Τελικά η Παχυσαρκία Είναι Ψυχολογικό ή Σωματικό Πρόβλημα;

T

Ο Carl Thompson ήταν ο πιο παχύσαρκος άνθρωπος της Βρετανίας. Φέτος, ο βάρους 412,7 κιλών 33χρονος άνδρας

πέθανε στο σπίτι του

. Η υπηρεσία πρώτων βοηθειών χρειάστηκε αρκετές ώρες για να απομακρύνει τη σορό του από το διαμέρισμά του, στο Dover του Κent. Πώς έφθασε ο Carl σε αυτό το σημείο; Η απλή απάντηση είναι ότι έτρωγε πολύ. Γιατί οι άνθρωποι σαν τον Carl τρώνε πολύ; Δεν υπάρχει καμία ξεκάθαρη απάντηση αλλά πολλοί ψυχολόγοι θα έλεγαν ότι ο Carl υπέφερε από κάποια ψυχική νόσο που τον ανάγκαζε να τρώει.

Σύμφωνα με την Telegraph, ο David Cameron πρόκειται να ανακοινώσει ότι οποιοσδήποτε διαγνωστεί ως κλινικά παχύσαρκος και αρνηθεί να κάνει θεραπεία μπορεί να χάσει τα επιδόματα που λαμβάνει. «Πρέπει να δούμε τι κάνουμε όταν κάποιοι λένε "όχι ευχαριστώ" και αρνούνται αυτήν τη βοήθεια, αλλά περιμένουν από τους φορολογούμενους να συνεχίσουν να χρηματοδοτούν τα επιδόματά τους», αναμένεται να πει.

Αλλά, πώς είναι καλύτερα να φροντίσουμε εκείνους οι οποίοι είναι κλινικά παχύσαρκοι, όταν η παχυσαρκία πολλών ανθρώπων αναμφισβήτητα οφείλεται στην ψυχική τους υγεία και μόνο η «δίαιτα» δεν πρόκειται να αλλάξει την κατάσταση;

Το 2013, η εφημερίδα Guardian ανέφερε πως το 67% των ανδρών και το 57% των γυναικών στη Βρετανία ήταν υπέρβαροι ή παχύσαρκοι (στη Βρετανία, ένα άτομο με Δείκτη Μάζας Σώματος [ΒΜΙ] 25-29,9 θεωρείται υπέρβαρο και ένα με ΒΜΙ πάνω από 30 θεωρείται παχύσαρκο). Η ίδια μελέτη διαπίστωσε ότι το 71% των Αμερικανών ανδρών ήταν παχύσαρκοι, με το αντίστοιχο ποσοστό των γυναικών να βρίσκεται στο 62%. Η παχυσαρκία μπορεί να έχει προκληθεί από πλήθος παραγόντων, ένας από τους οποίους είναι η υπερκατανάλωση τροφής - ψυχαναγκαστική κατανάλωση, χωρίς μεθόδους εκκαθάρισης, που συνήθως γίνεται με διακριτικότητα.

Το ερώτημα παραμένει: πώς προκύπτει η υπερφαγία; Τι κάνει κάποιον σαν τον Carl κυριολεκτικά να τρώει μέχρι θανάτου; Υπάρχει κάποια γενετική προδιάθεση για αυτό ή είναι θέμα «ανατροφής εναντίον φύσης»;

Ο Δρ. Cary Savage, διευθυντής του κέντρου Centre for Health Behaviour Neuroscience στο Πανεπιστήμιο του Κάνσας, έχει εργαστεί για πολλά χρόνια για να αποκαλύψει τις διαφορές στον εγκέφαλο παχύσαρκων και ατόμων με φυσιολογικό βάρος. «Λέξεις όπως "δύναμη της θέλησης" υπονοούν κάποιου τύπου διαχωρισμό, που είτε τον έχεις είτε όχι», λέει. «Στην πραγματικότητα είναι πολύ πιο περίπλοκο».

