Op deze boerderij genieten oude varkens van massages totdat ze doodgaan

Varkens komen in de vorm van speklapjes op ons bord terecht, leeggemolken koeien worden in stukjes gesneden en paardenvlees schijnt alleen maar lekkerder te zijn als het van een ouder dier komt. Voor een hoop vee bestaat er nauwelijks een toekomst – hun einde is vaak al beslist voor ze geboren zijn.

Ik ben geen vegetariër, maar denk toch vaak aan het beest achter de burger. Helemaal wanneer ik langs een vrachtwagen rijd waarbij stukjes varkenssnuit en – staart uit de spijlen puilen – vaak kijk ik de wagen dan na tot die zo groot is als een knikker, in de hoop dat een van de varkens een heroïsche ontsnappingsactie onderneemt, zoals dit dappere varken deed. Niet omdat ik teveel naar Babe heb gekeken als kind, maar omdat ik dan echt oprecht hoop dat er eentje zijn vonnis kan ontsnappen en leuk oud kan worden.

Ik kan me niet voorstellen dat er boeren zijn die helemaal nooit een band opbouwen met een van hun dieren, dus zocht ik uit of er een alternatief is voor het slachthuis – en het blijkt dat koeien, paarden en varkens in Nederland ook met pensioen kunnen. De oude dag van onze bijna-biefstukken ziet er soms een stuk beter uit dan die van ons.

Een Nederlandse melkkoe geeft meer dan 8000 liter melk per jaar. Dat is zo'n beetje evenveel werk als het voor een mens zou zijn om 8 uur per dag hard te lopen. Daarnaast moeten ze, om de melkproductie op gang te houden, elk jaar baby's baren. De zwangerschap gebeurt meestal kunstmatig, dus van passie in de koeienstal is ook al geen sprake.

Na gemiddeld 5,3 jaar van 8 uur per dag 'hardlopen' en bevallen, produceert de koe geen moedermelk meer en wordt ze naar het slachthuis gebracht. Op het Nederlandse veeteeltforum spreken boeren over (bejaarde) koetjes en kalfjes, en ook over de soms lastige taak van afscheid nemen.

Een koe kan eigenlijk 15 tot 25 jaar oud worden, maar de meeste melkboeren zijn het erover eens dat "een oude koe leuk is om te hebben, maar eentje is wel genoeg" – zo zegt bijvoorbeeld boer Talis op het forum.

Maar er zijn koeien voor wie de toekomst minder grimmig is – die belanden bijvoorbeeld bij Stichting de Leemweg, het koeienrusthuis van Bert Hollander.

Bert vertelt me dat zijn ouders een melkveehouderij hadden, en als kleine jongen vond hij het vreselijk wanneer een koe naar het slachthuis gebracht werd. Hij weigerde dan een week lang om vlees te eten, uit angst dat zijn eigen koe op zijn bord lag. Toen hij later de kans kreeg om de stallen van zijn ouders over te nemen, wilde hij die ombouwen tot muziekstudio – totdat hij twee oude koeien op zijn weide liet grazen en bedacht dat dieren ook recht hebben op een goed pensioen. Sindsdien kunnen boeren hem contacteren als ze een van hun koeien willen redden van het slachthuis.

Boer Bert geeft zijn koeien de liefde die ze verdienen. "De psychologie van een koe is in principe dezelfde als die van een mens," vertelt hij me. "Je krijgt al snel een band met een koe. Ze zijn slimmer dan katten of honden, ze luisteren naar hun naam en kunnen zitten of staan op commando."

De stallen in het rusthuis zijn duurder dan gewone stallen. Koeien blijven namelijk groeien tot ze acht jaar oud zijn, dus die van Bert zijn gigantisch. Ze hebben extra grote stallen nodig met zand, waarin ze lekker kunnen liggen. Dat moet, want oude Bella's en Berta's hebben vaak last van artrose en andere oncomfortabele ouderdomsverschijnselen.

"Een oude koe houden is voor veel boeren economisch onmogelijk," zegt Bert. "Een koe onderhouden kost 150 euro per maand." Tien jaar een koe verzorgen die geen melk meer geeft, kost dus ongeveer 18.000 euro. De boeren die hun dier naar Bert brengen, betalen 40 euro per maand, en daarnaast draait de boerderij vooral op donaties van mensen die koeien adopteren.

Op dit moment liggen 43 koeien te chillen in hun ligstal, en er zijn nog zeven plaatsen over.

Waarschuwing: als je tien jaar bent en een paard hebt als BFF, sla de volgende zin dan even over. Paarden worden in Nederland niet gefokt voor de slacht, maar oude of kreupele paarden komen vaak wel bij de paardenslager terecht.

