Η «Μάγισσα» που Έκανε Σεξουαλική Μαγεία, Ζωγράφιζε Ερωτικούς Θεούς και Σκανδάλιζε στα 50's

Τη δεκαετία του 1950, η αποκρυφιστική καλλιτέχνιδα Rosaleen Norton σκανδάλισε την αυστραλιανή κοινωνία με τους προκλητικούς πίνακές της, τη σεξουαλική παρέκκλιση και το μποέμ lifestyle της.

H Αυστραλία, στα μέσα του αιώνα, δεν απείχε πολύ από τον αποστειρωμένο προαστιακό παράδεισο που παρουσιαζόταν στα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης της εποχής: μεταπολεμικές πυρηνικές οικογένειες, τρόφιμα σε κονσέρβες, η χαρά της τηλεόρασης, το θαύμα των αυτοκινήτων. Ήταν μια κατά βάση χριστιανική, πουριτανική και καταπιεστική κοινωνία, όπου η υπάρχουσα τάξη πραγμάτων προσπαθούσε διαρκώς να επιβεβαιώνεται ενάντια σε ό,τι άλλο καραδοκούσε.

Το Κινγκς Κρος ήταν μποέμ συνοικία από τη δεκαετία του ’40, που είχε τη φήμη της φασαριόζικης συνοικίας με τα κόκκινα φανάρια στο κέντρο της πόλης. Εδώ ζούσε ένα ετερόκλητο πλήθος που έβγαιναν από τα σπίτια τους τις σκοτεινές ώρες για να συναντηθούν σε καφέ, εστιατόρια, σαλόνια και χώρους διασκέδασης. Φιγούρες του υποκόσμου συναντούσαν την καλλιτεχνική μεσαία και κατώτερη τάξη. Εδώ συνέρρεαν ποιητές, καλλιτέχνες και συγγραφείς.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Rosaleen Norton έγινε γνωστή ως μάγισσα του Κινγκς Κρος.

Το 1949, η Rowden White Library του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης εξέθεσε 46 πίνακες τής Rosaleen Norton. Oι σουρεαλιστικοί, ζωηροί πίνακες, με τίτλους όπως Witches’ Sabbath, Merlin, Lucifer και The Initiate, απεικόνιζαν παγανιστικούς θεούς, απέπνεαν ενοχλητικό, μαγικό ερωτισμό και η αντίδραση του κοινού δεν ήταν καλή. Η αστυνομία εισέβαλε στην έκθεση, τέσσερα έργα τέχνης κατασχέθηκαν και κρίθηκαν άσεμνα. Η Rosaleen Norton κατηγορήθηκε βάσει του νόμου περί αστυνομικών παραβάσεων του 1928.

Η ιστορία της Rosaleen έχει παρουσιαστεί σε βιογραφία, ταινία και βιβλίο. Το 2021, η Αυστραλή δημιουργός ντοκιμαντέρ Sonia Bible κυκλοφόρησε το The Witch of King’s Cross, ένα ευφάνταστο πορτρέτο της ζωής της καλλιτέχνιδας. Η Bible χρειάστηκε επτά χρόνια για την παραγωγή της ταινίας, η οποία περιέχει πολύ ακυκλοφόρητο υλικό, καθώς και επιστολές και σημειώσεις από την ιδιωτική συλλογή της Rosaleen.

«Έχει γίνει περισσότερο γνωστή για το σκάνδαλο παρά για την τέχνη της, που είναι κρίμα», είπε η Bible στο VICE. «Έγραφαν συχνά γι’ αυτήν στις εφημερίδες, από τότε που κατηγορήθηκε για χυδαιότητα, γιατί οι πίνακές της απεικόνιζαν θεούς και θεές που ήταν γυμνές φιγούρες. Εκείνη την εποχή, στην Αυστραλία, αυτό θεωρήθηκε άσεμνο».

Το 1949, η Norton είχε γνωρίσει έναν νεαρό ποιητή με το όνομα Gavin Greenlees ενώ εργαζόταν σε ένα μηνιαίο προοδευτικό περιοδικό, το Pertinent. Έγιναν εραστές και τη συνόδευε στην άλλη άκρη της Αυστραλίας για να βρει χώρο για την έκθεση της που θα οδηγούσε στις κατηγορίες για χυδαιότητα.

