Η Σπάνια Διαταραχή που σου Προκαλεί Βαθιά Φοβία να Αποκοιμηθείς

«Ο ύπνος είναι ο αδερφός του θανάτου». Αυτή η αρχαία παρόμοια έχει τις ρίζες της στην ελληνική μυθολογία και εμφανίζεται, επίσης, στην Ιλιάδα.  Πρώτη φορά το διάβασα σε ένα σχολικό βιβλίο και μου έμεινε. Το σκέφτομαι όταν πέφτω για ύπνο και με κατακλύζουν οι σκέψεις, ενώ με κυριεύει ένας παραλυτικός φόβος ότι θα αποκοιμηθώ και θα γλιστρήσω στον κόσμο των ονείρων.

Ο φόβος μου ονομάζεται υπνοφοβία ή κλινοφοβία. Είναι μια σπάνια διαταραχή που προκαλεί βαθιά φοβία του να αποκοιμηθείς. Η υπνοφοβία μπορεί να προκύψει ως παρενέργεια άλλων διαταραχών ύπνου, όπως νυχτερινών τρόμων ή παράλυσης ύπνου – ή λόγω τραύματος και διαταραχής μετατραυματικού στρες.

Πάνω από 90% των ασθενών με διαταραχή μετατραυματικού στρες έχουν κλινικές διαταραχές ύπνου, λείε η ψυχολόγος Federica Pallavicini, η οποία ερευνά πώς το gaming και το VR μπορεί να λειτουργήσουν ως εργαλεία ψυχικής υγείας στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνου-Μπικόκα. «Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα περιλαμβάνουν εφιάλτες που έχουν να κάνουν με το τραύμα, δυσκολία ύπνου και αποπροσανατολισμό όταν ξυπνάς».

Δεν μου συμβαίνει αυτό, ούτε πάσχω από αϋπνία. Το βασικά μου πρόβλημα όταν πάω να κοιμηθώ είναι ότι νιώθω μια έκρηξη αδρεναλίνης τη στιγμή που χάνω επαφή με την πραγματικότητα. Νιώθω ότι βρίσκομαι σε μια πτώση και θα διαλυθώ. Κρατιέμαι όσο μπορώ στον ξύπνιο. Πολλές φορές φωνάζω ένα «Όχι» και απλώνω τα χέρια προς το σκοτάδι που με κυριεύει.

Η πηγή της διαταραχής ύπνου μου είναι σίγουρα τραυματική - άρχισε να συμβαίνει στα 8 μου όταν η μητέρα μου πέθανε ένα βράδυ στο νοσοκομείο μετά από μακρά ασθένεια. Ο πατέρας μου, μου το ανακοίνωσε το επόμενο πρωί. Η μαμά μου είχε γίνει καπνός ενώ εγώ κοιμόμουν. Από τότε η κλινοφοβία μου συμβαίνει περιστατικά με trigger αγχώδεις ή καταθλιπτικές φάσεις. Μερικές φορές το βιώνω για μήνες ή και χρόνια.

«Κάποιοι κοιμόμαστε αμέσως και δεν θυμόμαστε τίποτα», λέει ο Michele Colombo, που μελετά τα εγκεφαλικά κύματα σε αλλαγμένες συνειδησιακές καταστάσεις στο τμήμα βιοϊατρκών επιστημών του Πανεπιστημίου του Μιλάνου. «Άλλοι έχουν μπρος πίσω στις καταστάσεις, με υποσυνείδητες και αλλαγμένες αντιλήψεις».

Σε αυτήν τη μεταβατική κατάσταση μεταξύ ύπνου και ξύπνιου υπάρχουν οι διαταραχές, όπως η παράλυση ή στην περίπτωσή μου η αίσθηση ότι πέφτω. Ουσιαστικά το σώμα μας  παρερμηνεύει τα σωματικά σημάδια που σχετίζονται με τον ύπνο -όπως τη χαλάρωση των μυών- μέσα από το πρίσμα των ονείρων. «Το μυαλό, χαμένο σε σκέψεις ημικοισμένες και αποσυνδεμένο από το σώμα αντιδρά σε αυτά τα σημάδια και τα ερμηνεύει σαν πτώση στο κενό», εξηγεί ο Colombo.

Αυτή η αίσθηση πτώσης είναι που με τρομοκρατεί και μου προκαλεί απελπιστικό φόβο θανάτου. Μετά από χρόνια ψυχοθεραπείας και διαφόρων θεραπειών με φάρμακα νιώθω ότι ο τρόμος αυτός θα με ακολουθεί σε όλη μου τη ζωή. Θα κάθεται θριαμβευτικός στο νεκροκρέβατό μου πριν κλείσω τα μάτια μου για τελευταία φορά. Και η ιδέα ότι η τελευταία μου σκέψη θα είναι βουτηγμένη στον φόβο με ανησυχεί περισσότερο κι από τον ίδιο τον θάνατο.