Er zijn ongeveer 45.000 gepensioneerde paarden en pony's in Nederland, en 32 paardenrusthuizen. Slechts eentje daarvan is geen commercieel bedrijf: De Paardenkamp in Soest. Iets meer dan vijftig jaar geleden opgericht nadat de eigenaar een paard aan het slachthuis zag staan en vond dat die, na een leven als werkkracht, toch wel iets beters verdiende. Ik sprak met beheerder IJsbrand Muller, en hij vertelde me hoe een dag in het leven van een paard op pensioen eruitziet.

Naast geïnspecteerd en verzorgd worden, hier en daar een drol leggen en 's ochtends een frisse neus halen in de weide, doen de paarden weinig anders dan relaxen en eten. Bejaarde paarden hebben 18 uur per dag nodig om hun voer te kauwen omdat het gebit het eerste is dat aftakelt. Hun hoofd wordt grijs, de rug zakt iets meer door en ze gaan er knokiger uitzien. Koliek, artrose en een suikerziekte-achtige aandoeningen zijn typische verouderingskenmerken.

Na twintig jaar mag een paard zich officieel bejaard noemen, maar de eigenaars moeten hun ros lang daarvoor al inschrijven op de wachtlijst bij De Paardenkamp. Er is plaats voor 120 paarden, en op de wachtlijst staan er 800.

Een eigenaar die zijn paard op de wachtlijst wil zetten wordt sponsor en betaalt 15 euro per jaar. Bij plaatsing moet de eigenaar officieel afstand doen, maar ze kunnen hun dier nog steeds komen bezoeken. Paarden kunnen ongeveer 35 jaar worden, maar het paardenpension heeft een Shetlandpony op stal gehad die de vijftig gehaald heeft.

Iedereen die wil kan dit rusthuis bezoeken om de bejaarde paarden te aaien. Niemand verlaat deze boerderij levend, en als de paarden doodgaan worden ze gecremeerd (net als de koeien trouwens) –niet alsnog opgegeten.

Ook grootmoeder en vader varken hoeven niet als boterhamworst te eindigen. Zij kunnen hun laatste jaren spenderen in Het Beloofde Varkensland, een non-profitorganisatie opgezet door Dafne Westerhof. Op haar domein zijn ten dode opgeschreven varkens welkom, of ze nu big zijn of bejaard. Ze leven samen met een groep bejaarde koeien en stieren in Het Beloofde Varkensland, waar ze samen kunnen wroeten, zonnen, rommelen, rennen of modderbaden – als één grote Familie Bofkont. En ze worden elke zondag geknuffeld en gemasseerd door mensen die naar de workshop komen.

Op zondag ga ik langs bij Dafne om met eigen ogen te zien hoe het leven van een gepensioneerd varken eruitziet. Ik trek laarzen aan, glij twee keer bijna uit over drassige modder en klim over hekken om alle dieren een knuffel te kunnen geven.

In de 'Varkensmassagesalon' is het feest: Dappere Dodo – een tank van een hangbuikzwijn dat verscholen ligt onder een berg hooi – springt op en banjert me tegemoet. Dafne heeft hem gered met haar varkensambulance, een bus die tegelijk een mobiele operatiekamer is waarin de opgehaalde varkens verzorgd, gecastreerd, gechipt en getest worden. Dodo vindt me blijkbaar leuk, want hij schuurt zo hard tegen me aan dat ik vanuit mijn gehurkte positie op mijn billen val. Ik laat het maar gebeuren en aai hem tot hij met een tevreden knor naast me neerploft.

"Mag ik het oudste varken van je boerderij knuffelen?" is een vraag waarvan ik nooit gedacht had dat ik die zou uitspreken. Ik ga lepeltje lepeltje liggen met La Mamma, een enorm moedervarken uit de vee-industrie, dat in haar leven 170 biggen heeft gebaard. Harde werker, dus haar plek in het rusthuis is verdiend. Haar laatste kind mocht ze houden en sindsdien zijn de twee onafscheidelijk. "Varkens zijn net als mensen. Ze leven het liefst in een groep," vertelt Dafne me.

Overal om me heen zijn varkens welverdiend aan het chillen. Eentje poept gezellig vlak naast mijn hoofd, maar dat wordt netjes opgevangen in een emmer. Ik snuffel stiekem aan mijn knuffelpartners en stel vast dat ze helemaal niet zo hard stinken als we vaak denken.

Op de boerderij staat ook een 'Oudemannetjeshuis', waar varkens met dementie en gewrichtsproblemen rondhangen. Zondags krijgen ze een feestmaal van appelmoes en warme appelsap. "Omdat varkens zo lijken op mensen, krijgen ze dezelfde medicatie," vertelt Dafne over de artrosepillen die ze de oude heren voert op een boterham met pindakaas.

Door heel Nederland kun je bejaarde dieren bezoeken. Ik heb bij Dafne met een oud varken geknuffeld, een lik gekregen van een achttienjarige koe en een enorme stier als rugleuning gebruikt, terwijl mijn arm om een van zijn hoorns hing. Op die intieme momenten heb ik mijn eten in de ogen gekeken.