Gen-Z komt in opstand tegen het 9 tot 5-concept

Ze is de ster van een TikTok-video die onlangs viraal ging, en haar woorden zijn sindsdien een strijdkreet geworden voor een hele generatie. Toen de video - die al bijna 50 miljoen keer is bekeken op TikTok en Twitter - voor het eerst werd verspreid, waren de reacties niet erg sympathiek. Ze werd afgekraakt door neoliberale work hard, play hard-discipelen - van wie de meesten oud genoeg leken om haar ouders te zijn. “Gen Z-meisje ontdekt wat een echte baan is,” sneerde een X-gebruiker (voorheen Twitter). “Volwassenen geven niet de voorkeur aan vrienden of afspraakjes. Volwassenen geven voorrang aan in staat zijn om voor hun gezin te zorgen," schreef een andere commenter, die het feit dat als je jong bent, single en geen vrienden hebt, er niet echt iemand is om voor te “zorgen”, even negeerde.

Maar toen begon het tij te keren. Mensen begonnen erop te wijzen dat “Gen Z girl” eigenlijk gelijk had. Werk is kut! Niemand heeft tijd voor iets! Binnen een paar dagen was ze het boegbeeld geworden van een sentiment dat steeds meer leeft: We willen niet meer dat ons leven om werk draait.

Het anti-werk debat wordt vaak gedomineerd door buzzy internettrends - “quiet quitting”, "lazy girl banen" etc. - maar waar we echt getuige van zijn is een enorme sociale verschuiving. Tussen 1981 en 2022 steeg het percentage van het Britse publiek dat zei dat het goed zou zijn als er minder belang werd gehecht aan werk van 26 procent naar 43 procent, volgens de World Values Survey. Professor Bobby Duffy, directeur van het Beleidsinstituut aan het King's College in Londen, zei over de bevindingen dat ze een “gestage ontwikkeling in de richting van een grotere focus op een goede balans tussen werk en privéleven” laten zien, waarbij “het minder waarschijnlijk is dat mensen vinden dat werk voorrang moet krijgen op vrije tijd, dat hard werken leidt tot succes, of dat niet werken lui maakt”.

Toch bracht Duffy ook een opvallende generatiekloof aan het licht: Meer dan de helft van de Britten tussen midden 20 en begin 40 zei dat ze liever minder nadruk op werk in hun leven willen, terwijl oudere generaties vaker zeiden dat carrière prioriteit moet krijgen - zelfs als ze zelf met pensioen gaan.

Cultureel antropoloog dr. Alex Gapud - die als consultant werkt voor het adviesbureau voor werknemersbetrokkenheid en communicatie scarlettabbott - denkt dat een deel van deze ideologische kloof voortkomt uit de pandemie, toen thuiswerken mensen in staat stelde een meer verrijkende balans tussen werk en privéleven te koesteren. “De afgelopen jaren hebben ons een krachtig en levensvatbaar alternatief laten zien voor het model van 40 uur per week op locatie werken”, zegt hij. “Nu is het bijna onmogelijk om de doos van Pandora te sluiten.” Voor degenen die net zijn begonnen met werken is dit ‘alternatief’ de norm. “Dit is een generatie die alleen dit alternatieve model van thuiswerken kent,” zegt Gapud. In wezen is dit een cultuurbotsing tussen verschillende visies op wat werk is.

“Zowel senior leiders als Gen Z hebben hun ‘native’ modellen die voor hen vanzelfsprekend en inherent lijken,” suggereert Gapud, “terwijl ze niet noodzakelijkerwijs de waarde of het bestaansrecht van de andere kant zien.” Maar in deze strijd tussen ‘senior leaders’ en ‘youngsters’ (van wie sommigen eigenlijk al in de veertig zijn) heeft één kant zeker meer macht: de bazen en CEO's die iedereen weer op kantoor willen hebben zitten.

