Η Ιστορία των Δύο Escobar: Το Αυτογκόλ που Οδήγησε σε Φόνο

Γίνεται πολλή κουβέντα στο σύγχρονο ποδόσφαιρο για την πίεση και το άγχος που υφίστανται όσοι αγωνίζονται σε κορυφαίο επίπεδο. Καθώς 32 εθνικές ομάδες προσπαθούν να κάνουν μια αξιοπρεπή εμφάνιση στο Παγκόσμιο Κύπελλο, μερικές φορές φαίνεται δύσκολο να φανταστείς πόσο χειρότερα θα μπορούσαν να γίνουν τα πράγματα, πόση αρνητική ένταση θα μπορούσε να περιβάλλει 23 φαινομενικά προσγειωμένους νεαρούς που όταν ήταν μικροί αγαπούσαν τόσο ένα άθλημα, που τώρα πληρώνονται αδρά για να το κάνουν ως δουλειά πλήρους απασχόλησης.

Οι ομάδες στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1994 είχαν 22 παίκτες και δεν ήταν ούτε κατά διάνοια τόσο καλοπληρωμένες, αλλά η πίεση σε μια συγκεκριμένη ομάδα ήταν σχεδόν παραλυτική. Η Κολομβία εκείνη την εποχή ήταν μια άλλη χώρα. Πρόσφατα, φαίνεται να βγαίνει από συγκρούσεις δεκαετιών που είχαν να κάνει με το παράνομο εμπόριο κοκαΐνης. Τότε, τα πράγματα ήταν διαφορετικά.

Όταν ξεκίνησε το τουρνουά, ο διαβόητος βαρόνος των ναρκωτικών Pablo Escobar -υπεύθυνος, όπως λέγεται, για τους θανάτους πάνω από 500 αστυνομικών, χιλιάδων γκάνγκστερ, δικαστών και πολιτικών και τουλάχιστον ενός διαιτητή– ήταν νεκρός ήδη έξι μήνες, αλλά ο εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στην κυβέρνηση και τις συμμορίες ναρκωτικών ακόμη μαινόταν στο κενό που δημιουργήθηκε μετά τον θάνατό του. Πολύ χρήμα στην Κολομβία περνούσε από τις συμμορίες των ναρκωτικών, έτσι αναπόφευκτα η επιρροή τους γινόταν αισθητή και στον κόσμο του ποδοσφαίρου – αλλά κανείς δεν περίμενε να αφήσει τέτοιο σκληρό, μάταιο και βίαιο αποτύπωμα, όπως εκείνο το καλοκαίρι.

Ο Andrés Escobar ήταν πρωτίστως άνθρωπος των σπορ, έτσι δεν θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για τον θάνατό του χωρίς πρώτα να θέσουμε το πλαίσιο του ανταγωνισμού, να δείξουμε πόσο καλή θα μπορούσε να είναι η κολομβιανή ομάδα της οποίας ηγείτο, αν δεν είχε περάσει το τουρνουά δέσμια θανάσιμου φόβου.

Στα 26 ματς πριν από το Παγκόσμιο Κύπελλο, η Κολομβία έχασε μόνο ένα. Σε όλα τα προκριματικά έφαγαν μόνο δύο γκολ και στον τελευταίο αγώνα τους διέλυσαν στο Μπουένος Άιρες με 5-0 την ομάδα της Αργεντινής -στην οποία έπαιζαν οι Fernando Redondo, Diego Simeone και Gabriel Batistuta-, ένα σκορ που χαιρετίστηκε με την απόλυτη φιλοφρόνηση: οι οπαδοί της ομάδας που μόλις συνέτριψαν, σηκώθηκαν και χειροκρότησαν τους αντιπάλους. Η Κολομβία είχε επίσης δικούς της εξαιρετικούς παίκτες: Freddy Rincón, Carlos Valderrama και Faustino Asprilla, οι πιο γνωστοί εξ αυτών. Αλλά στην ουσία, ο σταρ ήταν η ομάδα και ήταν η ομάδα που έφτασε στο Μουντιάλ του ‘94 χάρη στον Andrés Escobar, έναν ήσυχο άνθρωπο, αφοσιωμένο στην οικογένειά του και τον Θεό, έναν άνθρωπο που περνούσε μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου του υποστηρίζοντας την ειρήνη εκ μέρους της κυβέρνησης.

