Valt er nog wat te stemmen over wonen of moet de koevoet weer uit 't vet?

Het modewoord van de verkiezingen is bestaanszekerheid, en de kern van die bestaanszekerheid is, logischerwijs, goed kunnen wonen. Dat betekent: wonen in een betaalbaar huis, waar je lang in kan blijven zitten, dat niet te ver van je werk en sociale netwerk is, passend is als je ggz-patiënt bent of een beperking hebt, en toekomstbestendig is. 

Vereniging Eigen Huis berekende vorig jaar dat een betaalbare koopwoning voor starters en (lage) middeninkomens tussen de 166.000 en de 280.000 euro ligt, met z’n tweeën. Daar zitten we nu allesbehalve bij in de buurt: de gemiddelde prijs van een koopwoning is dit jaar 422.000 euro. Als je in je eentje wil kopen, heb je al helemaal nauwelijks kans. Bij het overgrote deel van huurwoningen in de vrije sector zijn mensen meer dan 40 procent van hun inkomen kwijt aan de huurprijs, veel meer dan in andere Europese landen. 

Maar we hebben ook een brullend woningtekort (390.000 woningen!). Alle partijen willen bouwen, maar wat gebouwd wordt zal bij woningzoekenden terecht moeten komen (dus niet bij vastgoedbeleggers of huisjesmelkers). Tegelijkertijd staan er 180.000 woningen in Nederland leeg, en zijn er 39.000 leegstaande panden. 

Nou, we zullen eens zien welke partijen leuke oplossingen hebben bedacht voor de wooncrisis! 

Alle partijen, behalve VVD, willen meer nadruk op volkshuisvesting, meer overheidssteun en passende woningen, en minder nadruk op de woningmarkt, zo ook SP, D66, Volt en CDA. Opvallend is dat elke partij meer betaalbare koophuizen wil, maar geen enkele partij uitweidt over wat ‘betaalbaar’ precies is.

De VVD heeft haar zinnen gezet op een Kooprechtwet, mensen die een sociale huurwoning huren krijgen het recht om hun woning te kopen. Dat zou goed zijn, volgens de VVD, omdat iedereen in Nederland een woning zou moeten kunnen kopen, maar ook, omdat bewoners zich dan verantwoordelijker zouden opstellen tegenover het netjes houden van de buurt. 

Leuk bedacht, maar de vraag is of mensen die een sociale huurwoning huren, überhaupt het vermogen hebben om hun woning te kunnen kopen. Dat zou betekenen dat vooral scheefwoners, mensen die in een sociale huurwoning wonen terwijl hun inkomen hoger is geworden, eventueel in aanmerking komen. Maar het zou vooral betekenen dat er minder sociale huurwoningen overblijven in een wooncrisis, een crisis die vooral lagere inkomens raakt. Trouwens, in 1979 werd precies dat idee van ‘iedereen een koophuis’ ingevoerd in het Verenigd Koninkrijk door premier Thatcher. Die wet heeft er volgens deskundigen voor gezorgd dat de wooncrisis daar nu nog gruwelijker is dan hier. Maar de VVD wil wel meer sociale huurwoningen bouwen.

Leegstaande kantoorpanden willen ze gebruiken voor studenten. Om braakliggende gronden te vermijden, willen ze gemeenten meer belasting laten heffen op het eigendom van die grond. 

Om huizen betaalbaar te houden wil de partij niet sleutelen aan de hypotheekrenteaftrek –zo ongeveer het saaiste Nederlandse woord dat er bestaat, maar blijkbaar een belangrijk onderwerp, omdat voornamelijk rijke mensen ervan profiteren. Ja, starters kúnnen er ook van profiteren, maar het houdt vooral ongelijkheid in stand: er wordt negen miljard euro per jaar gesubsidieerd aan huizenkopers, subsidie die vooral terechtkomt bij de hoogste inkomens. Van onze belastingcenten >:(  

Een Deense studie liet trouwens zien dat er niet meer mensen een huis kunnen krijgen door deze aftrek. Wel hebben mensen grotere hypotheekschulden, worden huizen duurder en is er meer vraag naar grote woningen. De overheid geeft overigens vier miljard euro uit aan huurtoeslag, voor de laagste inkomens. 

De VVD wil, godzijdank, de studieschuld wel een beetje minder laten meewegen bij het afsluiten van een hypotheek. Minder, want je hebt gelukkig wel goed kunnen investeren in je toekomst. Tel je zegeningen! Rente over je studieschuld moet je overigens gewoon blijven betalen.

