Chinese horecabazen vertellen of die katten en goudvissen echt geluk brengen

Een vriendin met Chinese roots tikte mijn collega onlangs nog op de vingers: "Laat nooit je eetstokjes rechtop in je rijst staan. Volgens oude tradities worden bakjes rijst precies zo bij altaren neergezet wanneer iemand is overleden. Zonder het te weten breng je de zaak met je rechtopstaande stokjes dus flink wat ongeluk."

Eén ding staat als een paal boven water: de Chinese cultuur kent een enorme hoeveelheid bijgeloof. Precies dat bijgeloof draagt eraan bij dat heel wat Chinese restaurants, snackbars en toko's in Nederland (en eigenlijk overal) er nagenoeg hetzelfde uitzien. We maakten een rondje in het Rotterdamse Chinatown om Chinese horeca-eigenaren te vragen naar de gelukssymbolen die deel uitmaken van hun interieur, en wat ze er nog precies van geloven.

Mei Sum/Felicity Bakery, West-Kruiskade 24B

MUNCHIES: Heb je in deze bakkerij voorwerpen waaraan bijgeloof vastzit?
Alexander Wong: Zoveel van wat hier staat heeft met bijgeloof te maken. De katjes met zwaaiende pootjes herkent iedereen wel: die zijn gericht naar de deur en wuiven met hun linkerpootje om klanten naar binnen te halen. Meer klanten betekenen meer geld, meer rijkdom, en dus meer geluk. Veel van ons bijgeloof is gebaseerd op hoe je meer geld kan krijgen!

Wat staat hier nog om geld in het laatje te brengen?
De goudvissen. De naam zegt het al: goud-vissen. Goud betekent opnieuw geld, en dus ook voorspoed en geluk. Als we met Chinees nieuwjaar bij elkaar op huisbezoek gaan, brengen we mandarijntjes mee, want in onze taal betekent 'mandarijn' fonetisch 'goud'. We brengen letterlijk goud (en dus geluk) naar de mensen. Fucked up, hè, als je erover nadenkt? Maar geld betekent geluk voor Chinezen in Nederland; het is de reden waarom we hier naartoe zijn gekomen.

Wat goudvissen in restaurants en snackbars betreft: om geld naar de zaak te brengen moeten de vissen in de bokaal altijd in oneven aantal zijn. Ik heb nu drie oranje goudvissen en een zwarte goudvis – volgens feng shui absorbeert die ene zwarte de negatieve energie en het ongeluk in je zaak – maar dat is eigenlijk een barslecht aantal. Vier klinkt in onze cultuur fonetisch namelijk als "dood" en staat dus voor ongeluk. Ik had er eigenlijk vijf, maar eentje ging onlangs dood en ik heb nog geen tijd gehad om een nieuwe te halen. Oeps.

Geloof je dan niet in die gelukssymboliek?
Dat is moeilijk. Het is een onderdeel van mijn cultuur, dus aan de ene kant is het me van jongs af aan bijgebracht, maar aan de andere kant ben ik ook hier geboren en dus erg Westers. Ik ga dus niet als een of andere gek naar de winkel snellen om een vijfde goudvis te kopen zodra eentje het begeeft. Ik geloof dat geld komt als je hard werkt, maar zet de beeldjes en goudvissen en zo hier wel omdat het dan meer op een Chinese zaak lijkt.

Hetzelfde met die vier borden aan de muur; vier spreuken die als ze op een specifieke manier opgehangen worden, geluk brengen. Een van de bekendste Fung Shui-meesters van Nederland heeft deze vroeger nog voor het restaurant van mijn ouders gemaakt. Wat erop staat kan mijn generatie niet meer lezen, maar het is iets in de trant van "Mag je zaak altijd vol zitten". Ik zeg altijd: deze voorwerpen brengen het meeste geluk aan de mensen die ze verkopen. Maar toch laat ik ze hangen. Als het geluk brengt, brengt het geluk. Als het geen geluk brengt, who cares?

Restaurant Tai Wu, Mauritsweg 24-26

MUNCHIES: Heb je hier objecten staan die de zaak geluk moeten brengen?
Chas Lai: We hebben hier best veel vogelkooien. Die staan voor rijkdom. Vroeger was het houden van vogels een hobby die alleen voor hele rijke Chinezen was weggelegd. Net zoals mensen hier hun raspoedel meenemen naar een restaurant om hun status te tonen, liepen mensen buiten rond met een kooi in de hand. Er waren nog geen Rolexen toen, dus je moest wat.

We hadden ook heel lang twee gigantische aquariums aan de voorkant van het restaurant, maar die zijn nu lek. Water voor de deur, fonteintjes in de zaak, aquariums – zulke attributen brengen ook geluk en, nog belangrijker, geld! Water staat voor beweging, beweging van water lokt beweging van mensen uit, en als er veel mensen naar je restaurant komen heb je meer geld. Eigenlijk is bijna alles wat hier staat en met bijgeloof te maken heeft, terug te leiden naar geld en winst maken.

Werkt het, denk je?
Mijn vader gelooft nog steeds van wel, maar ik ben zelf niet zo bijgelovig. Het is eerder decoratie geworden dan dat het hier staat omdat het geluk en geld oplevert. De tweede generatie Chinezen die de restaurants van hun ouders overnemen, zoals ik, kijken volgens mij op een andere manier naar kattenbeeldjes en vogelkooien dan onze ouders.

Restaurant Sansan, Hang 33

MUNCHIES: Speelt bijgeloof een belangrijke rol in uw restaurant?
Zhang Hu: Nou, heel veel dingen in de zaak zijn rood, omdat dat de gelukskleur van de Chinezen is. Wij trouwen in het rood, wit is dan weer de rouwkleur. Er zijn rode kastjes, rode potten, rode lampen. Rood is plezier, geluk en dus: geld!

Maar ook in de manier waarop we onze gerechten serveren is bijgeloof te vinden. Alles wat je hier kan bestellen is in principe een bijgerecht en de borden komen allemaal samen in het midden van de tafel te staan. Dat komt nog van vroeger; mensen aten uit dezelfde kom zodat ze zeker waren dat niemand er vergif in had gedaan. Chinezen geloven dat geluk in paren komt – we schrijven het woord 'geluk' om die reden zelfs in twee verschillende woorden, terwijl dat helemaal niet hoeft – dus we bestellen altijd een even aantal gerechten.

Ik geloof niet per se dat deze dingen werken, maar bijgeloof zit ingebed in onze cultuur. Het gaat om het creëren van rijkdom en voorspoed, en tegenwoordig ook om de associatie van geluk die we met deze objecten en handelingen hebben, met herkenning, met imago: Chinezen die hier komen zien de kleur rood en associëren dat direct met iets positiefs. Het zijn herkenningspunten geworden.