Niemand heeft ooit plezier gehad bij het spelen van het sinterklaasdobbelspel

Voor kinderen kan het Sinterklaasfeest (zolang er geen racistische karikaturen opduiken) een prachtige aaneenschakeling van wonderlijke verrassingen zijn. Uit het niets verschijnen er gelpennen en mandarijntjes in je schoen, je krijgt de eerste letter van je naam in chocolade en je mag zacht geworden kruidnootjes van de grond oprapen en in je mond stoppen. Heerlijk. 

Als je volwassen bent en er geen kinderen in de buurt zijn, wordt het vieren van Sinterklaas een stuk lastiger. Er bestaan wel families en hechte vriendengroepen die elkaar ieder jaar proberen te overtreffen met venijnige gedichten en surprises, maar dat zijn gelegenheden waar je als buitenstaander beter uit de buurt blijft. Voor de rest van ons lijken er eigenlijk maar twee mogelijkheden te zijn op 5 december: je doet niets, of je wordt betrokken bij het sinterklaasdobbelspel. En vooral dat laatste is erg betreurenswaardig. 

Wat is het sinterklaasdobbelspel precies? Volgens zwangerschapsmagazine Famme is het “een hilarisch spel waarbij je met z’n allen om de meest maffe, vreselijke of toffe cadeaus dobbelt.” VTWONEN noemt het “een traditie waar veel gezinnen, families en vriendengroepen elk jaar niet omheen kunnen of willen.” De precieze spelregels variëren, maar meestal gaat het zo: alle deelnemers kopen van te voren een paar algemene cadeautjes, voor een afgesproken (maar altijd laag) bedrag. Die worden goed ingepakt midden op een eettafel gelegd. Vervolgens mag iedereen om de beurt een dobbelsteen gooien, en het nummer dat je gooit bepaalt wat je mag doen: een cadeautje van de stapel pakken, iets van iemand anders afpakken, je cadeautje aan een ander geven, en ga zo maar door. Je snapt het idee. 

De inzet is niet hoog, maar tot dit punt zit er tenminste nog iets van spanning in het spel. De cadeautjes zijn ingepakt, dus je weet niet wat erin zit. Misschien doe je heel erg je best om een veelbelovend zwaar pakje te bemachtigen, maar blijkt daar een baksteen in te zitten. Stel je voor!

Maar het sinterklaasdobbelspel heeft twee rondes, en in die tweede ronde stort alles onverbiddelijk in elkaar. De cadeautjes worden uitgepakt, waardoor de magie en belofte van het inpakpapier in één klap verdwijnt: er is nu geen sprake meer van cadeautjes, maar van mild teleurstellende objecten. Je zit dan dus dingen als geurkaarsen, fietslampjes of een ludiek vormgegeven boekje met cocktailrecepten heen en weer te schuiven over tafel, tot het verlossende alarm van een timer klinkt en je de spullen die voor je liggen mag houden.

Is dat leuk? Nee. In essentie is het sinterklaasdobbelspel een concessie. Door zoiets te organiseren, geven alle deelnemers eigenlijk toe dat ze niet de tijd, moeite of welgemeende interesse kunnen opbrengen om daadwerkelijk een aardig cadeautje voor een ander te kopen. In plaats daarvan koopt iedereen generieke troep, want als je voor vijf euro iets probeert te kopen waar in principe iedereen blij mee is, eindig je meestal met iets waar niemand blij mee is.

Daarbij wordt in het spel alles wat leuk is aan het geven en krijgen van cadeaus zo verwrongen dat het bijna akelig wordt. In plaats van geven, wordt je gedwongen de spulletjes van elkaar af te pakken en te concurreren om een glitterend telefoonhoesje (voor een model dat je niet hebt) of een zakje Dentastix (voor een hond die je niet hebt). Niemand komt er goed vanaf: zelfs al weet je iets te bemachtigen wat je daadwerkelijk wil hebben, dan moet je dat bekopen met de afgunstige blikken van de rest van het gezelschap.  

Ik heb niet kunnen achterhalen hoelang het sinterklaasdobbelspel al bestaat. In de jaren dertig werd er door arbeiders op de Veluwe op sinterklaasavond bij de bakker gedobbeld om krentenbrood of een speculaaspop (die in die tijd een vrijer werd genoemd, “voorzien van de noodige amandelen”), maar het dobbelen om onpersoonlijke cadeautjes lijkt een relatief nieuwe gewoonte. Dat het zich zo snel als traditie in onze samenleving heeft genesteld, zegt weinig goeds.

Het is niet dat ik helemaal geen begrip heb voor het sinterklaasdobbelen. Onze levens zijn altijd in ontwikkeling, het breekbare netwerk van onze sociale relaties is voortdurend aan het groeien en aan het afsterven tegelijk, en dat betekent dat je soms een avond moet doorbrengen in het gezelschap van een zwijgzame man die Arno heet en een relatie heeft met je nicht. Voor dat soort gelegenheden is het fijn als er spelregels zijn, om het ongemak van elkaars nabijheid te doorbreken. Sociaal glijmiddel, zoals ze dat noemen. 

Maar zoiets hoeft niet stomvervelend te zijn. Je kunt ook leuke spelletjes spelen, waarmee je bijvoorbeeld niet opgezadeld wordt met de nutteloze prullen die iemand gisteravond gehaast uit de kortingsstellage in Albert Heijn heeft geplukt. Het sinterklaasdobbelspel is een geforceerde en mislukte feestdagtraditie die drijft op verspilling, verveling en afgunst. Wat mij betreft houden we er dit jaar nog mee op.