«Ήταν πολύ εύκολο να παρενοχλήσεις όποιον ήταν καλλιτέχνης ή μποέμ εκείνη την εποχή με τον νόμο περί αλητείας», είπε η Bible. «Έδινε στις Αρχές το ελεύθερο να διώκουν ανθρώπους που ήταν λίγο διαφορετικοί».

«Αλλά στόχευαν συγκεκριμένα τη Rosaleen για χυδαιότητα. Η κοινωνία της δεκαετίας του 1950 δεν μπορούσε να το ανεχτεί».

Τελικά, η Norton κέρδισε την υπόθεση στο δικαστήριο υποστηρίζοντας ότι ένας δημοσιευμένος τόμος της, The History of Sexual Magic, που επιτράπηκε από τους Αυστραλούς λογοκριτές, ήταν πολύ πιο άσεμνος από τις εικόνες που εκτέθηκαν στη βιβλιοθήκη Rowden White. Της δόθηκε αποζημίωση 4 λιρών, αλλά αυτή ήταν μόνο η αρχή μιας ζωής-πρόκλησης.

Γεννήθηκε στη Νέα Ζηλανδία το 1917. Η οικογένειά της μετανάστευσε στο Σίδνεϊ το 1925. Είχε τεταμένη σχέση με τη μητέρα της και ο πατέρας της -ναυτικός- σπάνια ήταν εκεί. Σύμφωνα με μια βιογραφία του 1988, ως παιδί κοιμόταν σε μια σκηνή στην αυλή της για τρία χρόνια και είχε μια αράχνη, που ονομαζόταν Horatius, ανάμεσα σε πολλά άλλα κατοικίδια, όπως γάτες, σαύρες, χελώνες, βατράχια, σκύλους και μια κατσίκα. 

Αποβλήθηκε σε ηλικία 14 ετών από το Σχολείο Θηλέων της Εκκλησίας της Αγγλίας στο Τσάτσγουντ για τα «πρόστυχα» σχέδια της με δαίμονες, βαμπίρ, μάγισσες και άλλες βλάσφημες σκηνές που αποτελούσαν κατάφωρη απειλή «διαφθοράς» για τα άλλα κορίτσια.

Η Rosaleen φοίτησε στη σχολή καλών τεχνών στο  East Sydney Technical College, όπου ήταν μέντοράς της ο Αυστραλός γλύπτης, Raynor Hoff, ο οποίος την ενθάρρυνε να εξερευνήσει τις παγανιστικές της πεποιθήσεις μέσω της τέχνης της.

Μετά το κολέγιο, η Norton απολύθηκε από δόκιμη δημοσιογράφος στο Smith Weekly, καθώς τα σχέδιά της κρίθηκαν «πολύ αμφιλεγόμενα». Έφυγε από το σπίτι και έπιασε δουλειά ως μοντέλο ζωγράφου, δουλεύοντας για καλλιτέχνες όπως ο Norman Lindsay, και εργάστηκε επίσης ως καμαριέρα, σχεδιάστρια παιχνιδιών και σε κουζίνα νοσοκομείου. Aυτό το διάστημα άρχισε να διαβάζει βιβλία για τη δυτική εσωτεριστική παράδοση και να αναπτύσσει την πνευματική της ιδεολογία.

Αφού μετακόμισε στο Κινγκς Κρος με τον Greenlees το 1951, η φήμη της άρχισε να μεγαλώνει. Ήταν ανοιχτά αμφιφυλόφιλη, συχνά ντυνόταν με ανδρικά ρούχα και διακοσμούσε το σπίτι της με αποκρυφιστικά στοιχεία. Τα έργα της εκτίθενταν στα τοπικά καφέ. Οι κίτρινες φυλλάδες την αποκαλούσαν μάγισσα, κάτι που τελικά υιοθέτησε, αλλά την κατηγόρησαν ψευδώς ότι έκανε σατανιστικές τελετές. Σε αυτές τις φυλλάδες, η Sonia Bible βρήκε την ιστορία της.

«Όταν έκανα μια ταινία, A Recipe for Murder, για γυναίκες που είχαν δηλητηριάσει τους συζύγους τους με ποντικοφάρμακο στο Σίδνεϊ της δεκαετίας του 1950, έκανα πολλή έρευνα στις κουτσομπολίστικες εφημερίδες. Συνέχεια έπεφτα πάνω την ιστορία της Rosaleen, εμφανιζόταν συχνά σε ό,τι διάβαζα. Και έτσι ξεκίνησα φτιάχνοντας έναν μικρό φάκελο. Ήξερα ότι θα ήταν δύσκολο αλλά συνέχισα να το ψάχνω».