«Είναι δύσκολο να παραμείνεις συγκεντρωμένος, αλλά βρίσκω κίνητρο στα καλά πράγματα που θα έρθουν», έλεγε ο 27χρονος Escobar πριν από το τουρνουά, μετά το οποίο σκόπευε να μετακομίσει στην Ιταλία, για να παίξει για την εξαιρετική Μίλαν του Fabio Capello που είχε κερδίσει το Champions League και το ιταλικό πρωτάθλημα. «Προσπαθώ να διαβάζω τη Βίβλο κάθε μέρα. Σελιδοδείκτες μου είναι δυο φωτογραφίες, μια της μακαρίτισσας της μητέρας μου και μια της αρραβωνιαστικιάς μου». Οι φίλοι και η οικογένειά του κάνουν λόγο για έναν άνθρωπο που πίστευε ότι το ποδόσφαιρο μπορούσε να σώσει την Κολομβία.

Αυτήν την άποψη έχει και ο Michael Zimbalist που –μαζί με τον αδελφό του, Jeff– γύρισε το λεπτομερές και καταιγιστικό ντοκιμαντέρ The Two Escobars, γι’ αυτούς τους δύο ανθρώπους που δεν είχαν σχέση, αλλά ο τρόπος που μπλέκονταν οι ζωές τους καθρεφτίζει την κοινωνία της Κολομβίας.

«Μέχρι σήμερα, οι Κολομβιανοί εισπράττουν πολλή αρνητικότητα ως προς το πώς τους αντιλαμβάνεται ο κόσμος», εξηγεί ο Zimbalist. «Η Εθνική Ομάδα της Κολομβίας, τότε, με αρχηγό τον Andrés, προσπαθούσε να αλλάξει αυτήν την αρνητική εικόνα και νομίζω πως αυτό ισχύει και σήμερα - όχι μόνο για το ποδόσφαιρο, αλλά για όλους τους Κολομβιανούς. Προσωπικά, ποτέ δεν συνάντησα λαό που να έχει επενδύσει τόσο συλλογικά στο να αλλάξει το πώς τους αντιλαμβάνονται έξω από τη χώρα τους».

Οι αντιλήψεις του κόσμου στιγματίζονται ακόμη και σήμερα από αυτό που συνέβη, αφότου η Κολομβία έπαιξε ενάντια στην οικοδέσποινα της διοργάνωσης, στο δεύτερο παιχνίδι της φάσης των ομίλων, στις ΗΠΑ το ’94. Είχαν χάσει στο πρώτο 3-1 από τη σοκαριστικά καλή ομάδα της Ρουμανίας: πριν από την εποχή του Ίντερνετ, η οποία κατέστησε προσβάσιμα τα στατιστικά και το στιλ κάθε κορυφαίου ποδοσφαιριστή στον πλανήτη, ο Gheorghe Hagi εμφανίστηκε στις οθόνες της τηλεόρασης και έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία. Έβαλε ένα από τα γκολ του καλοκαιριού στο εναρκτήριο ματς - ένα εξωφρενικό σουτ από την πλάγια γραμμή, που πέρασε πάνω από το κεφάλι του Κολομβιανού τερματοφύλακα Oscar Cordoba. Ένα μείγμα του μεγαλείου του, μιας εμπνευσμένης εμφάνισης του Ρουμάνου τερματοφύλακα Bogdan Stelea και της νευρικότητας των Κολομβιανών –περισσότερα γι’ αυτό παρακάτω– εξασφάλισε μια νίκη-έκπληξη για τους Ανατολικοευρωπαίους. Επίσης, έκανε το παιχνίδι με τις ΗΠΑ ένα παιχνίδι που τον Escobar δεν τον έπαιρνε να χάσει.

