We gingen stemmen met (ex-)dakloze mensen

Voor de deur van Straat Consulaat in Den Haag staat een groepje mensen te wachten, met een stempas in de hand. Het zijn (voormalig) dakloze mensen, die samen met vrijwilligers gaan stemmen voor de Tweede Kamerverkiezingen.

Straat Consulaat zet zich in voor de belangen van dakloze mensen en wil dat zij hun stem laten horen. Waar stemmen voor de ene persoon iets is om even voor of tijdens werk te doen, is de drempel voor het stemhokje voor sommige mensen enorm hoog – en dat geldt ook voor deze groep.

In Nederland waren er begin 2022 meer dan 26,6 duizend mensen dakloos. Waarschijnlijk ligt het een stuk hoger, maar niet iedereen meldt zich of staat ergens ingeschreven, waardoor het moeilijk is om het precieze aantal dakloze mensen te achterhalen. Om te mogen stemmen heb je een Nederlandse nationaliteit nodig, moet je 18 jaar of ouder zijn, en een inschrijving hebben bij de Basisregistratie Personen (BRP) met een ‘briefadres’. 

Op dat adres ontvang je ook je stempas. Hoewel mensen die dakloos zijn in principe stemgerechtigd zijn als zij aan deze voorwaarden voldoen, is het niet voor iedereen een prioriteit.  “Sommige mensen vergeten het ook,” zegt Usman. “Heel veel mensen zijn alleen maar bezig met overleven, die hebben andere dingen aan hun hoofd.” 

“We moeten achterhalen hoe het nou komt dat mensen niet naar de stembus gaan en ons realiseren dat veel mensen waarschijnlijk wel willen, maar dat er nog te veel drempels zijn,” zegt Pleun Usman van Straat Consulaat. “Veel van die drempels zijn makkelijk weg te nemen, vooral als het dingen zijn zoals spanning of dat ze niet mobiel genoeg zijn of niet weten waar ze moeten zijn en hoe het werkt. Dat kun je wegnemen door bijvoorbeeld met een groep te gaan. Want de mensen die nu het vaakst naar de stembus gaan, representeren niet per se de hele samenleving. Op deze manier zullen we een verkiezingsuitslag krijgen die onze samenleving veel beter representeert.”

De groep loopt samen de straat uit naar een ontmoetings- en werkplaats voor kunst die is omgebouwd tot stembureau. Iedereen wacht op elkaar en ze gaan een voor een het stemhokje in. 

VICE sprak hen over hun stemgedrag en wat zij zouden willen veranderen aan Nederland. 

Meer dan vijf jaar geleden heb ik voor het laatst gestemd. Dit jaar stem ik weer op de VVD, maar dit keer op een vrouw. We hebben altijd mannelijke premiers gehad en ik vind dat het tijd is om eens een vrouw aan de macht te hebben. Dilan Yeşilgöz straalt veel kracht uit en dat vind ik belangrijk. 

Ik was in de jaren negentig dakloos en voor het laatst in 2014, ruim een jaar.  Dat kwam omdat ik alcohol- en drugsverslaafd was. Daardoor kijk ik bij het stemmen onder meer naar het woningtekort en dakloosheid. Naar mijn gevoel wordt er te weinig mee gedaan. Waar de regering naar moet kijken is naar de leegstand. Er zijn zoveel ruimtes, zoals kantoorgebouwen, die prima kunnen worden omgebouwd tot woningen, vooral voor mensen die kansloos zijn of weinig hebben. Er zijn ook economische dakloze mensen (arbeidsmigranten zonder woning, red.), ik kon als Nederlander hulp en onderdak krijgen, maar er zijn dakloze mensen die alleen een tent kunnen krijgen. In de zomer wordt daar ook nog eens strenger op gehandhaafd, waardoor zelfs dat van mensen wordt afgepakt. Wat de regering doet is dweilen met de kraan open en dat moet anders. 

Mijn stem telt en daar wil ik gebruik van maken. Dat deed ik dit jaar met het Straat Consulaat. Ik voel me altijd heel fijn bij de mensen van deze organisatie en het voelt altijd als een warm bad. 

Dit was de eerste keer dat ik mocht stemmen voor de Tweede Kamerverkiezingen. Eerlijk? Ik had er eigenlijk geen zin in, en als ik niet met het Straat Consulaat zou gaan, had ik waarschijnlijk niet gestemd. Vooral omdat ik het echt heel spannend vond en het mijn allereerste keer was. Maar ik weiger mijn stem weg te gooien, dus ben ik toch gekomen. 

De gemeenteraadsverkiezingen vond ik minder boeiend, dus toen heb ik niet gestemd, maar deze verkiezingen wilde ik graag eens meemaken. Ik vind het goed om mijn stem te laten horen, omdat ik hier in Nederland woon en vind dat het slecht gaat met ons land. Sowieso op het gebied van wonen, maar ook wat betreft uitkeringen en immigratie. 

Ik ben 1,5 jaar dakloos geweest. Ik kwam uit een jeugdinstelling. Ik wilde graag perspectief en duidelijkheid en dat gaven ze mij niet. Toen hebben ze me gezegd dat ik weg kon. Diezelfde dag stond ik met twee koffers bij het daklozenloket. Ik werd naar een hotel in Scheveningen gestuurd, waar ik een kamer moest delen met iemand anders en nul privacy had. Ik vond dat heel moeilijk. 