Toen ik de inmiddels beruchte TikTok-video opnieuw bekeek, viel me op hoe “Gen Z girl” haar eigen gevoelens minimaliseerde. Ze noemde zichzelf herhaaldelijk “dramatisch” en zei dat ze waarschijnlijk zo emotioneel was omdat ze “ongesteld moest worden”. Het is alsof ze de kritiek die mensen op haar afvuurden al geïnternaliseerd heeft voordat ze het zelfs uitgesproken hebben - alsof ze zelf denkt dat ze een “snowflake” is.

Het lijkt niet overdreven om te zeggen dat jonge mensen door oudere generaties zijn vergast als het om werk gaat. Terwijl de lonen stagneren en de kosten stijgen, heeft de generatie die gratis universitair onderwijs en goedkope huisvesting kreeg, jongeren er op de een of andere manier van overtuigd dat als we verdrietig en gestrest zijn, het gewoon een probleem is met ons arbeidsethos. We zijn te gevoelig, te gerechtigd of te veeleisend om een "echte baan" te hebben, luidt het verhaal, terwijl de meesten van ons eigenlijk gewoon een fatsoenlijke nachtrust en minder schulden willen.

Seb, 27, is lichtontwerper en werkt al zes maanden bij zijn baan - hij heeft er volgens VICE een "actieve hekel aan".

“Mijn werkgevers zijn traditionele 9-6 liefhebbers,” zegt hij, voordat hij een grapje maakt: “Waar zijn al die 9-5 banen waar mensen het over hebben?” Tel daar Seb's woon-werkverkeer van 50 minuten bij op en hij heeft een werkdag van 11 uur, die volgens hem zijn productiviteit aantast. Natuurlijk schrijft hij me dit in een e-mail vanaf zijn bureau. “Ik moet hier zichtbaar zijn, eruitzien alsof ik iets aan het doen ben,” zegt hij, “ook al heb ik mijn werk voor die dag al af.”

Seb komt uit Mexico en zegt dat er een Mexicaanse uitdrukking is waar hij vaak aan denkt, die vertaald kan worden als “konttijd”. “Het gaat om de tijd dat je kont op de stoel zit, ongeacht of het rustig of druk is,” zegt hij. Als ik geen “konttijd” hoefde af te dwingen, denkt hij, “zou ik het werk van 40 uur per week in 20 of 30 uur kunnen doen.”

“De 9 tot 5-mentaliteit bevordert ineffectieve werkgewoonten,” zegt Harriet, een communityproducent en cultuurdocente van begin 30. “Ik kan veel doen in een week. Ik kan veel gedaan krijgen in een paar uur, maar ik moet op kantoor blijven zonder goede reden. De rest van de tijd besteed ik aan klokkijken, thee zetten en kletsen.” Ze vindt het structureren van de dag rond contracturen “zinloos, verstikkend en demotiverend”, maar haar werkgevers zijn niet bereid om dit “traditionele” kantoormodel te veranderen. Zelfs sinds COVID-19, zegt ze, “is er een alomtegenwoordige houding dat thuiswerken luiheid is.”

Seb zit in hetzelfde schuitje. Telkens als hij vraagt om thuis te mogen werken - “bijvoorbeeld om de loodgieter te ontvangen, of omdat de treinen staken, of gewoon omdat ik me rot voel en baat zou hebben bij wat tijd thuis zonder de pantomime van te ziek zijn om te werken” - weigeren zijn werkgevers dat.

“Ze zeggen dat er geen voordelen zijn voor het bedrijf”, zegt hij. “Ik heb gevraagd of het welzijn van werknemers geen voordeel is, maar het lijkt erop dat dat niet zo is.”

De verwachtingen van Gen Z zijn anders, zegt Finn Bartram, HR- en loopbaandeskundige bij People Managing People. “Ze geloven dat ze meer zijn dan hun baan en ze verwachten dat hun werkgever dat ook weet. Het gaat niet om hard werken; daar zijn ze absoluut toe bereid. Maar ze zijn niet bereid om te leven om te werken zoals vorige generaties,” zegt hij. “Dat komt deels omdat deze generatie meer oog heeft voor wat ze nodig hebben qua geestelijke gezondheid.” Volgens hem beseffen jongeren nu beter “dat dit mijn tijd is voor de dingen die ik moet doen voor mezelf, mijn gezondheid, mijn geluk, mijn gevoel van eigenwaarde”, zoals hij het uitdrukt.