Βλέποντας ξανά τα βίντεο, αναρωτιέται κανείς τι να σκεφτόταν ο Escobar, όταν έπεσε μπρούμυτα στο γκαζόν του γηπέδου Ρόουζ Μπόουλ Αρίνα, στο Λος Άντζελες, έχοντας μόλις στείλει την μπάλα στα δικά του δίχτυα, μετά την μπαλιά του Αμερικανού μέσου John Harkes, στο 34΄. Ήξερε πόσο θα στοίχιζε τελικά αυτό το γκολ; Αν όχι, ο 9χρονος ανιψιός του που παρακολουθούσε από το Μεντεγίν, είχε ήδη αποφασίσει: «Εκείνη τη στιγμή, μου είπε, “Μαμά, θα σκοτώσουν τον Andrés”», είπε η αδελφή του αμυντικού στο ντοκιμαντέρ The Two Escobars. «Απάντησα, “Όχι, αγάπη μου, δεν σκοτώνουν ανθρώπους για λάθη. Όλη στην Κολομβία αγαπάνε τον Andrés”».

Η Κολομβία κατέβαλε προσπάθειες να ισοφαρίσει το γκολ, αλλά όλα πήγαιναν στραβά μέχρι το 90΄, όταν ο Adolfo Valencia επιτέλους σκόραρε. Τότε, όμως, το σκορ ήταν ήδη στο 2-0 και δεν θα υπήρχε σωτήρια ανατροπή. H χρυσή γενιά της Κολομβίας είχε χάσει ξανά και θα γύριζε σπίτι μετά από μια γενναία, αλλά μάταιη νίκη με 2-0 επί της Ελβετίας στο τελευταίο ματς του ομίλου.

Κατά μία έννοια, το τελευταίο μέρος που ήθελαν να βρίσκονται αυτοί οι παίκτες ήταν η πατρίδα τους. Πολλοί είχαν θυμώσει με το πρώτο αποτέλεσμα με τη Ρουμανία, όχι μόνο για λόγους που σχετίζονταν με το άθλημα, αλλά επειδή είχαν χάσει πολλά λεφτά σε στοιχήματα. Όταν οι παίκτες έφτασαν στα δωμάτια του ξενοδοχείου τους αργότερα, ανακάλυψαν ότι τους είχαν χακάρει τις τηλεοράσεις τους και αντί για το κλασικό μήνυμα καλωσορίσματος, εμφανίζονταν απειλές και ύβρεις. Κάποιο είπαν στον αμυντικό Luis Herrera ότι ο αδερφός του σκοτώθηκε σε τροχαίο και στον προπονητή Pacho Maturana ότι αν τολμούσε να επιλέξει τον έμπειρο μέσο Gabriel Gomez, θα δολοφονούσαν όλους τους παίκτες.

VICE Video: Ο Έλληνας Rocky

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Υπό αυτές τις συνθήκες η Κολομβία ετοιμαζόταν για το σημαντικό δεύτερο παιχνίδι εναντίον των ΗΠΑ – ούτε κατά διάνοια ιδανικές. «Η ψυχολογική πίεση ήταν τεράστα – τότε, οι απειλές για δολοφονίες δεν ήταν κούφιες», εξηγεί ο Zimbalist. «Υπήρχαν ανησυχητικά ποσοστά δολοφονιών τότε στην Κολομβία. Φαντάζεστε ότι όταν απειλούν την οικογένειά σου, είναι δύσκολο να αποδώσεις».