Ik hoop dat er iets wordt gedaan tegen dakloosheid en dat meer mensen een woning zullen krijgen. Daarnaast vind ik dat het minimumloon voor jongeren ook omhoog moet. Nederland is een rijk land, dus er mag ook geld uitgegeven worden aan hulp voor kinderen en ouderen die het nodig hebben, vooral mensen die dakloos of in instellingen zitten bijvoorbeeld. Ik vind het heftig om te zien hoe mensen met zulke situaties moeten dealen, ook omdat ik weet hoe het is. Nu heb ik een huis en soms zou ik andere mensen onderdak willen bieden, omdat ik het zo erg vind dat zij meemaken wat ik een tijdje terug heb meegemaakt. Ik probeer dan maar te helpen door eten en drinken te delen. Maar het is ook een taak voor de politiek om iets te doen. 

Ik heb 18 jaar lang een eigen hengelsportzaak gehad, maar door de coronacrisis moest ik de zaak 9 maanden sluiten. In die periode ben ik ook gescheiden en moest ik mijn huis verkopen, waarna ik in mijn zaak ben gaan wonen. Helaas raakte ik die ook kwijt en sindsdien ben ik al zo’n 8 maanden dakloos. Gelukkig heb ik een woning aangeboden gekregen in Den Bosch en heb ik vanaf december eindelijk weer een normale voordeur. 

Omdat ik nul vertrouwen heb in de politiek, maar mijn stem niet wil weggeven aan de grootste partij, heb ik blanco gestemd. Dat is mijn advies aan mensen die eigenlijk niet willen stemmen. 

Soms heb ik het gevoel dat we nummertjes zijn. Als ik zelf iets kon veranderen in Nederland zou ik zeggen: kijk naar dakloze mensen, mensen met problemen en kijk of je ze kunt helpen. In Nederland wordt er te snel nee gezegd. We moeten menselijker worden. 

Ik heb altijd al gestemd. Ik mag stemmen en er zijn veel mensen op de wereld die niet mogen stemmen, dus ik vind dat ik daar gebruik van moet maken. 

Ik heb nooit op straat moeten slapen, maar ik ben een tijdje een bankhopper geweest, vooral bij vrienden. Ik was wel dagelijks aan het werk, ‘s avonds deed ik een drankje en de volgende dag weer hetzelfde verhaal. Die tijd is echt in een roes voorbij gegaan. Op dit moment verblijf ik in een noodopvang en sta ik op de wachtlijst voor een woning. 

Het liefst zou ik de lange wachtlijsten in Nederland willen veranderen. Wachtlijsten voor een woning bijvoorbeeld, maar ook voor de noodopvang. Er staat zoveel leeg in Nederland, dus ik vraag me vaak af waarom we zo lang moeten wachten. Verder staan de keuzes die ik maak op het gebied van stemmen los van mijn dakloosheid. Ik probeer niet te veel bezig te zijn met het ‘dakloos zijn’ en stem gewoon op gevoel. In de politiek zie ik ook niet heel erg terug dat ze het willen verbeteren en als het wel wordt beloofd, heb ik ook mijn twijfels of het echt gaat gebeuren.

Ik heb vanaf mijn dertiende of veertiende geen vaste verblijfplaats gehad. Ik had geen inschrijfadres en ben dus eigenlijk altijd thuisloos geweest. De meeste tijd van mijn leven was ik een bankhopper. Toch heb ik altijd gestemd, omdat stemmen ervoor zorgt dat je deel uitmaakt van de maatschappij. We moeten onze mening delen en daar kan de politiek hopelijk iets mee. Inmiddels heb ik al zo’n vier jaar een woning. 

Er moet wel wat veranderen in Nederland. Ik zou willen dat dingen meer gelijk getrokken worden, bijvoorbeeld op financieel gebied. Mensen die het slechter hebben moeten meer rechten krijgen. Door mijn ervaring met thuisloosheid vind ik het belangrijk dat er voldoende woningen zijn, vooral sociale huurwoningen. Ik heb het dan niet over sociale huurwoningen boven de 700 euro, want daar kan ik al niet op reageren. Verkapte sociale huur is geen sociale huur. Ik heb op SP gestemd, omdat ik geloof dat zij daarvoor strijden. 

Sommige thuis- en dakloze mensen zitten in een situatie waarin het onmogelijk is om te stemmen. Die hebben bijvoorbeeld wel een legitimatie, maar kunnen geen stempas ontvangen omdat ze nergens staan ingeschreven. Dat vind ik heel kwalijk. Dat zijn ook mensen en die mogen we niet uitsluiten. Er heerst al een stigma op mensen die dakloos zijn en dat wordt alleen maar versterkt als zij niet worden meegenomen. 

Door de hoge huren, blijven thuis- en dakloze mensen bij hulpverleningsinstanties zitten, omdat ze niet kunnen doorstromen. Daardoor groeit het probleem alleen maar en worden de wachtrijen alsmaar langer.