«Συνειδητοποίησα ότι μερικοί από τους ανθρώπους που την γνώριζαν και που την είχαν γνωρίσει, ήταν αρκετά ηλικιωμένοι και ίσως θα πέθαιναν». Ένας από αυτούς ήταν ο  Nevill Drury, συγγραφέας της βιογραφίας του Pan's Daughter: The Magical World of Rosaleen Norton (1988), ο οποίος ήταν άρρωστος με καρκίνο. «Άρχισα να κάνω συνεντεύξεις με ανθρώπους που πίστευα ότι μπορεί να πέθαιναν», είπε η Bible στο VICE. «Και πράγματι πέθαναν, ενώ έκανα την ταινία».

«Θεωρούσα ήταν ένα πραγματικά σημαντικό κομμάτι της αυστραλιανής ιστορίας και έπρεπε να διατηρηθεί».

Η ιστορία της Rosaleen έχει αποκτήσει φανατικό κοινό, όχι μόνο από άτομα που ενδιαφέρονται για τον αποκρυφισμό, τον παγανισμό και τον εσωτερικισμό, αλλά και από όσους γοητεύονται από μια γυναίκα που επέλεξε να αφιερώσει τη ζωή της στην πίστη και την τέχνη της, ακόμα και όταν ήταν τελείως ενάντια στο χριστιανικού status quo της εποχής. Διώχθηκε για την τέχνη και τις πεποιθήσεις της και χλευάστηκε από τον Τύπο. Ο τίτλος μάγισσα τη σημάδεψε για όλη της τη ζωή.

«Ήταν πολύ αθώες εποχές», είπε η Bible. «Ο κόσμος έλεγε “α, ήξερε τι έκανε και έπαιξε με τα μέσα ενημέρωσης”. Αλλά, όχι, ήταν άνευ προηγουμένου. Τότε δεν υπήρχε Facebook ή Internet. Όταν τα μέσα ενημέρωσης ενδιαφέρθηκαν για αυτήν ως καλλιτέχνιδα, φυσικά, θα έλεγε “α, ενδιαφέρονται για μένα”, χωρίς να ξέρει ότι θα είχαν τόσο άσχημα αποτελέσματα».

«Τα ΜΜΕ ήταν τα πρώτα που την χαρακτήρισαν μάγισσα, ήταν πάντα παγανίστρια. Και ήταν πολύ σταθερή στις πεποιθήσεις της, αλλά δεν έλεγε “είμαι μάγισσα και φοράω μυτερά καπέλα και τα λοιπά”. Έτσι, υπήρξε μια εξέλιξη της εικόνας της: πρώτα “α, είναι μια ενδιαφέρουσα αποκρυφιστική καλλιτέχνιδα” και μετά, “μπορεί να είναι μάγισσα” και μετά, “είναι μάγισσα”. Και αυτές οι ιστορίες συνέχιζαν να εξελίσσονται».

Το 1951, οι Greenlees και Norton συνελήφθησαν για αλητεία. Η κατηγορία θα μπορούσε να ασκηθεί σε οποιονδήποτε δεν είχε δουλειά σε εκείνη τη φάση. Ένας εκδότης ονόματι Walter Glover τους πρόσφερε δουλειά βοηθών και αφού είδε την ποίηση του Greenlees και την τέχνη της Norton, αποφάσισε να δημοσιεύσει τα έργα τους σε έναν συνδυασμένο τόμο.

Το The Art of Rosaleen Norton εκδόθηκε το 1952, συμπεριλαμβανομένου του Fohat, ενός διαβόητου πλέον πίνακα της Norton που απεικονίζει τον ομώνυμο δαίμονα με πέος-φίδι. Ο Glover κατηγορήθηκε για τη δημοσίευση ενός άσεμνου κειμένου και δύο πίνακες του βιβλίου, ο Fohat και ο The Adversary, κρίθηκαν άσεμνες σύμφωνα με την αυστραλιανή νομοθεσία και διατάχθηκε να αφαιρεθούν από το βιβλίο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, αντίγραφα του βιβλίου καταστράφηκαν στο τελωνείο.

Μόλις έγινε σαφές ότι δεν θα σταματούσαν οι δημοσιεύσεις στον κίτρινο Τύπο, η Rosaleen παραδόθηκε σε αυτό. Έλεγε ότι γεννήθηκε με σημάδια μαγισσών στο σώμα της, ότι γεννήθηκε κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας.