Κάνοντας αξονικές τομογραφίες σε παιδιά, ενώ κοιτούσαν διαφορετικά λογότυπα τροφίμων, ο Savage ανακάλυψε ότι ο προμετωπιαίος φλοιός των παχύσαρκων παιδιών (η περιοχή του εγκεφάλου που εμπλέκεται στον έλεγχο) ήταν λιγότερο δραστήριος - γεγονός που υποδηλώνει ότι ήταν περισσότερο επιρρεπή στη διαφήμιση τροφίμων. «Δεν γνωρίζουμε την αιτία και το αποτέλεσμα ακόμα», λέει. «Δεν γνωρίζουμε εάν συμβαίνει επειδή οι άνθρωποι έχουν γεννηθεί πιο επιρρεπείς σε αυτό ή εάν είναι το αποτέλεσμα κακών διατροφικών συνηθειών με την πάροδο του χρόνου».

Ένα πράγμα που καταδεικνύει ωστόσο, όπως μου τονίζει ο Δρ. Savage, είναι ότι «κανένας από εμάς δεν έχει τον απόλυτο έλεγχο στη συμπεριφορά του».

Ο Daniel Pérez είναι ένας 20χρονος από το Barquisimeto, στη Βενεζουέλα, που την περασμένη χρονιά άγγιξε στα 169,5 κιλά, το μεγαλύτερο βάρος που είχε ποτέ. Αδύνατος σαν παιδί, ο Daniel πιστεύει ότι οι κακές διατροφικές συνήθειές του ήταν αποτέλεσμα ψυχολογικών εναυσμάτων. Μετά τον θάνατο του αδερφού από καρδιακό νόσημα, όταν ο Daniel ήταν μόλις επτά ετών, ήταν πληγωμένος και συντετριμμένος να βλέπει τη μητέρα του να κλαίει για μήνες.

«Το φαγητό έγινε εθισμός για μένα», λέει. «Οι πιο εθιστικές τροφές ήταν οι υδατάνθρακες. Κυρίως τα ζυμαρικά. Έτρωγα ζυμαρικά τρεις φορές την ημέρα, τουλάχιστον πέντε μέρες την εβδομάδα. Η κατάσταση ήταν τόσο άσχημη, που οι γονείς μου έπρεπε να πετούν τα περισσεύματα όταν όλοι τελειώναμε το φαγητό».

Η καρδιοπάθεια, από την οποία έπασχε ο αδερφός του Daniel, τον είχε κάνει ιδιαιτέρως αδύνατο και ο Daniel θυμάται ότι ήταν σοκαρισμένος επειδή μπορούσε να βλέπει τα κόκαλά του. «Πιστεύω ότι όλα αυτά είχαν πραγματικά αντίκτυπο σε μένα», λέει. «Όντας μικρό παιδί και μη θέλοντας να φύγω όπως εκείνος, σίγουρα με βοήθησε στο να τρώω ακατάπαυστα».

Ο Daniel δεν είναι ο μόνος που πιστεύει ότι το πρόβλημα υπερφαγίας, που είχε, οφειλόταν σε ψυχολογικούς λόγους. Ο Carl Thompson είχε, επίσης, πει για το πόσο χειροτέρεψαν τα θέματά του μετά τον θάνατο της μητέρας του.

Η Δρ. Jen Nash είναι μέλος της British Psychological Society και ιδρύτρια του Eating Blueprint, της παγκοσμίως πρώτης αποκλειστικά ψυχολογικής μεθόδου απώλειας βάρους. Η Δρ. Nash σημειώνει πως υπάρχει ένα εξακριβωμένο σώμα στοιχείων ότι για πολλούς ανθρώπους, ψυχολογικά είναι τα προβλήματα που βρίσκονται στη ρίζα της υπερφαγίας τους. «Για μερικούς, αυτό το θεμελιώδες θέμα μπορεί πράγματι να είναι η στεναχώρια -όπως με τον Carl και τον Daniel- αλλά υπάρχει ένα πλήθος άλλων παραγόντων, συμπεριλαμβανομένου του ψυχολογικού τραύματος και της κακοποίησης, ιδιαιτέρως στην πρώιμη παιδική ηλικία», λέει.