Στη δυτική κοινωνία «έχει υπάρχει μια διάρρηξη ανάμεσα στη σχέση των ανθρώπων με τον θάνατο, ξεκινώντας από τον 20ό αιώνα» λέει η Δρ. Φιλοσοφίας Chiara Teneggi, που εργάζεται σε κέντρο αποκατάστασης για ασθενείς με καρκίνο και έχει προσπαθήσει να ενσωματώσει τις διδαχές της γιόγκα στη θεραπεία τους. Η δυτική προσέγγιση στον θάνατο και την ασθένεια, λέει, μπορεί να συνοψιστεί σε δυο προτάσεις: δεν είναι σωστό να μιλάμε για τον θάνατο και μιλάμε για την ασθένεια αν και όταν προκύψει.

Ο διαλογισμός δίνει μια άλλη προσέγγιση στην επεξεργασία των φοβιών, διδάσκοντας μας να αντιλαμβανόμαστε τη σκέψεις μας ως θόρυβο στο βάθος και να μη φοβόμαστε τον φόβο. Αυτό μου λένε οι ψυχοθεραπευτές μου επανειλημμένα. Η ψυχοθεραπεία μαθαίνει στο μυαλό σου να μην υποκύπτει στον αναμενόμενο φόβο που προκαλεί πανικό - αυτό είναι το μόνο που μπορεί να σε βοηθήσει να γίνεις καλά.

Από τις διάφορες προσεγγίσεις, η γνωστική συμπεριφορική και πρόσφατα η θεραπεία τραύματος (EMDR) έχουν τα καλύτερα κλινικά αποτελέσματα για την αντιμετώπιση του άγχους και των φοβιών που προκαλούνται από τραύμα. Μια άλλη τεχνική είναι η ψυχοθεραπεία έκθεσης, όπου ο θεραπευόμενος εκτίθεται στην πηγή του τραύματος με ελεγχόμενο τροπο για να μειωθεί ο παράγοντας του φόβου σταδιακά. Η θεραπεία έκθεσης εικονικής πραγματικότητας (VRET) είναι μια νέα παραλλαγή  της μεθόδου και έχει ήδη χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση της διαταραχής μετατραυματικού στρες στους βετεράνους των ΗΠΑ των πολέμων σε Αφγανιστάν και Ιράκ.

«Η εικονική πραγματικότητα είναι χρήσιμο εργαλείο για να μάθουν οι ασθενείς τεχνικές χαλάρωσης, όπως καθοδηγούμενη αναπνοή και biofeedback», λέει η Pallavicini. «Η τεχνολογία βοηθάει να βάλουμε σταδιακά το άτομο στην κατάσταση που το τραυμάτισε σε ένα ασφαλές περιβάλλον ελεγχόμενο από τον θεραπευτή. Έτσι μπορεί να επεξεργαστεί το τραύμα σε γνωστικό επίπεδο και να δημιουργήσει νέες στρατηγικές αντιμετώπισης».

Κάποια από τα VR εργαλεία δημιουργήθηκαν ειδικά για τις διαταραχές ύπνου όπως το InterDream που βυθίζει τα άτομα σε μια multimedia εγκατάσταση τέχνης που σε βάζει σε μια κατάσταση προ-ύπνου. Επίσης υπάρχουν πολλές εφαρμογές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από το σπίτι, όπως οι mindZense Sleep ή η Guided Meditation VR.

Μερικές φορές αναρωτιέμαι αν θα μπορούσε να με βοηθήσει τέτοιου είδους ψυχοθεραπεία. Αλλά παρά τις εκπληκτικές αυτές τεχνολογικές εξελίξεις δεν μπορώ να φανταστώ μια τεχνική που θα με βοηθάει να αντιμετωπίζω συνειδητά το ασυνείδητο. Μοιάζει αντιφατικό.

Βλέπω έναν απόλυτο διαχωρισμό ανάμεσα στο να είμαι ταυτόχρονα σε συνειδητή κατάσταση και μη συνειδητή, και για τον λόγο αυτό δεν μπορώ να κάνω διαλογισμό όσο κι αν προσπαθώ. Δεν μπορώ να διανοηθώ να εμπεριέχω την παρουσία και την απουσία μου ταυτόχρονα. Αλλά ίσως το μυστικό για να ξεπεράσω την παραλυτική φοβία μου βρίσκεται σε αυτές τις στιγμές, που δεν ξέρω ποια είμαι ή τι κάνω.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE Italy.

Περισσότερα από το VICE

ΜΠΑΜ FC: Η Ποδοσφαιρική Ομάδα που Φτιάχτηκε από YouTubers Πάει «Τρένο»

Θα Ήσουν Φίλος με τους Φίλους σου αν Δεν Παίρνατε Ναρκωτικά Μαζί;

«Δούλεψα σε Studio με Μεξικανούς Gangster» - Ο Joza Είναι Νομάς Tattoo Artist

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.