«Δεν θα μάθουμε ποτέ πραγματικά τι είναι αλήθεια», είπε η Sonia. «Δεν νομίζω ότι θα μάθουμε ποτέ αν γεννήθηκε πραγματικά στη διάρκεια μιας καταιγίδας. Ήταν αλήθεια ή ήταν μέρος της αφήγησης»;

Η σχέση της Rosaleen με τον Τύπο προκάλεσε προβλήματα στη Bible. Οι άνθρωποι που τη γνώριζαν ήταν όχι μόνο στα πρόθυρα του θανάτου, αλλά και έντονα δύσπιστοι απέναντι στους επίδοξους κινηματογραφιστές.

«Χρειάστηκε πολύς χρόνος για να κερδίσω την εμπιστοσύνη των ανθρώπων», είπε η Bible στο VICE. «Όποιος ήταν κοντά στη Rosaleen, ήξερε πόσο πολύ είχε προδοθεί από τα μέσα ενημέρωσης. Και έτσι οι άνθρωποι μου έλεγαν, “είσαι τα ΜΜΕ, είσαι τα ΜΜΕ”. Και εγώ έλεγα, “όχι, δεν είμαι, είμαι δημιουργός ντοκιμαντέρ, είναι διαφορετικό”. Όμως πήρε πολύ χρόνο».

Δυο χρόνια αφότου είχε ξεκινήσει, η Bible ανακάλυψε «μεγάλες» ιδιωτικές συλλογές που περιλάμβαναν έργα τέχνης της Rosaleen, καθώς και λευκώματα και γραπτά.

«Χρειάστηκε πολύς χρόνος για να αποκτήσω πρόσβαση και πολύς χρόνος για να με εμπιστευτούν οι άνθρωποι», είπε η Bible στο VICE. «Από τη στιγμή που κατέγραψε αυτές τις συλλογές, ήταν κάπως ένα σημείο χωρίς επιστροφή. Ένιωθα ευθύνη να τελειώσω το ντοκιμαντέρ και να βγάλω όλο το υλικό με κάποιον τρόπο, γιατί δεν μπορούσα να βρω ενδιαφέρον από γκαλερί τέχνης και μουσεία. Σκεφτόμουν ότι ο μόνος τρόπος να δει ο κόσμος αυτό το έργο είναι στο ντοκιμαντέρ. Είναι σαν ένα κινούμενο έργο τέχνης. Είναι σαν μια κινούμενη έκθεση. Είναι ό,τι καλύτερο μπορούσα να κάνω, πραγματικά».

Παρά το γεγονός ότι τα έργα της δίνουν τροφή για σκέψη, είναι αποκαλυπτικά, επηρεασμένα από πνευματικότητα και πεποιθήσεις, φανταστικά και συγκινητικά και ενώ η ιστορία της έχει πολιτιστική σημασία για την κοινωνία του Σίδνεϊ του 20ού αιώνα, η Norton δεν πήρε ποτέ κριτική αναγνώριση για το έργο της.

«Οφείλεται στην ιδέα ότι αν κατηγοριοποιείται ως αποκρυφιστική τέχνη, τότε είναι χαμηλού επιπέδου», είπε η Bible στο VICE.

«Και τα μεγάλα μουσεία δεν ενδιαφέρονται γι’ αυτό, λένε δεν το κάνουμε αυτό, δεν ασχολούμαστε με αυτό. Ωστόσο, το κάνουν με τους σουρεαλιστές, τους άντρες σουρεαλιστές. Η Πινακοθήκη της Νέας Νότιας Ουαλίας έχει ένα σωρό τέτοια έργα, αλλά όχι της Rosaleen. Υποθέτω ότι φοβούνται πως θα τους κατηγορήσουν ότι έχουν φτηνή τέχνη».

«Εκπλήσσομαι πραγματικά. Είναι η Frida Kahlo μας. Σκεφτείτε τις ουρές που υπήρχαν έξω από την πινακοθήκη στη Νέα Νότια Ουαλία για την έκθεση Frida Kahlo. Είδα την έκθεση και την ιστορία της και σκέφτηκα ότι έμοιαζε τόσο πολύ με της Rosaleen».

Περισσότερα από το VICE

Οι Χούλιγκαν της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης

Στα Άδυτα της Jail Time Records: Ένα Μουσικό Label που Ξεκίνησε σε μια Διαβόητη Φυλακή

Πήγαμε με τον Hambas για Graffiti στις Φυλακές Κορυδαλλού

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.