De Indonesische zwarte kip heeft magische krachten

In 1999 sloot Wira Kusumah, een boer uit west-Java, Indonesië, een deal voor een kip die meer klinkt als een geval van oplichting dan als een valide zakentransactie. "Ik verkocht een haan voor $4.000," vertelt hij mij trots.

Dit is een land waar je gevogelte bijna overal kan vinden – of ze nu op de hoek van de straat op de grond eten aan het zoeken zijn, of gefrituurd en klaar om te eten bij een kraampje liggen. Om je wat perspectief te bieden: de prijs van de haan van Wira is bijna twee keer zoveel als de BNP van de gemiddelde Indonesiër.

Maar dit was geen alledaagse kip. Wira verdiende dit kleine fortuin met een bekroonde ayam cemani, een pikzwart prachtbeest wiens status in Java en daarbuiten bijna mythisch is.

De ayam cemani heeft een bijzondere positie in de Javaanse cultuur. Door een genetische mutatie zijn ze van veer tot bot helemaal zwart. De zeldzame soort komt oorspronkelijk uit centraal-Java en men beschouwt ze als statussymbool en geluksbrengers. De kippen worden op het hele eiland als ingrediënt gebruikt voor allerlei traditionele medicijnen – ze zouden zelfs magische krachten bezitten.

"Javanen hebben een heel hechte band met kippen," verklaart Wira, eigenaar van

Cemani Farms

. "En bepaalde soorten krijgen een speciale behandeling, zoals het geval is bij de ayam cemani."

Wira zorgt al sinds 1990 voor ayam cemani's. Tegenwoordig verkoopt hij per jaar tussen de 10 en 20 volwassen vogels, en zo'n 250 kuikentjes. Zijn prijzen variëren tussen de 1.000 en 2.000 dollar per kip. Hij verkoopt de kippen ook aan onderzoekers en verzamelaars, maar de meeste klanten willen een ayam cemani nog altijd voor hun spirituele eigenschappen.

"Negentig procent van de kopers wil ayam cemani's voor hun zwarte bloed," zegt hij. "Het zwarte bloed wordt voor ceremonies gebruikt."

Ook al is het strict genomen niet zwart – het is héél donkerrood – het heilige bloed van de vogels wordt vaak gebruikt bij offerrituelen. Iemand die bijvoorbeeld een enorm bouwproject in Indonesië in gang zet, kan voor geluk een ayam cemani offeren. Daarbij geldt: hoe donkerder het bloed, hoe beter.

Wira voegt nog toe dat kopers hun geld terugwillen als een exemplaar niet de gewenste kleur bloed heeft. "Veel mensen beweren ayam cemani's met zwart bloed te hebben gezien, maar ik heb het nooit gezien," vertelt hij. "Ayam cemani's met donkerrood bloed zijn acceptabel, maar dan is de prijs wel wat lager."

En die andere tien procent van de klanten dan? Hoewel ze bijna overal voor worden gebruikt, zegt Wira dat ayam cemani's in Indonesië niet worden gefokt om uiteindelijk op iemands bord te belanden – elke vorm van consumptie is voor medicinale doeleinden. "We eten ze niet als ontbijt of avondeten," zegt hij.

Maar kip is en blijft kip, en er moet toch minstens één fokkerij buiten Indonesië zijn die gelooft dat er in deze zwarte vogels een zeldzaam lekkere maal schuilt. Greenfire Farms, een familiebedrijf in noord-Florida dat ayam cemani's verhandelt, nodigt klanten uit om naar de "dark side" te komen. De boerderij beschrijft hoe exotisch, mooi en cultureel significant de kip is, en noemt de vogel "de Lamborgini onder de vogels."

"We zagen ze voor het eerst bij een Duitse fokker," vertelt Jenny Taylor, de manager van Greenfire Farms. "Toen we ze zagen, dachten we meteen dat ze zouden aanslaan in de VS… Ze zien er fucking cool uit."

Sinds Greenfire de vogels achttien maanden geleden introduceerde, hebben ze bij elkaar dertig hanen en veertig kippen verkocht. Elk voortplantend paar gaat voor 2.000 dollar de deur uit – een prijs vergelijkbaar met sommige exemplaren van Wira.

Taylor vertelt dat haar boerderij voornamelijk ayam cemani's verkoopt aan privéfokkers en praktiserende traditionele geneesheren, maar dat er ook een aantal koks zijn die haar hebben benaderd en die geïnteresseerd zijn in de culinaire capaciteiten van de vogel.

"We hadden het met een paar chefs over de potentie van de kip," aldus Taylor. Maar die potentie is moeilijk te peilen als een kipfilet zo prijzig is. Wira en Taylor hebben beiden, ondanks het feit dat ze veel met de vogels werken, toegeven dat ze nooit het vlees van een ayam cemani hebben geproefd. Ze beweren allebei wel mensen te kennen die zichzelf hebben verwend. Een familielid van Wira vertelde hem dat het vlees smaakvoller is dan dat van een normale kip, waar Taylor zegt dat ze hoorde dat ayam cemani's "wilder" smaken door hun smallere karkas."

Gezien hun hoge prijs en gebrekkige voorplantingsvermogen – ayam cemani's leggen normaalgesproken maar zo'n 60-80 eieren per jaar, waar andere kipsoorten er soms wel 230 uit kunnen persen – lijkt het eten van ayam cemani's meer iets voor de toekomst te zijn.

Op dit moment heeft Greenfire een wachtlijst die tot de lente loopt, omdat de vraag veel groter is dan het aanbod. Daar komt bij dat sommige kuikens niet helemaal zwart worden geboren, waarmee ze niet heel populair zijn. Wel is Taylor er zeker van dat de mogelijkheden tot het consumeren van de ayam cemani's zich ooit voor zullen doen, wanneer er zich maar genoeg fokkerijen zullen vestigen.

Ze vergelijkt het geval van de ayam cemani met dat van de Amerikaanse bresse – volgens de site van Greenfire de lekkerste kipsoort op aarde. Bresses fokken vereist ook veel werk en lastige technieken, wil een fokker een goed resultaat krijgen. "Toen we voor het eerst bresses importeerden, was de vogel nog erg prijzig," zegt Taylor. "Vervolgens werden er samenwerkingen met chefkoks opgezet en toegankelijkere prijsafspraken gemaakt. Dat zie ik ook zo gebeuren met de ayam cemani."