Οι περισσότεροι δεν θα μπορούσαν να τηγανίσουν ούτε αυγό, αν τους έλεγαν ότι θα σκότωναν την οικογένειά τους, πόσο μάλλον να προσπαθήσουν να κερδίσουν ένα Παγκόσμιο Κύπελλο για μια χώρα που προσέβλεπε στους παίκτες της, για να βρει περηφάνια, χαρά και ανακούφιση. Παρόλα αυτά, όταν γύρισε στην πατρίδα, ο Andrés ήταν αποφασισμένος να μην αφήσει τις περιστάσεις του αποκλεισμού της Κολομβίας να τον επηρεάσουν και έγραψε μια ανοιχτή επιστολή στην εφημερίδα El Tiempe της Μπογκοτά, καλώντας τη χώρα να ενωθεί ενάντια στον θυμό και τη βία. «Η ζωή δεν τελειώνει εδώ. Πρέπει να συνεχίσουμε. Όσο δύσκολο και αν είναι, πρέπει να σηκωθούμε ξανά», έγραψε.

Δέκα μέρες μετά το αυτογκόλ στον αγώνα με τις ΗΠΑ, ο Andrés αποφάσισε να βγει έξω για πρώτη φορά, για να πει μερικά ποτά με μερικούς φίλους στο μπαρ El Indio, στο Μεντεγίν.

Ο Herrera τον προειδοποίησε να μην πάει, όπως και ο Maturana. Κάποια στιγμή το βράδυ, μια ομάδα τεσσάρων ανδρών ακολούθησε τον Andrés από το μπαρ στο πάρκινγκ, βρίζοντάς τον και αποκαλώντας τον «αδερφή». Ο αρχηγός της Κολομβίας, αναστατωμένος, πλησίασε τους άνδρες με το αυτοκίνητό του, επιμένοντας ότι δεν είχε σκοπό να στείλει την μπάλα στα δίχτυα της ομάδας του και ζητώντας τους να το καταλάβουν. Έξι σφαίρες αργότερα, ο Andrés βρισκόταν πεσμένος στο κάθισμα του οδηγού. Οι διασώστες που κατέφθασαν με το ασθενοφόρο προσπάθησαν να τον επαναφέρουν στη ζωή, αλλά δεν τα κατάφεραν.

«Φυσικά μάθαμε τι συνέβη τότε», λέει ο Terry Phelan, που έπαιζε αριστερός μπακ στην Εθνική Ομάδα της Ιρλανδίας στο Μουντιάλ. «Να σκοτώσεις κάποιον για ένα αυτογκόλ… πρέπει κάποιος να χάσει τη ζωή του γι’ αυτό; Θυμάμαι ότι το είχα συζητήσει με τον Carlos Valderrama πριν από μερικά χρόνια και έβαλε τα κλάματα – είπε ότι ακόμη τον πλήγωνε. Αναρωτιέσαι, γιατί;».

Είναι ένα ακριβές ερώτημα που δεν έχει ακόμα απαντηθεί και μπορεί να μην απαντηθεί ποτέ. Τότε, υπέθεσαν ότι το κίνητρο της δολοφονίας ήταν η απώλεια κερδών από στοιχήματα. Πολλοί ακόμη το θεωρούν αλήθεια – καταθέσεις μαρτύρων στην Αστυνομία έδειξαν ότι το όχημα με το οποίο διέφυγαν οι δράστες ανήκε στους Pedro και Juan Gallón, δύο αδέρφια που διακινούσαν ναρκωτικά υπό τις διαταγές του Pablo Escobar, προτού μπουν στο αντίπαλο καρτέλ των Los Pepes. Όμως οι Gallóns παρέμειναν ελεύθεροι, καθώς ένας από τους σωματοφύλακές τους –ο Humberto Castro Muñoz– ομολόγησε τον φόνο και εξέτισε 11 χρόνια, από ποινή κάθειρξης 43 ετών.