Η υπερφαγία δεν έχει ταξινομηθεί ως ψυχιατρική διαταραχή στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5) - τον επίσημο κατάλογο των ψυχικών διαταραχών της Αμερικανικής Ένωσης Ψυχολογίας, που επίσης χρησιμοποιείται στη Βρετανία. «Η αδηφαγική διαταραχή», ωστόσο, «είναι». «Η υπερφαγία είναι μια πρόκληση για πολλούς Αμερικανούς», γράφει. Αλλά, «η επαναλαμβανόμενη αδηφαγία είναι πολύ λιγότερο συχνή, πολύ πιο σοβαρή και συνδέεται με σημαντικά σωματικά και ψυχολογικά προβλήματα».

Τι συμβαίνει με τον εθισμό στο φαγητό; «Η παχυσαρκία είναι ένα περίπλοκο ζήτημα και ο εθισμός στο φαγητό είναι ένας σχετικά νέος και αμφιλεγόμενος όρος», λέει η Δρ. Nash. «Παρόλο που ο εθισμός στο φαγητό έχει αρκετές ομοιότητες με άλλες εθιστικές συμπεριφορές, ακόμα δεν έχουμε αρκετά στοιχεία για να του δώσουμε με βεβαιότητα αυτή την έννοια».

«Έχω μιλήσει με θεραπευτή», λέει ο Brian, 27 ετών από το Μπάφαλο της Νέας Υόρκης, ο οποίος ζυγίζει 181,6 κιλά. «Ρώτησα εάν υπήρχε κάποιου είδους βοήθεια για τους παχύσαρκους ανθρώπους, ανάλογη με εκείνη που υπάρχει για τους αλκοολικούς, οι οποίοι μπορούν να βοηθηθούν σε κάποιο κέντρο αποτοξίνωσης. Μου είπαν ότι δεν υπάρχει, εκτός κι αν πάω σε κάποιο από εκείνα τα τηλεοπτικά σόου απώλειας βάρους. Ίσως πρέπει να αρχίσω να πίνω περισσότερο, ώστε να έχω κάποια βοήθεια».

Φυσικά, μερικοί υπέρβαροι άνθρωποι δεν ταυτίζονται με την ιδέα ότι υποφέρουν από έναν εθισμό, ή όπως αλλιώς θέλετε να το αποκαλέσετε - υπερφαγία, ψυχαναγκαστική διατροφική διαταραχή. Ο Steven Sherman είναι ένας 29χρονος από το New Ulm, της Μινεσότα. Σήμερα ζυγίζει 120 κιλά, αλλά έχει υπάρξει και 180,9 κιλά. Νιώθει ότι, συχνά, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν την ψυχολογία και τη βιολογία για να δικαιολογήσουν την ίδια τους τη συμπεριφορά. «Σίγουρα, θα θεωρούσα το βάρος μου δική μου ευθύνη», λέει.

Ο Steven υποστηρίζει ότι βλέπει την υπερφαγία του ως την αιτία κακής ψυχικής υγείας και όχι ως το αποτέλεσμά της. «Συνήθιζα να γίνομαι μούσκεμα στον ιδρώτα κάνοντας σχεδόν οποιαδήποτε φυσική δραστηριότητα, γεγονός που μου προκαλούσε, σε κάποιο βαθμό, αγχώδη διαταραχή», μου είπε ο Steven. «Τώρα, δεν χρειάζεται πλέον να το αντιμετωπίσω. Γενικά, νιώθω πολύ καλύτερα». Είναι τυχερός που η απώλεια βάρους τον βοήθησε να αντιμετωπίσει την αγχώδη διαταραχή του. Ωστόσο, άλλοι πάσχοντες ίσως έχουν να αντιμετωπίσουν πρώτα τα ψυχολογικά προβλήματα πριν να μπορούν να χάσουν το βάρος τους.