Ten slotte wil ze dat de huurprijsstijging wordt beperkt, en dat er een inkomenstoets komt voor sociale scheefwoners. Als ze te veel verdienen, moeten ze verhuizen naar het duurdere segment. Klinkt goed, maar dat zijn in de praktijk vooral mensen die net iets meer verdienen dan de inkomensgrens, en de kosten van een geliberaliseerde woning misschien ook niet kunnen ophoesten. Dus wat schiet je er eigenlijk allemaal mee op? 

Bij GL/PvdA ligt de nadruk op een Woningbouwfonds om de bouw van woningen aan te jagen (net als bij Volt, bijvoorbeeld). Community Land Trusts noemen ze als oplossing voor nieuwe betaalbare koophuizen: de grond blijft dan in handen van een gemeenschappelijke coöperatie zonder winstoogmerk en mensen kunnen hun koophuis terug verkopen aan die partij als ze verhuizen. Stijgende huizenprijzen kunnen op die manier gesust worden, omdat ze niet zomaar aan de markt worden overgelaten. Zo kunnen ook lagere inkomens een huis kopen en vermogen opbouwen, is het idee, en bovendien heb je als bewoner zeggenschap over hoe de buurt eruit moet komen te zien. 

Daar staat wél tegenover dat je geen eigenaar bent van de grond, en wanneer je je huis verkoopt geldt er een limiet op je winst. Bovendien: je moet er überhaupt maar zin in hebben om je te bemoeien met de buurt.  

Ze zetten in op bewonerscollectieven, maatschappelijk vastgoed en het stimuleren van wooncoöperaties vanuit burgerinitiatief. Samen de schouders eronder, lijkt het devies.

Ook GL/PvdA wil dat de studieschuld minder zwaar meetelt bij het aanvragen van een hypotheek. Op de rente moet een plafond komen. 

Hoe zit het met huren? De partij wil dat vaste huurcontracten de norm worden, en dat meer mensen recht krijgen op huurtoeslag. Ze wil een maximale huurprijs voor huurders van de vrije sector, die wordt berekend aan de hand van het nieuwe puntenstelsel. De waarde van woningen gaat minder meetellen. Mooi, zou je denken, maar dat plan ligt er al, en dat betekent nog steeds dat mensen die meer dan 1250 euro betalen voor een vrije sector huurwoning (wat in de grote steden vaak het geval is), buiten de boot vallen. Bovendien geldt dit allemaal niet voor zittende huurders.

GL/PvdA wil een grotere rol voor de provincies en gemeenten in de strijd tegen de wooncrisis. Gemeenten moeten eigenaren van leegstaande panden kunnen belasten. De leegstandladder moet ervoor zorgen dat leegstaande panden snel worden omgetoverd tot vastgoed met, bij voorkeur, een maatschappelijke bestemming, zoals een buurthuis. 

De partij wil een Nationale Grondbank, wat betekent dat gemeenten en provincies makkelijker grond kunnen aankopen. Op die manier, zeggen ze, wordt het makkelijker en goedkoper om woningen te bouwen. De grond blijft zoveel mogelijk in gemeenschapshanden. 

Ze willen dat gemeenten een belasting op braakliggende bouwgrond kunnen heffen, zodat grondspeculatie wordt tegengegaan. Ook komt er een bouwplicht voor grondeigenaren. Als ze dit niet doen, kunnen ze worden onteigend: de overheid wordt dan weer eigenaar van de grond. De partij wil bovendien van de hypotheekrenteaftrek af, stapsgewijs. Want, die drijft de prijzen op, zoals eerder benoemd, en dat maakt het moeilijker voor starters om ertussen te komen. 

Als het aan GL/PvdA ligt, is minstens 30 procent van de woningen in alle gemeenten sociale huur (alle linkse partijen denken er trouwens zo over, NSC incluis). Ze willen, anders dan de VVD, dat sociale huurwoningen in principe niet verkocht mogen worden. 

NSC wil net als GL/PvdA dat provincies en gemeenten een grotere rol krijgen in het aanwijzen van locaties voor sociale huur en betaalbare woningen. De uitvoering moet versneld. Ze willen ook, net als GL/PvdA, dat er meer ruimte komt voor collectieve woonvormen en burgerinitiatieven. Ook de bouw van minstens 30 procent sociale huurwoningen moet worden gerealiseerd, en er moet meer middenhuur en lage middenhuur worden gerealiseerd door woningcorporaties. 