Ωστόσο, ένας μπράβος του Pablo Escobar ονόματι Jhon Jairo Velásquez Vásquez – ή «Popeye», όπως είναι γνωστός στην πατρίδα του, όπου έχει γίνει διασημότητα του YouTube– πάντα ισχυριζόταν ότι οι Gallóns δωροδόκησαν για να γλιτώσουν, πληρώνοντας τρία εκατομμύρια δολάρια στους σωστούς ανθρώπους του νόμου, για να ενοχοποιήσουν τον Muñoz. Ο Vásquez επίσης ισχυρίζεται ότι η δολοφονία δεν έγινε λόγω απώλειας κερδών. «Το λάθος του Andrés ήταν ότι τους απάντησε», ισχυρίστηκε σε μια από τις πολυάριθμες συνεντεύξεις που έδωσε χάρη στη σχέση του με τον νεκρό βαρόνο των ναρκωτικών. «Το εγώ των Gallóns ήταν τόσο φουσκωμένο από τότε που σκότωσαν τον Pablo, που δεν θα άφηναν κάποιον να τους αντιμιλήσει, ούτε καν τον Andrés. Δεν είχε σχέση με τα στοιχήματα – ήταν ένας καυγάς».

Αν λόγω των ισχυρισμών και των ανταπαντήσεων των εκτελεστών, καθώς και της αμφίβολης αξιοπιστίας του κολομβιανού δικαστικού συστήματος είναι δύσκολο να έχουμε μια καθαρή εικόνα για το ποιος τράβηξε τη σκανδάλη εκείνο το βράδυ του καλοκαιριού στα μέσα της δεκαετίας του ’90 στο Μεντεγίν, ίσως για κάποιον παράξενο λόγο να μην έχει και τόση σημασία. Όσο περίεργο και αν ακούγεται, ο ρόλος που ήθελε να παίξει ο Andrés στην κοινωνία τότε σημαίνει ότι η πραγματική δικαίωση για εκείνον δεν θα ήταν να δει τον δολοφόνο του στη φυλακή, αλλά τη χώρα που αγαπούσε επιτέλους ελεύθερη από τον εμφύλιο πόλεμο που κατέστρεψε και αφαίρεσε εκατομμύρια ζωές.

«Ξεκινήσαμε να κάνουμε μια ταινία για το ποιος σκότωσε τον Andrés Escobar, αλλά καταλήξαμε με μια απεικόνιση της χώρας - νομίζω πως όλη η ζωή και ο θάνατος του Andrés κατέληξαν να είναι γύρω από αυτό. Κάτι πολύ πιο σημαντικό από το “Ποιος τράβηξε τη σκανδάλη;”», εξηγεί ο Zimbalist. «Ο Andrés ήταν φάρος ελπίδας σε μια σκοτεινή εποχή λόγω αυτού που συμβόλιζε, ο θάνατός του πραγματικά τράνταξε τα θεμέλια της ψυχοσύνθεσης της χώρας. Δεν είμαι σίγουρος ότι θα υπάρξει κλείσιμο σε συναισθηματικό επίπεδο για τη δολοφονία του, επειδή ήταν τεράστιο σοκ για τους συμπαίχτες, τους φίλους, την οικογένεια και τη χώρα του. Φαντάζομαι ότι αν έβρισκαν κάποιον ένοχο, θα ήταν μια ολοκλήρωση για κάποιους, αλλά για εκείνον και την Κολομβία η μόνη ολοκλήρωση θα ήταν αν η χώρα αναπτυσσόταν προς μια θετική νέα κατεύθυνση».

To άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE UK.

Περισσότερα από το VICE

Ποιoς θα Πάρει Φέτος το Mundial, Χρήστο Σωτηρακόπουλε;

Αυτοί που Χειροκροτούν τον Δολοφόνο Ενός Παιδιού, Ζουν Ανάμεσά μας

«Είμαστε Τρελοί κι Ευτυχισμένοι»: Μια Γερή Φωτογραφική Βουτιά στα Εξάρχεια του 1980