοιχα δίκτυα φέρεται να λειτουργούσαν ήδη από την περίοδο του εμφυλίου στον Λίβανο, στα τέλη της δεκαετίας του '80. Το βράδυ της περασμένης Παρασκευής, αστυνομικοί, κατόπιν δικαστικού εντάλματος, έκαναν έφοδο στο σπίτι και το γραφείο του δισεκατομμυριούχου Michael H. Steinhardt στο Μανχάταν, από όπου κατάσχεσαν αρχαία αντικείμενα, τα οποία εκτιμάται ότι είχαν κλαπεί από την Ελλάδα και την Ιταλία. Την υπόθεση αποκάλυψαν οι Times της Νέας Υόρκης, σε αίτημα των οποίων, ο Steinhardt, συλλέκτης αρχαίων τα τελευταία 30 χρόνια και με στενούς δεσμούς με μουσεία και γκαλερί, απάντησε ότι δεν επιθυμεί να κάνει κάποιο σχόλιο «προς το παρόν».

Πρόκειται για την τελευταία μεγάλη επιχείρηση του Cyrus Vance, Γενικού Εισαγγελέα του Μανχάταν, ο οποίος έχει αφιερωθεί τα τελευταία χρόνια στον εντοπισμό κλεμμένων αρχαιοτήτων σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές της Νέας Υόρκης και τον επαναπατρισμό τους στις χώρες καταγωγής τους. Σε επικοινωνία με το γραφείο του εισαγγελέα του Μανχάταν, επιβεβαιώθηκε ότι κατασχέθηκαν τουλάχιστον 15 αντικείμενα, οι φωτογραφίες των οποίων διατέθηκαν στο VICE - μεταξύ αυτών μια αρχαιοελληνική λευκή λήκυθος (δοχείο λαδιού) του 5ου αι. π.Χ., πάνω στην οποία αναπαρίσταται ταφική πομπή, η αξία της οποίας εκτιμάται στα 380.000 δολάρια (315.000 ευρώ), σύμφωνα με το αμερικάνικο ένταλμα (διαβάστε όλο το έγγραφο εδώ).

[VICE Video] OH MY GODS!

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

«Δεν γνωρίζουμε λεπτομέρειες για όλα τα κατασχεθέντα αντικείμενα. Θα μας τα στείλουν για εξέταση και τότε θα είμαστε σε θέση να κρίνουμε με ασφάλεια. Γνωρίζουμε σίγουρα για τη λήκυθο, ότι είναι στα σωστά χέρια. Περιμένουμε ενημέρωση για τα υπόλοιπα ευρήματα. Είμαστε σίγουροι ότι οι ενέργειες ήταν δύσκολες, αλλά επιτυχείς», είπε στο VICE στέλεχος του ελληνικού Υπουργείο Πολιτισμού στην Αθήνα, που παρακολουθεί την πορεία των ερευνών.

Μεταξύ άλλων, στην ιδιωτική συλλογή Steinhardt στο Μανχάταν φέρεται να κατασχέθηκαν δύο πρωτο-κορινθιακά ευρήματα του 7ου αι. π.Χ., που αναπαριστούν μια κουκουβάγια και μια πάπια, αξίας περίπου 250.000 δολαρίων (207.000 ευρώ), το κεφάλι ενός κριαριού του 6ου αι. π.Χ., καθώς και μια αττική αρύβαλλος (μυροδοχείο) από τον πρώιμο 5ο αι. π.Χ. Τα αρχαία αντικείμενα θεωρούνται «προϊόντα κλοπής» και εκτιμάται ότι αγοράστηκαν τα τελευταία δώδεκα χρόνια. Η αξία τους, σύμφωνα με τα αμερικανικά έγγραφα, υπολογίζεται στα 1,1 εκατ. δολάρια (913.000 ευρώ).

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο δισεκατομμυριούχος M.H. Steinhardt βρίσκεται στο στόχαστρο των αμερικανικών Αρχών για παρόμοια υπόθεση. Τον περασμένο Οκτώβριο είχε βρεθεί επίσης στην κατοχή του ένα μαρμάρινο άγαλμα του 6ου αι. π.Χ., το οποίο αναπαριστούσε έναν άνδρα που κρατούσε στους ώμους ένα μοσχάρι. Το εύρημα, που εκτιμάται ότι είχε κλαπεί από αρχαίο ναό στη Σιδώνα του Λιβάνου, επαναπατρίστηκε, ενώ η αξία του εκτιμήθηκε στα 4,5 εκατ. δολάρια.

Ο μοσχοφόρος της Σιδώνας εκτιμάται ότι είχε κλαπεί κατά τη διάρκεια του εμφυλίου στον Λίβανο, στα τέλη της δεκαετίας του '80. Ο Steinhardt φέρεται να είχε αγοράσει το αρχαίο εύρημα το 2015 από ένα ζευγάρι συλλεκτών στο Κολοράντο. Οι τελευταίοι, δήλωσαν ότι το είχαν αγοράσει από τον Robin Symes, περιβόητο αρχαιοπώλη στο Λονδίνο, που έχει συνδεθεί, μεταξύ άλλων με το σκάνδαλο του Μουσείου Γκετί, μαζί με τον Έλληνα Χρήστο Μιχαηλίδη, ο οποίος σκοτώθηκε το 1999 στην Ιταλία, από τυχαία πτώση. Την ίδια διαδρομή –από τον Λίβανο στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη– θεωρείται πολύ πιθανό ότι διήνυσαν τα αρχαία αντικείμενα, που βρέθηκαν την Παρασκευή στο διαμέρισμα και το γραφείο του Steinhardt στο Μανχάταν. Υπάρχει και μία ακόμη λεπτομέρεια «ελληνικού» ενδιαφέροντος. Το ζευγάρι των συλλεκτών στο Κορολάντο φέρεται να έχει πουλήσει αρχαία σε γκαλερί της Νέας Υόρκης, ιδιοκτησίας ενός Καναδο-λιβανέζου, το όνομα του οποίου είχε εμπλακεί στην υπόθεση του οκτάδραχμου, που είχε δεσμευτεί σε οίκο δημοπρασιών της Ζυρίχης και επαναπατρίστηκε στην Ελλάδα.

Περισσότερα από το VICE

Τα Καλύτερα Video Games που Περιμένουμε Μέσα στο 2018

Tέχνη που Εξερευνά την Ομορφιά και την Κοινοτοπία της Περιόδου

Αλήθεια, τι Προκαλεί Περισσότερο Έναν Φασίστα;