NSC stelt voor dat er mogelijkheden moeten komen voor woningruil, zodat bijvoorbeeld senioren die in een groot huis wonen kunnen ruilen met een gezin dat kleiner woont. Prima!

De partij wil misbruik van het puntensysteem bij kamerverhuur aanpakken. Gezamenlijke huurcontracten krijgen de bons. Terecht, want dat is hier in Nederland een gigantisch probleem. Door groepscontracten af te sluiten met bewoners, wordt slechts één bewoner ‘hoofdhuurder’ en vervalt het puntensysteem, waardoor huisbazen hoge huren kunnen vragen, en bovendien een huurverlaging via de Huurcommissie kunnen ontwijken. 

De partij zegt niets over het meewegen van de studieschuld bij de hypotheekaanvraag, maar de rente die de pechgeneratie over de studieschuld moet betalen willen ze laag houden. 

Ook NSC wil leegstaande kantoorpanden ombouwen tot woningen, en vooral Rijksgrond (grond die de overheid bezit) inzetten om woningen op te bouwen. Een gemeentelijke heffing moet grondspeculatie tegengaan, verouderde terreinen moeten kunnen worden onteigend. 

NSC wil, net als GL/PvdA, PvdD en Volt trouwens, af van de belastingvoordelen voor expats, die over 30 procent van hun loon geen belasting hoeven te betalen, wat de huurprijzen opdrijft. Daar is nu door de Tweede Kamer gehoor aan gegeven.

Maar, er wordt niet gesleuteld aan de hypotheekrenteaftrek. Helaas!

BBB

De BBB wil de stikstof- en milieuregels veranderen, zodat er snel meer (natuurinclusief) gebouwd kan worden. Ook vinden ze dat we niet zomaar af moeten van alle woningmarktprincipes, ze willen juist dat investeerders zich meer toespitsen op het bouwen van betaalbare woningen. 

De BBB zegt oog te hebben voor jonge mensen. Jonge mensen en starters moeten via overheidssteun geholpen worden met een koophuis, de partij wil de huurtoeslag voor studenten uitbreiden en jongerencontracten voor sociale huur moeten worden verbreed. 

In het kader van bestaande woningen en panden benutten, wil BBB oude agrarische panden kunnen omtoveren tot woningen. De partij wil woningdelen, bestaande gebouwen verhogen, het splitsen van woningen en het verhuren van kamers makkelijker maken.

De studieschuld mag absoluut niet meetellen met de hypotheekaanvraag, en de rente op studieschuld moet worden afgeschaft. 

Hoewel de grote partijen (behalve feestbederver VVD) een flinke vuist maken om de marktwerking van huizen te beteugelen, zijn er drie partijen die nog een fermere hand aan het roer willen. Hun programma’s bevatten plannen als huren bevriezen, soepeler kunnen onteigenen en kraken. Ze zijn ook iets meer gericht op studenten en jonge mensen, valt op. Woei!

De PvdD wil meer geld voor woningbouwprojecten en sociale huurwoningen (net als BIJ1 en SP), maar ook heel graag bestaande panden beter benutten. Ze willen mogelijkheden voor co-housing (gedeelde hypotheken) makkelijker maken en woningen inrichten waarbij zorg en wonen wordt gecombineerd. Lege panden moeten een woonfunctie krijgen, vooral voor studenten. Ook willen ze op voormalige boerderijen experimenteren met woonvormen. Deze ideeën zijn ook bij de SP en BIJ1 populair. 

BIJ1 wil dat alle bestaande woningcorporaties (zoals Ymere en Rochdale) nationaliseren, net als SP. Ook willen ze dat de zelfbewoningsplicht leidend is, zodat huizen worden gekocht om in te wonen. 

Op braakliggende grond, maar ook leegstaande panden moet een heffing komen, vindt de PvdD, zodat gestimuleerd wordt dat alles dat ligt te verstoffen wordt gebruikt. Dit vindt ook GL/PvdA. Zowel BIJ1 als SP wil dat iets harder aanpakken, en de onteigeningswetgeving in z’n geheel versoepelen, dus dat de overheid regie kan nemen over grond wanneer ze dat nodig vindt. SP wil het eenvoudiger maken om vastgoedbazen te onteigenen. BIJ1 wil de grootste private beleggers en huisjesmelkers onteigenen. Verder wil BIJ1 dat het niet benutten van woningen en panden überhaupt wordt verboden. 