Werk wordt op de prioriteitenlijst naar beneden geschoven ten gunste van meer verrijkende activiteiten. Seb is bijvoorbeeld kunstenaar en schildert graag. “Er kan geen goed schilderij ontstaan na negen uur naar een scherm kijken gevolgd door vijftig minuten pendelen,” zegt hij. Een van zijn vrienden zei onlangs tegen hem: “Als ik een kortere werkweek zou hebben en een waardig salaris, dan zouden ze een goed uitgeruste, enthousiaste en gemotiveerde werknemer krijgen. In plaats daarvan krijgen ze een arme en uitgeputte werknemer.”

Ironisch genoeg saboteert de druk om een “goede werknemer” te zijn vaak het vermogen van mensen om dat ook daadwerkelijk te zijn. “Ik ben gewoon geen goede werknemer,” zegt Andy, 32, die anoniem met VICE spreekt. Hij gelooft niet in het cliché op kantoor dat “je je hele zelf naar het werk kunt brengen”. Hij vervolgt: “De meerderheid van de mensen gedraagt zich zo anders, zo onderdrukt, in een kantooromgeving.” Deze poppenkast eist een emotionele tol: Andy had onlangs “een mentale inzinking” als gevolg van intense druk op het werk. Nu, zegt hij, “kijk ik verlangend naar landen die een vierdaagse werkweek uitproberen.”

Hij hoeft niet ver te zoeken. Simon Ursell is directeur van het Londense milieuadviesbureau Tyler Grange, dat onlangs voorgoed is overgestapt op de vierdaagse werkweek. “Het Verenigd Koninkrijk heeft een ongezonde cultuur waarin het als een erezaak wordt gezien om altijd te werken,” vertelt Ursell aan VICE. “Toch is onze productiviteit laag en ons jongere talent wil niet gedefinieerd worden door een burn-out levensstijl.”

De vierdaagse werkweek lijkt een succes te zijn voor Ursell: Tyler Grange produceert nu 109 procent meer werk in vier dagen dan in vijf, het ziekteverzuim is met 66 procent gedaald en - volgens de interne app van het bedrijf, Alertness - zijn werknemers 28 procent minder moe en 14 procent gelukkiger.

Niet iedereen is blij - Ursell heeft haatmail gekregen over het invoeren van het schema. “Er zijn mensen die zo gehecht zijn aan dit werkpatroon als idee, dat ze behoorlijk boos worden als ze het willen veranderen,” zegt hij. Maar op de lange termijn maakt hij zich geen zorgen over deze obstakels. “Veranderingen gaan zo snel,” zegt hij, “dat een ideologisch vasthouden aan nieuwe werkpatronen je heel snel irrelevant maakt.”

Het is altijd goed om onszelf eraan te herinneren dat de 9 tot 5-dienst zelf een relatief recente uitvinding is, niet een soort eeuwige waarheid, en hopelijk zullen we het snel zien als een relikwie uit een vervlogen tijdperk. “Het is bedacht om onze patriarchale samenleving te ondersteunen - mannen gingen werken en vrouwen bleven thuis om te koken en voor het gezin te zorgen,” zegt Emma Last, oprichtster van het welzijnsprogramma voor de werkplek Progressive Minds. “Sindsdien is er duidelijk veel veranderd en we proberen een balans te vinden tussen zelf koken, voor onszelf zorgen, tijd doorbrengen met familie en vrienden en relaties onderhouden. Is het juist niet heel goed dat Gen Z dit allemaal in twijfel trekt?”

Dit stuk verscheen oorspronkelijk op VICE US.