Το βασικό ζήτημα με το να μην έχει καταχωρηθεί ο διατροφικός εθισμός και η υπερφαγία στο DSM-5, και να θεωρούνται ευρέως ως βιολογικά προβλήματα, είναι κι ο λόγος που δεν υπάρχει μεγάλη ψυχολογική υποστήριξη εκεί έξω. Ο Cameron θέλει οι Βρετανοί που είναι παχύσαρκοι να ζητήσουν βοήθεια, αλλά όπως το θέτει η Δρ. Nash «η πρόκληση που έχουμε στο NHS είναι ότι η παχυσαρκία αντιμετωπίζεται σε ιατρικό περιβάλλον και με ιατρική ιδεολογική δομή, οπότε η κυρίαρχη προσέγγιση είναι τύπου ιατρικές αιτίες και λύσεις. Αυτό αλλάζει σιγά-σιγά. Σήμερα οι υπηρεσίες NHS Weight Management Tier 3 πρέπει να απασχολούν κλινικό ψυχολόγο στη διεπιστημονική προσέγγισή τους για να στηρίξουν τους ανθρώπους να χάσουν βάρος».

Οι πολύπλοκες ανθρώπινες εμπειρίες των Carl, Daniel, Brian και Steven αποδεικνύουν ότι δεν υπάρχει σαφής και αποδεδειγμένη σχέση μεταξύ παχυσαρκίας και ψυχολογικής νόσου. «Ξέρουμε ότι οι άνθρωποι που έχουν κατάθλιψη είναι πιθανότερο να είναι παχύσαρκοι και οι άνθρωποι που είναι παχύσαρκοι είναι πιθανότερο να είναι καταθλιπτικοί», λέει ο Δρ. Savage. «Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι ποια είναι η αιτία και ποια η συνέπεια».

Τελικά, δεν μπορούμε να αποδώσουμε τη νοσογόνο παχυσαρκία σε έναν παράγοντα, είτε πρόκειται για βιολογία, ψυχολογία, είτε εθισμό. Σε περιπτώσεις όπως του Carl, είναι πιθανό ότι όλοι αυτοί οι παράγοντες συνεργάζονται. «Λέξεις όπως "φταίξιμο" υπονοούν πλήρη ανάληψη ευθύνης. Όμως, συχνά, υπάρχουν περισσότεροι παράγοντες που εμπλέκονται», λέει ο Δρ. Savage. «Όλοι έχουμε την ικανότητα να κάνουμε επιλογές. Για μερικούς από εμάς, αυτό είναι μεγαλύτερη πρόκληση, λόγω του γενετικού μας προφίλ, των ορμονών μας, της παιδείας, του περιβάλλοντός μας, των γονιών μας και όσων έχουμε διδαχθεί. Όλα αυτά τα πράγματα συνεργάζονται για να σαμποτάρουν τον έλεγχο».

Πολλοί από εμάς, υπέρβαροι ή όχι, χάνουν τον έλεγχο καθημερινά. Εάν εξετάσεις τη δική σου ζωή, μπορείς να δεις ότι η υπερφαγία συχνά έχει ψυχολογικά εναύσματα, έστω κι αν δεν υπάρχει υποβόσκουσα ψυχολογική διαταραχή. Το πραγματικό και ίσως το πιο τρομακτικό μάθημα, φαίνεται να είναι ότι τη δυνατότητα να γίνουμε 412,7 κιλά την έχουμε όλοι. Βρίσκεται κάπου σε κάποιο βαθύ ψυχολογικό επίπεδο. Το πλαίσιο για τη θεραπεία της παχυσαρκίας της βρετανικής κυβέρνησης και της υπερφαγίας που την προκαλεί πρέπει να το αντικατοπτρίζει αυτό.

To θέμα δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE UK.

Περισσότερα από το VICE

Πώς ο Ερντογάν Σκότωσε την Ανερχόμενη Σκηνή Ηλεκτρονικής Μουσικής της Τουρκίας

«Ήταν μια Εξευτελιστική Οντισιόν» - Το Viral Βίντεο της Ηθοποιού που Δείχνει Όλα Όσα Πάνε Λάθος στο Ελληνικό Θέατρο

Η Εβδομάδα μιας Άνεργης στην Ελλάδα