BIJ1 wil extra inzetten op het bouwen van passende en betaalbare woningen voor jongeren. De partij wil (als enige) een Nationale Jeugdstrategie, waarbij jongeren worden betrokken bij de ontwikkeling van nieuwe jongerenwoningen. Ook worden jongeren op hun zestiende automatisch ingeschreven voor Woningnet in hun woonplaats.

Dan de hypotheekrenteaftrek, het gloeiend hete onderwerp deze verkiezingen! De PvdD wil ‘m snel afbouwen, tot 405.000 euro. Zodat mensen met een lager inkomen nog wel van de aftrek kunnen profiteren. Dat wil ook de SP. BIJ1 zegt er niets over.

En wat willen ze doen met de huren? De PvdD wil een plafond op huurprijzen via een geüpdatet puntenstelsel, waarin de woningwaarde van een huis niet meer meetelt. Dat willen ze ook voor woningen in de vrije sector, net als BIJ1. Ook willen ze meer mensen toegang geven tot een sociale huurwoning, en moeten de huren de komende vijf jaar worden bevroren. Op deze manier willen ze, naast het beteugelen van de huurprijs, ook voorkomen dat huisbazen het puntenstelsel voor kamers omzeilen. Huurprijzen moeten ook volgens BIJ1 worden bevroren, maar dan onmiddellijk, en huurtoeslag wordt toegankelijker. Huurcontracten worden vast. De SP wil dat er voor alle soorten woningen een maximale huurprijs komt. 

Om gentrificatie en ongelijkheid tegen te gaan, wil BIJ1 dat huurders, als hun pand wordt gerenoveerd, er weer kunnen wonen voor dezelfde huurprijs. 

De rente op studieschuld moet teruggeschroefd worden naar nul, vinden alle drie de partijen. BIJ1 wil dat de studieschuld van de pechgeneratie in z’n geheel wordt kwijtgescholden. Hierbij ook een eervolle vermelding voor D66, die dat ook wil. 

BIJ1, PvdD en SP zeggen: het kraakverbod opheffen, en wel nu!

Mocht je genoegen nemen met de plannen van GL/PvdA, PvdD en NSC die grotendeels korte metten willen maken met de woningmarkt, huisjesmelkers, grondspeculatie en meer nadruk willen leggen op volkshuisvesting, gemeenschappelijke woonvormen, maatregelen voor een huurplafond en het bouwen van sociale huurwoningen, dan kan je de koevoet lekker thuislaten. Als je bovendien een zier geeft om het klimaat, dan is GL/PvdA een prima keuze, maar PvdD de groenste optie.

Mocht je er absoluut niet gerust op zijn (zoals een hoop kiezers in Nederland blijkt uit dit onderzoek van de Woonbond) overweeg dan partijen die strakker aan de teugels willen trekken en ook de huren willen bevriezen, zoals PvdD, SP of de grootste woonluis in de pels: BIJ1. BIJ1 wil een sloopkogel door het kraakverbod, en private grootgrondbezitters en huisjesmelkers onteigenen. Dat wil de SP ook, maar BIJ1 bekommert zich van alle partijen nog ‘ns extra om jonge mensen. Stemmen maar!

Aanstaande zaterdag, 28 oktober, is het Woonprotest in Den Haag om je longen vol ongenoegen uit je lijf te schreeuwen over de beleidsplannen van de partijen.

En als je de koevoet hoe dan ook van stal wil halen, hebben we hier een gids geschreven over hoe je het beste een leegstaand pand kraakt. 

Ter verantwoording: we maakten een selectie van de vier grootste partijen, VVD, NSC, BBB, en GL/PvdA. PVV is groter dan BBB, maar heeft geen uitgewerkt programma. Wat opvalt: ze willen allemaal, behalve de VVD, minder woningmarkt, en meer volkshuisvesting, dus meer regie vanuit de overheid. We besteden in het stuk ook aandacht aan de kleinere, sociale partijen, die nog een stap verder gaan wat betreft volkshuisvesting. 

Ho! We kunnen in dit overzicht natuurlijk niet volledig zijn, lees vooral ook de partijprogramma’s door (Volt, D66 en CDA zijn in dit overzicht bijvoorbeeld niet meegenomen) en waag je eens aan checkjestem. Alleen de plannen van VVD en GL/PvdA zijn doorberekend op haalbaarheid.

Correctie: in een eerdere versie van dit artikel stond dat alleen BIJ1 en SP het kraakverbod wilde afschaffen. Inmiddels heeft ook de PvdD in het definitieve partijprogramma staan dat ze af willen van het kraakverbod. Dit is daarom aangepast.